Aktywność fizyczna a hipoglikemia. Jak przygotować się do wysiłku fizycznego?

Hipoglikemia to zbyt niski poziom cukru we krwi – poniżej 70 mg/dl. Stan ten, nazywany również niedocukrzeniem, to efekt braku równowagi pomiędzy glukozą a insuliną w organizmie. Insulina ma za zadanie obniżanie poziomu cukru we krwi – jeśli jest jej za dużo, to obniży go nadmiernie. Podobnie działa aktywność fizyczna – obniża poziom cukru we krwi (ale tylko w obecności insuliny, tzn. nie można leczyć cukrzycy samą aktywnością). Połączenie tych dwóch elementów bez żadnych dodatkowych modyfikacji w leczeniu może prowadzić do niedocukrzeń.

Jednak nie można pozwolić sobie na wyeliminowanie aktywności fizycznej i leczenie się samą insuliną. Sztuka polega na tym, by umiejętnie łączyć te dwa czynniki normujące naszą glikemię. Bardzo ważne jest to, że aktywność fizyczna zwiększa wrażliwość na insulinę – dzięki aktywności możemy więc przyjmować mniej insuliny, co jest korzystne dla zdrowia.

Aby cieszyć się zarówno aktywnym trybem życia, jak i dobrze wyrównaną cukrzycą, trzeba wiedzieć, jak odpowiednio przygotować się do wysiłku fizycznego.

Badaj poziom cukru przed podjęciem aktywności

Przed każdą aktywnością trzeba koniecznie wykonać badanie cukru glukometrem. Wynik nie może być ani za niski, ani za wysoki. Oczywiście wiele zależy od tego, do jakiego wysiłku się przygotowujemy (czas i intensywność). Generalnie można uznać, że cukry przed wysiłkiem powinny mieścić się w przedziale 140–200 mg/dl. Celowo powinny być nieco zawyżone, abyśmy mieli zapas glukozy, którą spali wysiłek fizyczny.

Uważaj na zbyt wysoką glikemię przed aktywnością

Zaleca się, by nie rozpoczynać aktywności z glikemią powyżej 250-300 mg/dl, ponieważ jest to granica dla rozwoju kwasicy ketonowej. Wysiłek fizyczny tylko wtedy obniża stężenie cukru we krwi, jeśli organizm nie jest zakwaszony. Podejmowany przy zakwaszeniu da odwrotny skutek – cukry będą jeszcze wyższe, a sama kwasica – cięższa.

Granica 250-300 mg/dl jest tutaj pewnym uproszczeniem. Tak naprawdę przy hiperglikemii należałoby skontrolować poziom ciał ketonowych – jeśli organizm nie jest zakwaszony, to można podjąć aktywność fizyczną. Wymaga to jednak dobrej znajomości własnego organizmu i umiejętnego zaplanowania aktywności. Dlatego ogólna zasada jest taka, by raczej powstrzymać się od ćwiczeń i w pierwszej kolejności obniżyć poziom cukru we krwi insuliną. 

Zwracaj uwagę na aktywną insulinę

Aby bezpiecznie uprawiać sport, trzeba także znać pojęcie aktywnej insuliny i zdawać sobie sprawę z jej ilości we krwi. Jeśli rozpoczynamy aktywność bezpośrednio po podaniu insuliny, to ryzyko hipoglikemii jest bardzo duże, ponieważ cała podana dawka jest wzmacniana wysiłkiem fizycznym. Tworzy się synergia aktywności i insuliny.

Jeśli tę samą aktywność rozpoczniemy dwie godziny później, aktywnej insuliny w organizmie jest już znacznie mniej. Zatem tempo obniżania się glikemii i ryzyko niedocukrzenia także jest znacznie mniejsze.

Jeżeli na czas aktywności diabetyk odpina pompę insulinową, a ostatni bolus był podawany na kilka godzin przed tym wysiłkiem, to istnieje ryzyko, że w jego trakcie poziom cukru we krwi będzie wzrastał, ponieważ zabraknie mu aktywnej insuliny. Dlatego na dwie godziny przed planowanym odpięciem pompy należy zaplanować posiłek, na który zostanie podana insulina.

Uważaj na hipoglikemię po wysiłku fizycznym

Hipoglikemia związana z wysiłkiem może wystąpić nie tylko w czasie treningu, ale także kilkanaście godzin później, kiedy organizm odbudowuje zapasy glikogenu w mięśniach. Dlatego jeśli aktywność miała miejsce w godzinach popołudniowych, zaleca się skontrolowanie cukru o godzinie 3 w nocy. Jeżeli wysiłek był intensywny, warto rozważyć także drugą kolację przed snem.

Osoby z cukrzycą podejmujące aktywność fizyczną powinny zawsze mieć przy sobie zapas glukozy w razie niedocukrzenia, dodatkową przekąskę (szczególnie gdy aktywność jest rozciągnięta w czasie), wodę do picia oraz oczywiście glukometr, by w każdej chwili móc skontrolować cukier.

Jeśli w trakcie treningu odczuwamy jakiekolwiek objawy niedocukrzenia, należy go przerwać, sprawdzić glikemię i ewentualnie spożyć cukry proste. Im lepiej przygotujemy się do aktywności fizycznej, czyli zaplanujemy jej czas i intensywność oraz rozpoczniemy ją z bezpieczną glikemią, tym bardziej ograniczymy ryzyko spadku poziomu cukru we krwi podczas aktywności.