Obniżona odporność – dlaczego układ immunologiczny słabnie, jak rozpoznać i leczyć niską odporność?

Odporność, układ immunologiczny – jak działają

Układ odpornościowy, inaczej immunologiczny, chroni organizm przed patogenami i infekcjami, a więc przed bakteriami, wirusami, grzybami czy pasożytami. Tworzą go:

• białe krwinki (leukocyty T i B),
• makrofagi,
• komórki NK,
• szpik kostny,
• grasica,
• śledziona,
• węzły chłonne,
• immunoglobuliny,
• cytokiny.

Mechanizm immunologiczny

1. Patogen wnika do organizmu, następuje wczesna reakcja wynikająca z odporności nieswoistej: makrofagi i neutrofile atakują obce komórki.
2. Limfocyty B i T rozpoznają patogen.
3. Zaczyna się produkcja przeciwciał (antygenów).
4. Patogen zostaje zniszczony.
5. Wytwarza się pamięć immunologiczna – część komórek zapamiętuje patogen, więc przy kolejnym kontakcie z nim nasz organizm reaguje dużo szybciej.

Podczas działania układu immunologicznego wyróżnia się dwa rodzaje odporności:

• nieswoista (wrodzona) – szybka, ale ogólna reakcja organizmu; działa zawsze tak samo (np. kichanie, śluz, gorączka);
• swoista (nabyta) – reakcja wolniejsza, ale precyzyjna; zapamiętuje konkretne wirusy.

Układ odpornościowy działa jak tarcza, pomagając nam przetrwać w świecie pełnym drobnoustrojów, które mogą powodować choroby. Jednak wszelkie nieprawidłowości w jego funkcjonowaniu skutkują częstymi infekcjami.

>> Monocyty – kiedy się martwić ich poziomem, co oznaczają podwyższone?

Obniżona odporność – przyczyny

• Spadek odporności organizmu ma na ogół związek ze stylem życia – mowa tu o życiu w stresie, niewyspaniu, przetworzonej diecie ubogiej w witaminy i minerały, używkach. Na obniżoną odporność wiele osób pracuje nawet latami – zbyt duża ilość cukru w diecie, brak nawodnienia, brak ruchu, brak odpoczynku na świeżym powietrzu – wszystko to przekłada się na osłabienie układu immunologicznego.
• Osoby przebywające w dużych skupiskach ludzi mają kontakt z większą ilością wirusów, więc są bardziej narażone na infekcje.
• Do spadku odporności dochodzi również na skutek częstego zażywania antybiotyków. Nadużywanie tej grupy leków powoduje, że bakterie uodparniają się na leczenie, a organizm jest osłabiony, ponieważ antybiotyki niszczą nie tylko bakterie chorobotwórcze, lecz także te pozytywne, potrzebne w naszym organizmie.

Słaby układ immunologiczny a jelita

Aż 70-80 proc. komórek odpornościowych znajduje się w jelitach. Do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego niezbędna jest więc odpowiednia mikrobiota jelitowa, która w odpowiednim momencie zneutralizuje patogeny i zapobiegnie nadmiernym reakcjom immunologicznym. Problemy z jelitami mogą prowadzić do osłabienia odporności i zwiększonej podatności na infekcje. Do głównych przyczyn osłabienia mikrobioty jelitowej należą: dysbioza jelitowa, czyli brak równowagi między korzystnymi a szkodliwymi bakteriami, dieta uboga w błonnik, a bogata w przetworzoną żywność i cukier oraz brak ruchu.

>> Psychobiotyki – bakterie jelitowe wspomagające pracę układu nerwowego

Obniżona odporność a choroby przebyte lub przewlekłe

Jednym z powodów, przez które odporność może spaść, są przebyte zakażenia – wirusowe i bakteryjne. Układ odpornościowy osłabiają także choroby przewlekłe, jak cukrzyca, astma, alergia, choroby tarczycy czy jelit. Również im jesteśmy starsi, tym bardziej spada nasza odporność.

>> AIDS – zespół nabytego niedoboru odporności – co to za choroba i jak się objawia?

Objawy obniżonej odporności

• Pierwszym i podstawowym objawem obniżonej odporności są częste przeziębienia. Nawet łagodne, ale ciągle nawracające infekcje są sygnałem, że trzeba zadbać o odporność.
• Bardzo często u osób z obniżoną odpornością (lub w momencie spadku odporności) pojawiają się opryszczki, a także afty i pleśniawki.
• Do symptomów obniżonej odporności zalicza się także zaburzenia żołądkowo-jelitowe, jak częste biegunki, bóle brzucha, wzdęcia, zaparcia. W przypadku problemów żołądkowych należy jak najszybciej wdrożyć odpowiednie leczenie i zmianę nawyków żywieniowych, aby uregulować pracę jelit i wesprzeć obecną w nich mikrobiotę.
• Objawem obniżonej odporności są też zmiany skórne, wysypka, która do tej pory nie występowała, a także problemy zgojeniem się ran oraz większa podatność na infekcje grzybicze.
• Problemy ze snem, ciągłe zmęczenie i niewyspanie oraz przewlekłe infekcje, których organizm sam nie zwalcza, wymagające wdrożenia antybiotyków, również wskazują na problemy z odpornością.
• Bardzo często osoby, które przebyły ospę, w momencie, kiedy spada u nich odporność, zaczynają chorować na półpasiec. Jest to choroba spowodowana wirusem VZV, który pozostaje w organizmie uśpiony w komórkach nerwowych i aktywuje się w momencie spadku odporności. Objawy półpaśca są charakterystyczne – to wysypka pojawiająca się wzdłuż nerwów.

Obniżona odporność u dzieci

Układ immunologiczny zaczyna się tworzyć już na etapie życia płodowego – jeśli przyszła mama jest aktywna, odpowiednio się odżywia i prowadzi zalecaną suplementację, to dziecko urodzi się z dobrze rozwiniętym układem odpornościowym. Poród naturalny jest dla dziecka najlepszy, ponieważ ma ono kontakt z bakteriami w kanale rodnym matki i jego układ odpornościowy od razu jest aktywowany. Nie bez znaczenia dla budowania odporności dziecka jest również sposób żywienia – karmienie piersią jest najlepszym i zalecanym sposobem odżywiania niemowlęcia.
Niska odporność u starszych dzieci może być wynikiem błędów żywieniowych, braku ruchu, nadużywania antybiotykoterapii oraz izolacji od otoczenia i nadmiernej higieny. Aby układ odpornościowy dziecka prawidłowo funkcjonował, musi mieć kontakt z otoczeniem, a więc i rówieśnikami.

Obniżona odporność u kobiet w ciąży

Kobiety w ciąży mają naturalnie obniżoną odporność w związku z tym, że ich układ immunologiczny dba nie tylko o własny organizm, ale i uczy się tolerować płód, złożony z obcych genów i antygenów.

>> Kalendarz ciąży Apteline

Do jakiego lekarza się zgłosić z obniżoną odpornością?

W przypadku zbyt częstych infekcji należy udać się do lekarza rodzinnego, który zleci wykonanie morfologii krwi. Jest to badanie, które może zobrazować jakość i ilość komórek odpornościowych oraz wskazać na ewentualne inne problemy. Można także wykonać badanie funkcji układu immunologicznego pod kątem czynnościowym. W warunkach laboratoryjnych hoduje się komórki odpornościowe i obserwuje się ich pracę z patogenami.

>> Immunoglobuliny IgG, IgM, IgA – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie

Niska odporność – jak się wzmocnić?

• Negatywny wpływ na układ odpornościowy mają używki, które w pierwszej kolejności należy odstawić.
• Poza tym należy zadbać o to, aby do organizmu trafiały niezbędne substancje, witaminy i minerały, co przekłada się na prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego. Ważna jest zdrowa i zbilansowana dieta, zawierająca jak najmniej żywności wysokoprzetworzonej.
• Odporność budowana jest także poprzez ruch, zwłaszcza ten na świeżym powietrzu.
• Nie można zapominać o odpoczynku, wysypianiu się oraz o unikaniu stresu – w sytuacji silnego stresu należy stosować techniki relaksacyjne.
• O odporność pomagają zadbać właściwa higiena, a także suplementacja – ale tylko wtedy, kiedy zachodzi taka konieczność.

Dieta na obniżoną odporność

Dieta jest niezwykle ważna szczególnie w przypadku obniżonej odporności po antybiotykoterapii, pomaga bowiem odbudować mikroflorę w organizmie. Dlatego w tym okresie należy bezwzględnie przestrzegać zasad zdrowego żywienia.

• Dieta na obniżoną odporność zawiera przede wszystkim produkty bogate w kwasy omega-3, selen, cynk i kwas foliowy.
• Ważna może być suplementacja witamin C i D, które wspierają układ odpornościowy. Lekarz może zalecić suplementację innych składników w zależności od stanu zdrowia pacjenta oraz wyników badan krwi.
• W diecie należy zadbać też o wsparcie jelit, a więc mikrobioty jelitowej – spożywać należy naturalne probiotyki: kefiry, jogurty, kiszonki, a w razie konieczności trzeba wdrożyć suplementację odpowiednich probiotyków.
• W diecie na odporność trzeba unikać cukru, żywności przetworzonej oraz niezdrowych tłuszczów pochodzenia zwierzęcego.

Do zdrowej diety należy dołączyć ruch – zwłaszcza osoby wykonujące pracę siedzącą i do tego zdalnie powinny chodzić na spacery jak najczęściej oraz wykonywać przynajmniej 2-3 intensywne treningi w tygodniu.

>> Osłabienie po grypie – jak się wzmocnić?