Poziom cukru we krwi - jakie są normy glukozy dla dzieci, dorosłych, kobiet w ciąży

Badanie poziomu cukru we krwi wykonuje się w ramach diagnostyki cukrzycy typu 1, cukrzycy typu 2 oraz cukrzycy ciążowej, a niekiedy także przy podejrzeniu insulinooporności. Glikemię można sprawdzić wykonując badanie z krwi żylnej (koniecznie trzeba być na czczo) lub przeprowadzając test obciążenia glukozą (OGTT), czyli tzw. badanie krzywej cukrowej. Poziom cukru można sprawdzić także glukometrem z wykorzystaniem kropli krwi z palca – jednak taki pomiar nie jest dobrą podstawą do rozpoznania cukrzycy i powinien być potwierdzony w badaniu laboratoryjnym.

Prawidłowy poziom cukru we krwi nie jest wartością stałą – waha się w pewnych fizjologicznych granicach. Niemniej te granice są precyzyjnie określone i jeśli wynik badania nawet minimalnie odbiega od normy, lekarz na pewno zwróci na to uwagę. Jeśli w badaniu laboratoryjnym nasz poranny wynik glukozy na czczo wynosi 98 mg/dl, uznawany jest on za prawidłowy. Jeśli jednak glukoza wyniesie 100 mg/dl – pojawia się podejrzenie zaburzonej tolerancji glukozy, co będzie się wiązało z koniecznością powtórzenia badani i być może przeprowadzenia dalszej diagnostyki.

Innymi słowy do wartości glikemii podchodzi się zerojedynkowo. Przekroczenie normy o 1 mg/dl już jest pewnym sygnałem alarmowym, którego nie należy lekceważyć. 

Uwaga – normy cukru są różne w zależności od tego, czy diagnostyka dotyczy rozpoznania cukrzycy typu 1., 2. czy cukrzycy ciążowej. W przypadku cukrzycy ciążowej normy glikemii są bardziej restrykcyjne.

>> Cukrzyca typu 1. u dzieci - objawy, leczenie insuliną. Dieta w cukrzycy typu 1.

Jakie badanie na poziom cukru wykonać?

• Przy podejrzeniu cukrzycy typu 1 wykonuje się badanie glukozy na czczo.
• Przy podejrzeniu cukrzycy typu 2 najczęściej wykonuje się test doustnego obciążenia glukozą.
• W celu wykrycia cukrzycy ciążowej w pierwszym trymestrze ciąży wykonuje się badanie glukozy na czczo, a pomiędzy 24. a 26. tygodniem ciąży – badanie krzywej cukrowej.

Prawidłowy cukier na czczo

Jakie są normy dla glukozy badanej na czczo? Jak intepretować wynik badania?

• 70-99 mg/dl – prawidłowy poziom cukru na czczo
• 100-125 mg/dl – zaburzenia tolerancji glukozy (stan przedcukrzycowy)
• > 126  mg/dl - cukrzyca

W badaniu laboratoryjnym, wykonywanym co najmniej po ośmiu godzinach od ostatniego posiłku, prawidłowa glikemia mieści się w granicach 70–99 mg/dl. Kluczowe jest to, by być na czczo – przed pobraniem krwi można ewentualnie pić wodę.

Prawidłowa glikemia na czczo jest dwucyfrowa, czyli nie powinna przekraczać 99 mg/dl.

Norma cukru – krzywa cukrowa

Krzywa cukrowa to zwyczajowe określenie doustnego testu tolerancji glukozy (OGTT). W tym przypadku cukier mierzy się na czczo, a następnie po 120. minutach od wypicia roztworu z 75 g glukozy.

Normy cukru na czczo są takie same jak w badaniu glukozy na czczo, czyli 70-99 mg/dl.

Normy glikemii w 120. minucie doustnego  testu tolerancji glukozy (OGTT):

• < 140 mg/dl – wynik prawidłowy
• 140–199 mg/dl – nieprawidłowa tolerancja glukozy
•  ≥ 200 mg/dl - cukrzyca

Norma cukru w ciąży

Już na pierwszej wizycie potwierdzającej ciążę, lekarz zleca badania cukru we krwi na czczo. Na tym etapie jednak rzadko kiedy wykrywana jest cukrzyca ciążowa – ta charakterystyczna jest dla 2 trymestru ciąży.

U kobiet w ciąży norma dla glikemii na czczo wynosi < 92 mg/dl.

Wynik na czczo powyżej 92 mg/dl świadczy o cukrzycy ciążowej. W tej sytuacji nie wykonuje się już później testu doustnego obciążenia glukozą.

Jeśli w początkowym okresie ciąży wynik glukozy na czczo jest prawidłowy, to i tak przeprowadza się kolejne badanie w kierunku cukrzycy ciążowej. Między 24 a 26 tygodniem ciąży należy zrobić test obciążenia glukozą, który w tym przypadku jest trzystopniowy. Cukier bada się na czczo, a następnie w 60. i 120. minucie od wypicia roztworu z 75 g glukozy. Podobnie, jak w przypadku badania glikemii na czczo, tak i dla testu OGTT normy w ciąży są bardziej restrykcyjne.

Test OGTT – normy w ciąży

• < 92 mg/dl na czczo – wynik prawidłowy
• < 180 mg/dl po 60 minutach od wypicia glukozy – wynik prawidłowy
• < 153 mg/dl po 120 minutach od wypicia glukozy – wynik prawidłowy

Jeśli którykolwiek z tych trzech parametrów przekracza normę, diagnozowana jest cukrzyca ciążowa.

Normy cukru – badanie glukometrem

Cukrzycę można też zdiagnozować na podstawie badania glukometrem, do którego uzyskuje się kroplę krwi z palca. Jaki jest zatem prawidłowy poziom cukru we krwi „z palca”?

Polskie Towarzystwo Diabetologiczne wskazuje, że w przypadku tzw. glikemii przygodnej (badanie glukometrem o dowolnej porze dnia, bez względu na czas, jaki minął od ostatniego posiłku) na cukrzycę wskazuje wynik ≥ 200 mg/dl, o ile występują objawy hiperglikemii, takie jak:

• wzmożone pragnienie, 
• wielomocz,
• osłabienie.

W praktyce taka przygodna, podwyższona glikemia zawsze jest jeszcze weryfikowana w badaniu laboratoryjnym, co nie znaczy, że jest to metoda nieużyteczna. W wielu miejscach (na różnego rodzaju imprezach plenerowych, w marketach) można sobie skontrolować glikemię właśnie za pomocą glukometru. Warto z tego korzystać, w ten sposób dość często wykrywa się cukrzycę typu 2, która charakteryzuje się tym, że przez bardzo długi czas może rozwijać się nie dając żadnych objawów.

Nieprawidłowy cukier – na jakie choroby wskazuje

Zbyt wysoki poziom cukru we krwi może wskazywać na:

• cukrzycę typu 1
• cukrzycę typu 2
• cukrzycę ciążową
• stan przedcukrzycowy

Przyczyną zbyt niskiego poziomu cukru we krwi może być:

• insulinoma – nowotwór trzustki, powodujący wydzielanie dodatkowej insuliny
• hipoglikemia reaktywna

Nieprawidłowy wynik badania cukru w zdecydowanej większości przypadków oznacza podwyższoną glikemię. Cukier poniżej normy diagnozowany jest sporadycznie.

Zbyt dużo cukru we krwi jednoznacznie wskazuje na cukrzycę. Kwestią wtórą jest ustalenie, z jakim typem cukrzycy mamy do czynienia. O tym po części świadczy wynik badania.

W przypadku cukrzycy typu 2. glikemie są umiarkowanie podwyższone, zwykle chorobę diagnozuje się przy poziomie cukru we krwi na czczo poniżej 250 mg/dl. Z tego też powodu – umiarkowanej hiperglikemii – schorzenie nie daje nasilonych objawów.

Z kolei przy cukrzycy typu 1. występują bardzo duże przecukrzenia, glikemia na czczo zwykle jest wyższa niż 250 mg/dl (może sięgać nawet 600-800 mg/dl). Tak ogromne przecukrzenie świadczy o tym, że w organizmie są duże niedobory insuliny, stąd objawy choroby są bardzo nasilone.

Kiedy należy badać cukier?

Cukier we krwi sprawdza się głównie przy podejrzeniu cukrzycy. W przypadku diagnostyki cukrzycy ciążowej badanie jest obowiązkowe: po pierwszej wizycie potwierdzającej ciążę (badanie cukru na czczo), a następnie między 24 a 26. tygodniem ciąży (test tolerancji glukozy).

Badanie OGTT jeszcze do niedawna było wykonywane między 24 a 28 tygodniem ciąży, obecnie to się zmieniło, ponieważ uznano, że wcześniejsze wykrycie cukrzycy ciążowej i wprowadzenie odpowiedniej diety, która pozwoli utrzymywać cukier w normie, zwiększa bezpieczeństwo matki i dziecka.  

Na cukrzycę można zachorować w każdym wieku, przy czym dla dzieci i młodzieży typowa jest cukrzyca typu 1, natomiast dla osób starszych – cukrzyca typu 2. Badanie w kierunku cukrzycy typu 1 (badanie cukru na czczo) lekarz zleca zwykle na podstawie charakterystycznych objawów tej choroby.

Cukrzycę typu 1 można podejrzewać u osoby, która:

• ma nieustająco duże pragnienie, musi wstawać w nocy, żeby się czegoś napić
• oddaje bardzo duże ilości moczu, także w nocy wstaje do toalety
• chudnie bez wyraźnej przyczyny
• jest zmęczona, apatyczna, senna

Z kolei cukrzyca typu 2 nie daje zwykle nasilonych objawów; stąd łatwo chorobę „przegapić”. Badania w kierunku cukrzycy typu 2 powinny regularnie wykonywać osoby będące w jej grupie ryzyka, czyli po 45 roku życia, z nadwagą i otyłością, mające diabetyków wśród krewnych pierwszego stopnia (rodzice, rodzeństwo), a także kobiety, które w czasie ciąży miały zdiagnozowaną cukrzycę ciążową.

Cukier we krwi a insulinooporność

Badanie cukru we krwi wykonuje się także w celu zdiagnozowania insulinooporności, najczęściej razem z badaniem poziomy insuliny we krwi. W uproszczonej wersji wykonuje się natomiast badanie krzywej cukrowej. Insulinooporność można podejrzewać u osób, u których poziom cukru we krwi po 120 minutach od wypicia roztworu glukozy jest zdecydowanie niższy niż glikemia na czczo (np. glikemia na czczo jest prawidłowa, a po obciążeniu glukozą wskazuje na hipoglikemię, czyli poniżej 70 mg/dl).

Normy cukru dla dziecka i dorosłego

Normy cukru we krwi są takie same dla dzieci, jak i dla dorosłych. Przy czym w przypadku dzieci, u których występuje podejrzenie cukrzycy typu 1., bada się wyłącznie poziom glukozy na czczo. Cukier powinien mieścić się w zakresie 70-99 mg/dl – jednak zwykle jest bardzo podwyższony. Cukier w dużym stężeniu obecny jest też w moczu.

Natomiast u dorosłych, przy podejrzeniu cukrzycy typu 2, wykonuje się równie często badanie glikemii na czczo, jak i badanie krzywej cukrowej. Stąd nie tyle mamy do czynienia z innymi normami, co z innymi metodami badania.

Odrębną kwestią jest cukrzycą ciążowa – tutaj normy glikemii są zaostrzone, co oznacza, że cukrzycę ciążową diagnozuje się przy wartościach, które u kobiet nie będących w ciąży są uznawane za prawidłowe.

Podwyższony cukier we krwi a cukier w moczu

Jaki jest związek między poziomem cukru we krwi a cukrem w moczu?

Cukier w moczu pojawia się wówczas, gdy poziom  cukru we krwi przekracza tzw. próg nerkowy, czyli wartość ok. 180 mg/dl.

U osób zdrowych cukier w moczu jest nieobecny. Kiedy się pojawi, zawsze skłania do diagnozy w kierunku cukrzycy. Obecność cukru w moczu to objaw, który zawsze towarzyszy rozpoznaniu cukrzycy typu 1. Może pojawić się także przy cukrzycy typu 2, w zaawansowanym stadium choroby, nigdy natomiast nie jest obecny przy cukrzycy ciążowej.

W przypadku dzieci i młodzieży, u których podejrzewa się cukrzycę typu 1 zawsze bada się cukier we krwi i w moczu.

Poziom cukru po jedzeniu

Dlaczego we krwi człowieka znajduje się glukoza i skąd się tam bierze? Glukoza to materiał energetyczny dla organizmu, pozyskiwana z posiłków węglowodanowych, ale też produkowany przez wątrobę. Glukoza we krwi ma kluczowe znaczenie dla pracy mózgu, organ ten nie jest w stanie pracować bez glukozy; dlatego ciężkie hipoglikemie (niedocukrzenia) u diabetyków są stanem zagrożenia życia.

Z punktu widzenia organizmu ważne jest, aby glukoza utrzymywane była w zakresie normy – nie powinno jej być ani za dużo, ani za mało. Fizjologicznie najniższy cukier jest na czczo, najwyższy – około godzinę po posiłku zawierającym węglowodany.

Na poziom cukru we krwi ma też wpływ aktywność fizyczna, cukier obniża się pod wpływem tzw. aktywności tlenowej, a podnosi przy aktywności beztlenowej.

Z tego powodu, aby badanie glukozy było miarodajne, wykonuje się je zawsze rano, na czczo, po dłuższym okresie odpoczynku.

Badanie glukometrem można wykonać po posiłku, ale jest to badanie przesiewowe, które rzadko kiedy jest wystarczające do zdiagnozowania cukrzycy.

Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy wynik na glukometrze jest bardzo wysoki, powyżej 250 mg/dl – wówczas można z dużym prawdopodobieństwem rozpoznać cukrzycę, ponieważ u osoby zdrowej tak wysokie cukry nigdy nie występują, niezależnie od posiłku czy aktywności fizycznej.

Jaki cukier jest niebezpieczny dla życia?

To pytanie, które nader często wpisywane jest w wyszukiwarkę internetową. Czy w przypadku glukozy we krwi można podać wartości poza normą, które mogą zagrażać życiu? Owszem, choć trzeba zaznaczyć, że „cukier niebezpieczny dla życia” dotyczy osób ze zdiagnozowaną cukrzycą, kiedy choroba nie jest leczona lub jest leczona nieprawidłowo. U osób bez cukrzycy do takich anomalii nie dochodzi,

Dla pacjentów z cukrzycą niebezpieczny może być zarówno bardzo niski (hipoglikemia), jak i bardzo wysoki poziom cukru we krwi (hiperglikemia).

Zbyt niskie stężenie cukru we krwi jest niekorzystne dla mózgu, który do prawidłowego funkcjonowania potrzebuje stałego dopływu glukozy. O ciężkim niedocukrzeniu, niebezpiecznym dla zdrowia a nawet życia mówimy wówczas, gdy pojawiają się neurologiczne objawy hipoglikemii – zaburzenia mowy, zaburzenia orientacji, utrata świadomości. Nie sposób jednak wskazać, przy jak niskiej glikemii się one pojawiają, ponieważ jest to kwestia indywidualna. Objawy neurologiczne niedocukrzenia u jednej osoby mogą pojawić się już przy wartości cukru 50 mg/dl; u innej dopiero przy glikemii 25 mg/dl. Mniej ważna jest tutaj sama wartość glukozy, kluczowe są objawy, które temu towarzysza. W takiej sytuacji konieczne jest szybkie podniesienie glukozy, ponieważ jest to stan zagrożenia życia diabetyka.

Glikemia u pacjentów z cukrzycą

Podawane w artykule normy cukru nie dotyczą osób już chorujących na cukrzycę, odnoszą się do wartości prawidłowych i wartości, przy których diagnozowana jest cukrzycą. Poziom cukru we krwi u diabetyków jest odrębną kwestią – tutaj normy dla glikemii ustalane są indywidualnie dla pacjenta.

Szukasz przepisów bez dodatku cukru, artykułów i porad dla diabetyków:

• Dołącz do grupy Bez Cukru