Cukrzyca ciążowa (inaczej: cukrzyca ciężarnych; GDM, ang. gestational diabetes mellitus) to czasowa postać cukrzycy, która pojawia się podczas rozwoju dziecka w macicy (rozpoznanie stawia się zwykle pomiędzy 24. a 28. tygodniem ciąży).
Za główną przyczynę cukrzycy ciążowej uznaje się zaburzenia hormonalne. W ciąży dochodzi do zwiększenia produkcji hormonów (prolaktyna, laktogen łożyskowy, kortyzol, glukagon), które są antagonistami insuliny (hormonu produkowanego przez trzustkę, który istotnie wpływa na regulację poziomu cukru we krwi). Hormony te mogą zaburzyć wrażliwość organizmu na insulinę i częściowo blokować jej działanie (rozwija się insulinooporność), co z kolei powoduje podnoszenie się poziomu cukru we krwi. Przypuszcza się również, że działanie diabetogenne mogą mieć progesteron i estrogen, ale wpływ tych hormonów na gospodarkę węglowodanową nie został do końca wyjaśniony.
Po porodzie cukrzyca ciążowa ustępuje, ale w przyszłości zwiększa ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2. u matki – w ciągu 15 lat od porodu cukrzyca typu 2. występuje u 30–45 proc. kobiet, u których zdiagnozowano cukrzycę ciążową.
Innym typem cukrzycy w okresie ciąży jest tzw. cukrzyca przedciążowa (niepowikłana lub z powikłaniami: retinopatia cukrzycowa, nefropatia, neuropatia cukrzycowa, choroby serca) – gdy w ciążę zachodzi kobieta, która wcześniej chorowała na którykolwiek z typów cukrzycy (typu 1., typu 2. lub inne).
Cukrzyca ciążowa – czynniki ryzyka
Cukrzyca ciężarnych to jedno z najczęściej występujących powikłań w czasie ciąży – w Polsce dotyczy od 3 do 10 proc. kobiet. Czynnikami ryzyka zachorowania na cukrzycę ciążową są m.in.:
- nadwaga (BMI powyżej 30);
- zespół policystycznych jajników (PCOS);
- wiek ciężarnej (powyżej 35 lat);
- cukrzyca typu 2. w rodzinie;
- nadciśnienie tętnicze;
- przebyta w czasie poprzedniej ciąży cukrzyca ciążowa;
- hirsutyzm (nadmierne owłosienie).
Cukrzyca ciążowa a dziecko
W cukrzycy ciążowej nadmiarowa glukoza przenika przez łożysko – hiperglikemia matki, czyli wysokie stężenie cukru, może wywołać hiperglikemię płodu, a więc cukrzyca ciążowa jest zagrożeniem zarówno dla zdrowia matki, jak i rozwoju nienarodzonego dziecka.
Kobieta narażona jest m.in. na:
- nadciśnienie tętnicze;
- stan przedrzucawkowy;
- infekcje dróg moczowych.
Niekontrolowana cukrzyca ciążowa zwiększa ryzyko wad rozwojowych, takich jak:
- makrosomia płodu (za duża masa płodu względem wieku płodowego);
- hipotrofia płodu (płód za mały względem wieku płodowego);
- wady układu kostnego (np. zespół regresji kaudalnej);
- wady układu nerwowego (np. małogłowie);
- wady układu moczowo-płciowego (np. spodziectwo);
- wady serca (np. kardiomiopatia).
Leczenie cukrzycy ciążowej i dieta cukrzycowa
Podstawowy cel leczenia cukrzycy ciążowej to utrzymywanie prawidłowego poziomu glukozy we krwi matki – kobiety z cukrzycą ciążową powinny regularnie, 3–4 razy dziennie, wykonywać pomiary glikemii za pomocą glukometrów.
Terapia najczęściej rozpoczyna się od wprowadzenia diety cukrzycowej – zalecenia dietetyczne są indywidualne, zaś czynniki, które wpływają na jadłospis, to m.in.: masa ciała, przyrost masy ciała w ciąży, aktywność fizyczna, nawyki żywieniowe.
Opieka poporodowa polega na kontroli poziomu glukozy (przeprowadzany jest test doustnego obciążenia glukozą) – test zaleca się wykonywać raz w roku z uwagi na większe ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2. u kobiet, które przebyły cukrzycę ciążową.
})
