Cukrzyca typu 1. (dawniej: cukrzyca młodzieńcza) ujawnia się zwykle przed 35. rokiem życia (szczyt zachorowań przypada na okres dojrzewania), ale może pojawić się nawet w późnej starości.
Ten typ cukrzycy to stan przewlekłej hiperglikemii – podwyższony cukier we krwi wywołany jest niewydolnością komórek beta wysp trzustkowych (wyspy Langerhansa) produkujących insulinę. To proces autoimmunologiczny – oznacza to, że układ immunologiczny, czyli odpornościowy, atakuje i niszczy komórki własnego organizmu.
W tym przypadku są to komórki wytwarzające insulinę, zaś niedobór insuliny, a następnie jej brak sprawia, że glukoza zostaje w krwioobiegu. Utrzymujący się długotrwale wysoki poziom glukozy we krwi stopniowo niszczy naczynia krwionośne, nerki, wzrok, serce. Dlatego od początku wykrycia choroby konieczne jest podawanie insuliny – typ 1. to tzw. cukrzyca insulinozależna.
Wyodrębnia się również idiopatyczną postać cukrzycy typu 1. – w tym przypadku również dochodzi do destrukcji komórek, ale mechanizm ich uszkodzenia nie został wyjaśniony.
Cukrzyca typu 1. – epidemiologia
Szacuje się, że cukrzyca typu 1. występuje u ok. 10 proc. wszystkich chorych na cukrzycę. Liczba chorych na ten typ cukrzycy stale rośnie – w Polsce cukrzyca typu 1. występuje u 150–200 tys. osób (w tym u niemal 20 tys. dzieci i młodzieży).
Co ciekawe, współczynnik zapadalności jest większy w Europie Północnej (kraje skandynawskie) i Wschodniej (kraje bałtyckie) niż na południu kontynentu. Najwyższy współczynnik zapadalności na cukrzycę typu 1. wśród dzieci i młodzieży występuje w Finlandii, zaś najniższe wskaźniki odnotowuje się w krajach azjatyckich.
Jakie są objawy cukrzycy typu 1.?
U niektórych chorych na cukrzycę typu 1. pierwszym objawem jest łagodna hiperglikemia, która szybko może przejść w hiperglikemię umiarkowaną lub ciężką. U innych pierwszym objawem jest kwasica ketonowa, czyli ostre powikłanie cukrzycy, które może prowadzić do śpiączki cukrzycowej, a nawet śmierci. Objawy zwykle występują nagle i obserwuje się ich nasilenie w krótkim czasie.
Cukrzyca typu 1. – objawy:
- częstomocz (częste oddawanie moczu również w nocy);
- poliuria, czyli wielomocz (wydalanie moczu w ilości powyżej trzech litrów na dobę);
- polidypsja, czyli nadmierne pragnienie, nadmierne spożywanie płynów;
- nagła utrata wagi (pomimo apetytu);
- chroniczne zmęczenie, senność, osłabienie;
- rozdrażnienie, wybuchy agresji;
- bóle brzucha, mdłości i wymioty;
- niewyraźne widzenie;
- nieprzyjemny zapach z ust (przypomina zapach acetonu, kwaśnych jabłek).
Objawom tym często towarzyszą infekcje grzybiczne (szczególnie grzybica jamy ustnej i grzybica narządów płciowych), których powodem są odwodnienie organizmu oraz niedobór witamin.
Leczenie cukrzycy typu 1.
Dziedziną medycyny, która zajmuje się leczeniem cukrzycy i jej powikłań, jest diabetologia. W leczeniu cukrzycy typu 1. kluczową rolę odgrywa insulinoterapia, czyli regularne podawanie insuliny i jej analogów.
Istnieją różne rodzaje preparatów insulinowych (insuliny krótko działające, o pośrednim czasie działania, długodziałające; długo działające i szybko działające analogi insuliny; mieszanki insulinowe), zaś do podawania insuliny służą: strzykawki, peny (wstrzykiwacze) lub pompy insulinowe.
W terapii zalecane są: częste pomiary cukru we krwi z wykorzystaniem glukometrów (pacjent dzięki temu modyfikuje dawki insuliny w zależności od poziomu glukozy), dieta cukrzycowa (zmiana nawyków żywieniowych, opracowanie jadłospisu z dietetykiem - suplementy na poziom cukru), edukacja chorego (i jego bliskich), aktywność fizyczna (dostosowana do stanu pacjenta).
Powikłania cukrzycy typu 1. dzielimy na ostre (np. kwasica ketonowa, hipoglikemia – niedocukrzenie) oraz przewlekłe (np. choroby nerek, choroby serca, neuropatia, choroby stóp). Ryzyko wystąpienia powikłań zależy w dużej mierze od kontroli metabolicznej cukrzycy i realizacji indywidualnych zaleceń dotyczących jej leczenia. Chorzy na cukrzycę typu 1. mogą więc prowadzić niemal normalny tryb życia – na osiągnięciu tego stanu skupiają się współczesne metody leczenia cukrzycy.
