Nietolerancja glutenu
Gluten to grupa białek roślinnych, których źródłem są zboża (głównie pszenica, żyto i jęczmień) i produkty zbożowe. Zdarza się, że nasz organizm nie toleruje glutenu – w kontakcie z białkiem aktywuje komórki układu odpornościowego i niszczy własne komórki lub reaguje uczuleniem. Z nietolerancją glutenu związane są trzy choroby: celiakia, alergia na gluten i nieceliakalna nadwrażliwość na gluten. Objawiają się bardzo podobnie: bólem brzucha, wzdęciami, biegunką, ale także objawami skórnymi, jak pokrzywka. Przy nietolerancji glutenu mogą się także pojawić cukrzyca typu I, choroba Hashimoto, zapalenie stawów, bóle kostne i mięśniowe, zaburzenia miesiączkowania, anemia, a nawet padaczka.
Diagnostyka nietolerancji glutenu – wywiad i testy
Nietolerancja glutenu może wywoływać bardzo poważne skutki zdrowotne, dlatego tak ważna jest jej diagnostyka. Rozpoznanie opiera się na szczegółowym wywiadzie lekarskim i analizie objawów. W przypadku podejrzenia celiakii niezbędne jest także wykonanie badań laboratoryjnych. W próbce krwi żylnej oznacza się wówczas:
- przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej (tTG) – parametr ten można oznaczyć także w warunkach domowych przy użyciu szybkiego testu immunodiagnostycznego;
- przeciwciała przeciwko endomysium mięśni gładkich (EmA);
- przeciwciała przeciwko deamidowanym peptydom gliadyny (DGP).
Dodatni wynik jednego lub większej ilości przeciwciał stanowi wskazanie do wykonania biopsji błony śluzowej jelita cienkiego, choć wynik negatywny nie wyklucza choroby. Biopsję przeprowadza się podczas badania endoskopowego. Pobrany fragment jelita poddaje się badaniu histopatologicznemu, które pozwala na uzyskanie ostatecznego wyniku.
W pewnych przypadkach wykonuje się także badania genetyczne, polegające na identyfikacji antygenów HLA-DQ2 lub HLA-DQ8. Ich obecność oznacza predyspozycję do wystąpienia celiakii.
Lek na celiakię, czyli dieta bezglutenowa
Jedyną poznaną metodą leczenia nietolerancji glutenu jest stosowanie diety bezglutenowej, czyli wyeliminowanie z jadłospisu wszelkich produktów spożywczych pochodzących z pszenicy, jęczmienia i żyta oraz hybryd zbóż (np. pszenżyta). Do diety należy natomiast wprowadzić zamienniki zbóż, takie jak ziemniaki, kukurydza, ryż, gryka, fasola, soja, soczewica czy amarantus, maniok, sorgo, tapioka. U niektórych chorych dozwolone jest spożywanie bezglutenowych produktów pszennych.
Po pomoc w skomponowaniu jadłospisu warto się udać do dietetyka. Ważne, aby dokładnie czytać etykiety produktów spożywczych, ponieważ śladowe ilości zbóż mogą występować też w innych produktach (np. parówkach, wędlinach czy napojach słodzonych słodem jęczmiennym).
W większości przypadków zastosowanie diety bezglutenowej pozwala na wyeliminowanie objawów klinicznych w ciągu dwóch tygodni. Poza leczeniem żywieniowym konieczne może być stosowanie preparatów żelaza, wapnia, kwasu foliowego, witaminy D3 oraz B12.