Leki przeciwhistaminowe – kiedy się je stosuje?
Leki przeciwhistaminowe bez recepty pomagają w łagodzeniu objawów alergii – zarówno sezonowej (np. na pyłki roślin), jak i całorocznej (np. na kurz, sierść zwierząt czy pleśń). Są stosowane w leczeniu różnych postaci reakcji alergicznych, w tym:
- alergii skórnych – np. pokrzywki, świądu, wysypek, obrzęku naczynioruchowego;
- alergicznego nieżytu nosa (kataru siennego) – objawiającego się kichaniem, wodnistym katarem i swędzeniem nosa;
- alergicznego zapalenia spojówek – powodującego zaczerwienienie, łzawienie i pieczenie oczu.
Jak działają leki przeciwhistaminowe?
Lekarstwa te działają poprzez blokowanie receptorów H1, które odpowiadają za reakcję organizmu na histaminę – substancję wywołującą objawy alergii. Dzięki temu pomagają zmniejszyć swędzenie, obrzęk, katar czy łzawienie oczu.
Zależnie od potrzeb wykorzystuje się doustne leki przeciwhistaminowe (tabletki, syropy) lub preparaty miejscowe (krople oczne, krople do nosa, maść na skórę).
Leki przeciwhistaminowe bez recepty – generacje
Leki przeciwhistaminowe bez recepty dzieli się na 2 podstawowe grupy, tj. leki pierwszej i drugiej generacji. Główne różnice między obiema grupami dotyczą selektywności działania oraz ryzyka wystąpienia skutków ubocznych, takich jak senność i wpływ na serce.
>> Leki przeciwhistaminowe I, II, III generacji
Leki przeciwhistaminowe pierwszej generacji
Mają szersze działanie, ponieważ oprócz receptorów H1 blokują także inne receptory, co może prowadzić do efektów ubocznych, takich jak senność czy spadek koncentracji. Niektóre z nich posiadają właściwości przeciwwymiotne, np. dimenhydrynat stosowany w chorobie lokomocyjnej. Przykłady leków przeciwhistaminowych pierwszej generacji stosowanych w alergii to:
Leki przeciwhistaminowe drugiej generacji
Leki przeciwhistaminowe drugiej generacji działają dłużej i są bardziej selektywnie na receptory H1, co zmniejsza ryzyko senności. Do doustnych leków przeciwhistaminowych drugiej generacji należą:
Niektóre substancje przeciwhistaminowe II generacji są dostępne w formie preparatów do stosowania miejscowego:
Leki przeciwhistaminowe dla dorosłych
Leki przeciwhistaminowe dla dorosłych są dostępne w różnych formach, m.in.:
Niektóre preparaty zawierają dodatkowe składniki, np. pseudoefedrynę lub fenylefrynę, które działają obkurczająco na naczynia krwionośne i pomagają złagodzić katar sienny. Takie leki są przeznaczone dla osób od 12. roku życia.
Leki przeciwhistaminowe dla dzieci
Leki przeciwhistaminowe dla dzieci są dostępne głównie w postaci:
- syropów z desloratadyną, cetyryzyną lub loratadyną (od 2. roku życia),
- kropli doustnych z dimetyndenem (dawkowanie zależne od masy ciała),
- kropli do oczu stosowanych w alergicznym zapaleniu spojówek (zwykle od 2. roku życia),
- sprayów do nosa (zwykle od 6. roku życia),
- preparatów do stosowania na skórę, np. żelu z dimetyndenem na swędzenie i wysypki alergiczne.
Leki przeciwhistaminowe bez recepty – dawkowanie
Doustne leki przeciwhistaminowe drugiej generacji mają długi czas działania, dlatego zazwyczaj stosuje się je raz na dobę. Wybór pory przyjmowania zależy od indywidualnej reakcji pacjenta:
- rano – jeśli lek nie powoduje senności,
- wieczorem – jeśli pacjent odczuwa senność po jego przyjęciu (co pozwala uniknąć zmęczenia w ciągu dnia).
Działanie rozpoczyna się zwykle po 30–60 minutach. Leki te można stosować przez kilka dni bez konsultacji z lekarzem, jednak w przypadku dłuższego stosowania warto skonsultować się ze specjalistą. Nie stosuje się ich profilaktycznie.
Leki przeciwhistaminowe do stosowania miejscowego, takie jak krople do oczu, spray do nosa czy żele na skórę, stosuje się zazwyczaj 2–3 razy dziennie w zależności od wskazań, rodzaju substancji czynnej oraz wieku pacjenta.
Skutki uboczne leków przeciwhistaminowych
Leki przeciwhistaminowe mogą powodować działania niepożądane, których nasilenie i rodzaj zależy od ich generacji.
Leki przeciwhistaminowe pierwszej generacji ze względu na wpływ na układ nerwowy mogą wywoływać:
- senność, znużenie, spowolnienie reakcji,
- zaburzenia koordynacji ruchowej,
- suchość w jamie ustnej,
- zawroty i bóle głowy,
- zaburzenia widzenia,
- trudności w oddawaniu moczu,
- zaburzenia rytmu serca,
- dolegliwości ze strony układu pokarmowego (nudności, bóle brzucha).
Z kolei leki przeciwhistaminowe drugiej generacji są lepiej tolerowane i rzadziej powodują senność, jednak u niektórych osób może ona wystąpić, a oprócz tego również:
- bóle głowy,
- suchość w jamie ustnej,
- zmęczenie,
- zaburzenia rytmu serca (rzadziej niż przy lekach I generacji).
W niektórych przypadkach, szczególnie po lekach pierwszej generacji, może pojawić się reakcja paradoksalna – nasilenie objawów alergicznych, np. wysypki lub świądu skóry.
Leki przeciwhistaminowe – z czym ich nie łączyć
Leki przeciwhistaminowe mogą wchodzić w interakcje z innymi substancjami, co może nasilać skutki uboczne. Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku leków pierwszej generacji, które działają na ośrodkowy układ nerwowy. Ich jednoczesne stosowanie z innymi lekami może prowadzić do nadmiernej senności i spowolnienia reakcji. Dotyczy to szczególnie:
Leki przeciwhistaminowe mogą również wchodzić w interakcje z alkoholem, co zwiększa ryzyko nadmiernego uspokojenia, senności oraz spowolnienia refleksu.
Oprócz tego niektóre leki przeciwhistaminowe mogą wpływać na rytm serca. Należy zachować ostrożność przy jednoczesnym stosowaniu:
- leków przeciwarytmicznych,
- niektórych antybiotyków (np. makrolidów),
- leków przeciwgrzybiczych z grupy azoli.
Dodatkowo sok grejpfrutowy może spowolnić metabolizm niektórych leków przeciwhistaminowych, co może prowadzić do ich zwiększonego stężenia we krwi i nasilenia działań niepożądanych. Dlatego nie należy ich ze sobą łączyć.
