Afty to niewielkie, choć dokuczliwe rany w jamie ustnej. Mogą być zlokalizowane od wewnętrznej strony policzków, na wargach, na języku. Zna je chyba każdy, jeśli nie z doświadczenia, to z radiowych reklam, w których leczy się je błyskawicznie, jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki. A jak jest z aftami naprawdę?
Czym są afty, jak je leczyć, czym różnią się od pleśniawek?

Bolą i szczypią przy gorącym jedzeniu i piciu, wyraźnie dokuczają przy kwaśnych, słonych i ostrych potrawach. Małych, pojedynczych aft można zwykle pozbyć się po kilku dniach, choć w niektórych przypadkach ich leczenie zajmie znacznie więcej czasu.
Co to są afty
Afty na ogół mają postać niewielkich, białawych, około półcentymetrowych nadżerek lub owrzodzeń śluzówki w jamie ustnej. Zdarza się, że bywają większe - mogą mieć nawet do kilku centymetrów średnicy. Pojawiają się pojedynczo albo w skupiskach. Jeśli są duże i liczne, mogą nawet sprawiać trudności w mówieniu i wywołać gorączkę. Nie da się ich jednak pomylić ze zmianami urazowymi, wynikającymi np. z przygryzania od środka policzków czy warg, choć również afty najczęściej w tych właśnie miejscach występują.
>> Preparaty na afty i choroby dziąseł
Afty czy pleśniawki
Jaka jest różnica między aftami a pleśniawkami? To pytanie najczęściej niepokoi rodziców niemowląt, u których pojawią się zmiany w buzi, choć ani afty, ani pleśniawki nie dotyczą wyłącznie najmłodszych pacjentów. Pleśniawki, czyli rodzaj grzybiczej infekcji, rzeczywiście bywają niekiedy mylone z aftami. Istotna różnica w wyglądzie pleśniawek i aft polega jednak na tym, że afty wokół białawego środka mają żywoczerwoną obwódkę, sygnalizującą stan zapalny.
Skąd się biorą afty
Czy afty są zaraźliwe? Nie są schorzeniem wirusowym, nie można się więc nimi zakazić. O pojawieniu się aft decyduje wiele różnych czynników, nie w pełni jeszcze zbadanych. Przyczyną aft mogą być zarówno zaniedbania w higienie, jak i nadmierny zapał w szczotkowaniu zębów.
Pojawienie się aft w jamie ustnej mogą wywołać między innymi:
- nieleczona próchnica
- kamień nazębny
- niedbałe lub zbyt rzadkie mycie zębów
- zbyt silne szczotkowanie zębów i dziąseł
- ocieranie niedopasowanej protezy lub aparatu korekcyjnego
- skaleczenie dziąseł twardym jedzeniem
Jednak małe, pojedyncze afty nie są powodem do niepokoju - zazwyczaj znikają po kilku dniach same lub pod wpływem żelu lub kremu do miejscowej aplikacji. Problemem dla pacjenta i wyzwaniem diagnostycznym są jednak afty nawracające. Wśród wielu możliwych przyczyn tego schorzenia naukowcy wymieniają choroby przewodu pokarmowego, takie jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego, celiakię czy chorobę Leśniowskiego-Krohna.
Nawracającym aftom sprzyja też:
- niedobór witamin z grupy B, zwłaszcza witaminy B12,
- obniżona odporność
- stres
- niewłaściwa dieta, pełna wysokoprzetworzonych produktów
- palenie tytoniu
- niska aktywność fizyczna
- brak snu
- kuracje antybiotykowe
Afty mogą pojawić się też u kobiet jako skutek uboczny terapii hormonalnej, bądź sygnalizować wysoki poziom progesteronu w organizmie. Naukowcy nie wykluczają również przyczyn związanych z alergiami pokarmowymi, choć jeszcze nie do końca przebadano te zależności. Istnieją też uwarunkowania genetyczne nawracających aftoz.
Co na afty
Tak jak nie istnieje jedna przyczyna aft, tak i nie ma jednej metody ich leczenia. O ile nie są to dokuczliwe afty nawracające, a jedynie sporadycznie pojawiająca się drobna niedogodność, wystarczy leczenie objawowe, czyli dostępne w aptekach żele lub kremy o działaniu znieczulającym, odkażające płukanki lub spraye, które dodatkowo będą przeciwdziałać nawrotom, wreszcie ziołowe napary z szałwi.
Działaniem zupełnie odruchowym - z powodu bólu w jamie ustnej - jest zrezygnowanie z gorących, kwaśnych, słonych i pikantnych potraw i napojów, a także z alkoholu, na czas leczenia nawet pojedynczych aft. Rekomendują to także lekarze.
Gdy jednak mamy do czynienia z poważnymi, dużymi zmianami o nawracającym charakterze i ciężkim przebiegu, niezbędna będzie przede wszystkim dokładna diagnostyka z ogólnym badaniem krwi, poziomu witamin i żelaza, badań w kierunki alergii i chorób przewodu pokarmowego. W zależności od wyników badań, może być konieczne leczenie szpitalne pod okiem specjalistów.