Kortykosteroidy na skórę – co to za leki?
Kortykosteroidy miejscowe do stosowania na skórę to grupa substancji o działaniu przeciwzapalnym, przeciwświądowym, przeciwwysiękowym i przeciwalergicznym w leczeniu chorób dermatologicznych. Są syntetycznymi odpowiednikami hormonów naturalnie wytwarzanych przez korę nadnerczy. Hamują m.in. syntezę mediatorów stanu zapalnego i przyspieszają rozkład histaminy, co tłumi odczyn uczuleniowy. Ich działanie miejscowe zależy m.in. od budowy chemicznej i stężenia substancji czynnej w maści, kremie czy płynie.
Kortykosteroidy na skórę na receptę – jakie mają zastosowanie
Leki z kortykosteroidami są zalecane w leczeniu wielu schorzeń dermatologicznych zarówno u dzieci, młodzieży, jak i dorosłych. Najczęściej przepisywane są w przypadkach:
Kortykosteroidy pomagają łagodzić nasilony świąd skóry, stany zapalne oraz zmiany, którym towarzyszy rogowacenie lub wyprysk, np. potnicowy czy niealergiczny. W przypadku powikłanych zakażeń bakteryjnych skóry leki te są czasami łączone z antybiotykami, co pozwala na jednoczesne działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne.
Leki kortykosteroidowe na skórę – rodzaje
Kortykosteroidy stosowane miejscowo są dostępne w różnych formach, co pozwala na precyzyjne dopasowanie leku do specyfiki choroby oraz stanu skóry pacjenta. Do najczęściej stosowanych należą:
- kremy kortykosteroidowe – zalecane do zmian o charakterze wilgotnym,
- maści z kortykosteroidami – odpowiednie do skóry suchej i łuszczącej się,
- płyny i roztwory – idealne do aplikacji na owłosione części ciała, takie jak skóra głowy,
- aerozole w formie zawiesiny – ułatwiające stosowanie na większe powierzchnie skóry.
Leki kortykosteroidowe na skórę najrzadziej występują w formie żelu, emulsji i szamponu leczniczego.
Kremy, maści kortykosteroidowe – co zawierają?
Preparaty kortykosteroidowe dostępne na receptę zawierają różne substancje czynne, które różnią się siłą działania oraz wskazaniami. Do najczęściej stosowanych należą (w kolejności od najsłabszego do najsilniejszego):
- hydrokortyzon,
- alklometazon,
- prednizolon,
- metyloprednizolon,
- flumetazon,
- triamcynolon,
- deksametazon,
- flutykazon,
- mometazon,
- fluocynolon,
- betametazon,
- klobetazol.
Dermatologiczne leki kortykosteroidowe pozwalają na kompleksowe leczenie zmian skórnych, szczególnie w przypadkach, gdy występują zakażenia bakteryjne lub grzybicze towarzyszące stanom zapalnym. Dlatego kortykosteroidy na skórę są także dostępne w postaci leków złożonych, które oprócz substancji przeciwzapalnych zawierają:
- kwas salicylowy,
- antybiotyki (np. gentamycynę, neomycynę, kwas fusydowy, oksytetracyklinę lub tetracyklinę),
- substancje przeciwgrzybicze (np. klotrimazol).
Preparaty kortykosteroidowe na receptę – jak się je stosuje?
Stosowanie leków z kortykosteroidami wymaga precyzyjnego przestrzegania zaleceń lekarskich, aby zapewnić skuteczność terapii i zminimalizować ryzyko działań niepożądanych.
Warto pamiętać, że preparaty kortykosteroidowe stosuje się:
- zazwyczaj 1-2 razy na dobę wyłącznie na skórę zmienioną chorobowo,
- na małe powierzchnie skóry, unikając aplikacji na zdrowe obszary,
- przez określony czas (zwykle 1-2 tygodnie, w razie potrzeby dłużej – ale zawsze pod kontrolą lekarza).
Aby zmniejszyć ryzyko skutków ubocznych, terapia kortykosteroidami często jest łączona z odpowiednią pielęgnacją skóry, na przykład poprzez stosowanie emolientów.
Podczas leczenia należy unikać opatrunków okluzyjnych (nieprzepuszczalnych dla powietrza), ponieważ mogą one zwiększać ryzyko ogólnoustrojowych działań niepożądanych, takich jak wchłanianie substancji czynnej do krwiobiegu.
Kortykosteroidy miejscowe na skórę – skutki uboczne
Długotrwałe lub nieprawidłowe stosowanie kortykosteroidów może prowadzić do wystąpienia miejscowych działań niepożądanych, takich jak:
- ścieńczenie naskórka i tkanki podskórnej (np. w okolicach ust),
- przebarwienia lub odbarwienia skóry,
- rozszerzenia drobnych naczyń krwionośnych w skórze,
- wybroczyny skórne,
- rozstępy,
- trądzik posteroidowy,
- nadkażenia bakteryjne, wirusowe lub grzybicze,
- opóźnione gojenie się ran.
Niewłaściwe stosowanie kortykosteroidów miejscowych może również prowadzić do ogólnoustrojowych działań niepożądanych, zwłaszcza w przypadku ich długotrwałego stosowania na duże powierzchnie skóry lub przy użyciu opatrunków okluzyjnych. Kortykosteroidy wchłaniają się przez skórę do krążenia ogólnego, co może wpływać na oś podwzgórze - przysadka - nadnercza i prowadzić do rozwoju zespołu Cushinga.