Padaczka jest chorobą neurologiczną, podczas której dochodzi do występowania napadów drgawkowych, spowodowanych pojawieniem się w różnych obszarach mózgu wysokiej częstotliwości wyładowań. W przebiegu padaczki wyróżnia się napady częściowe, napady uogólnione i stany padaczkowe.
Napady częściowe obejmują tylko część mózgu i przebiegają bez utraty świadomości, z występującymi drgawkami, dreszczami, parciem na stolec i zaburzeniami wzrokowo-słuchowymi. Napady częściowe mogą się uogólniać i rozszerzać się na pozostałe struktury mózgu, w konsekwencji prowadząc do napadu uogólnionego.
Napady uogólnione obejmują cały obszar mózgu. Mogą prowadzić do wystąpienia różnego typu drgawek, z utratą przytomności lub bez. W przebiegu napadu uogólnionego może również występować zaburzenie świadomości, polegające na wpatrywaniu się w jeden punkt i zmniejszenia reakcji na bodźce.
Stan padaczkowy może występować we wszystkich typach napadów padaczkowych. Charakteryzuje się on występujących po sobie napadów padaczkowych, pomiędzy którymi chory nie odzyskuje przytomności, lub występowaniem napadów padaczkowych trwających ponad 30 minut.
Leki stosowane w leczeniu padaczki
Leki blokujące kanały sodowe
Leki blokujące kanały sodowe uniemożliwiają im przejścia ze stanu inaktywacji, do stanu aktywnego. Działanie to ma na celu zapobiegnięcie wytworzeniu się ponownego potencjału czynnościowego i wywołania kolejnego wyładowania w danym ognisku oraz rozprzestrzenianiu się wyładowań na inne obszary mózgu. Leki zaliczane do tej grupy to: fenytoina, karbamazepina, kwas walproinowy, lakozamid, lamotrigina, okskarbazepina i zonisamid.
- Fenytoina stosowana jest głównie, w leczeniu napadów częściowych, stanów padaczkowych i napadów uogólnionych. Lek ten wykazuje dużą toksyczność, dlatego leczenie nim powinno być prowadzone pod ścisłą kontrolą lekarza. Działania niepożądane tego leku zależą od dawki i drogi podania. Przy szybkim podaniu dożylnym może wystąpić nagły spadek ciśnienia krwi oraz zaburzenia rytmu serca. Dłuższe stosowanie może prowadzić do pogrubienia rysów twarzy, trądziku i przerostu dziąseł. Fenytoina nasila metabolizm leków antykoncepcyjnych, więc łączne stosowanie tych dwóch leków powinno być prowadzone pod stałą kontrolą lekarza.
- Karbamazepina jest lekiem z wyboru w leczeniu napadów częściowych i napadów toniczno-klonicznych. Posiada mniej działań niepożądanych niż fenytoina. Obejmują one przede wszystkim problemu z przewodem pokarmowym, senność i bóle głowy.
- Kwas walproinowy oraz jego sole stosowane są w leczeniu wszystkich postaci padaczki. Działania niepożądane obejmują głównie zaburzenia żołądkowo-jelitowe, łysienie i przyrost masy ciała.
- Lamotrigina wskazana jest w terapii napadów częściowych oraz wtórnie uogólnionych toniczno-klonicznych. Działaniami niepożądanymi tego leku jest m. in podwójne widzenie, agresja, zawroty głowy oraz problemy żołądkowo-jelitowe.
- Okskarbazepina stosowana jest w leczeniu napadów częściowych u osób dorosłych i dzieci po 6 roku życia. Stosowana jest również w zaburzeniach afektywnych dwubiegunowych, gdy sole litu nie są skuteczne. W czasie leczenia tą substancją mogą pojawiać się myśli i skłonności samobójcze. W czasie terapii okskarbazepiną nie należy spożywać alkoholu. Okskarbazepina może być przyczyną wystąpienia ciężkich wad rozwojowych u płodów matek leczonych tą substancją. U ciężarnych leczonych tym lekiem zaleca się zwiększoną suplementację kwasem foliowy, a w końcowym okresie ciąży także witaminą K.
- Zonisamid jest lekiem stosowanym w skojarzonym leczeniu napadów częściowych u dorosłych pacjentów. Działaniami niepożądanymi, najczęściej występującymi u osób zażywających ten lek, są jadłowstręt, nadmierna senność, zawroty głowy oraz drażliwość i pobudzenie.
Leki blokujące kanały wapniowe
Leki blokujące kanały wapniowe zmniejszają częstotliwości rytmicznych wyładować oraz hamują wydzielania neuroprzekaźników pobudzających. Leki te powodują przedłużenie stanu inaktywacji (unieczynnienia) kanałów wapniowych oraz zmniejszeniu uwalniania kwasu glutaminowego z nadmiernie pobudzonych neuronów. Do leków, których główny mechanizm działania polega na blokowaniu kanałów wapniowych zalicza się pregabalinę, gabapentynę oraz etosuksimid. Z kolei mechanizm działania lewetiracetamu związany jest częściowo z blokowaniem tych kanałów.
- Gabapentyna jest lekiem wskazanym do samodzielnego stosowania lub w terapii łączonej napadów częściowych oraz wtórnie uogólnionych. Mechanizm działania tego leku nie jest do końca poznany, wiadomo że poza działaniem na kanały wapniowe wpływa również na przekaźnictwo GABA-ergiczne. Działaniami tego leku, które występują najczęściej, są senność, zawroty głowy, niezborność ruchowa oraz zmęczenie.
- Pregabalina posiada mechanizm podobny do opisanej wyżej gabapentyny. Stosowana jest pomocniczo w leczeniu napadów częściowych, w leczeniu których nie ma wystarczającej kontroli innymi lekami. Dodatkowo pregabalinę stosuje się w leczeniu bóli pochodzenia neuropatycznego oraz zaburzeń lękowych. Działaniami niepożądanymi tego leku są między innymi senność, zaburzenia nastroju, splątanie i przyrost masy ciała.
- Etosuksymid to lek stosowany z wyboru w napadach nieświadomości, napadach mioklonicznych oraz toniczno-klonicznych. Jego działania niepożądane to najczęściej zaburzenia żołądkowo-jelitowe, senność, pobudzenie ruchowe oraz depresja.
- Lewetiracetam jest lekiem o nie do końca poznanym mechanizmie działania. Poza blokowaniem kanałów wapniowych, lek ten zmniejsza stężenie jonów wapniowych w neuronach, poprzez zmniejszenie ich uwalniania z siateczki śródplazmatycznej. Lek ten jest głównie stosowany w monoterapii oraz terapii skojarzonej napadów częściowych u osób powyżej 16 roku życia. Działaniami niepożądanymi tego leku są na przykład bóle głowy, senność i ogólne osłabienie.
Leki aktywujące przekaźnictwo GABA-ergiczne
Leki z tej grupy zapobiegają powstawaniu oraz szerzeniu się aktywności drgawkowej w mózgu. Leki te działają bezpośrednio na pobudzenie receptorów GABA lub na zmniejszenie metabolizmu GABA. Do leków wykazujących taki mechanizm działania możemy zaliczyć pochodne benzodiazepiny, fenobarbital, primidon, stiripentol, tiagabina i wigabatryna.
- Diazepam i klonazepam są pochodnymi benzodiazepiny stosowanymi w leczeniu stanu padaczkowego drgawkowego, podawane są dożylnie. Klonazepam wykazuje taką samą skuteczność lecz dłuższe działanie od diazepamu.
- Fenobarbital i primidon są stosowane we wszystkich rodzajach padaczki, poza stanami nieświadomości, fenobarbital w odróżnieniu od primidonu stosuje się również w stanie padaczkowym. Primidon w organizmie rozkłada się do aktywnego fenobarbitalu. Fenobarbital poza działaniem przeciwdrgawkowym wykazuje również działanie nasenne i uspokajające. Ze względu na duży potencjał uzależniający, leki te nie są często stosowane.
- Stiripentol stosowany jest w skojarzonej terapii ciężkiej postaci padaczki mioklonicznej u niemowląt. Działaniami niepożądanymi leku są najczęściej utrata apetytu, zmniejszenie masy ciała i zaburzenia snu.
- Tiagabina jest lekiem przeznaczonym do stosowania w skojarzonym leczeniu napadów częściowych lub wtórnie uogólnionych, opornych na leczenie innymi lekami. Lek ten jest dobrze tolerowany przez pacjentów, jednak mogą wystąpić między innymi zawroty głowy, uczucie zmęczenia i senność.
- Wigabatryna jest stosowana w leczeniu przede wszystkim napadów częściowych, opornych na leczenie innymi lekami. Lek ten najczęściej może powodować senność, nadmierne uspokojenie, drażliwość i depresję. Lek ten nie powinien być stosowany u ciężarnych i kobiet karmiących piersią.
Leki blokujące przekaźnictwo glutaminergiczne
Leki z tej grupy wpływają na zahamowanie pracy receptorów, z którymi łączą się aminokwasy pobudzające – kwas L-glutaminowy i kwas asparaginowy. Do leków z tej grupy należy topiramat.
- Topiramat poza oddziaływaniem na receptory glutaminergiczne, wykazuje działanie hamujące na receptory GABA i kanały sodowe. Lek ten może być stosowany już od 2 roku życia w napadach częściowych, a także u osób dorosłych w leczeniu bólu migrenowego. Działaniami niepożądanymi topiramatu to głównie senność, zmęczenie oraz zaburzenia smaku.
Biblioteka:
Janiec, W. (2017) Leki przeciwpadaczkowe W: W. Janiec & M. Pytlik & U. Cegieła (red.), Kompendium farmakologii (s. 93-104) Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
https://www.mp.pl/neurologia/padaczka/show.html?id=49486
Perucca, P., Scheffer, I.E. and Kiley, M. (2018), The management of epilepsy in children and adults. Medical Journal of Australia, 208: 226-233. doi:10.5694/mja17.00951
refundowany