Płukanie nosa i zatok polega na wprowadzeniu do jam nosa i zatok przynosowych roztworu chlorku sodu o określonym stężeniu. Zabieg oczyszcza błonę śluzową górnych dróg oddechowych z patogenów, nadmiaru wydzielin, przywraca jej funkcje ochronne poprzez usunięcie gęstego śluzu oraz regeneruje. Płukanie nosa i zatok to prosty i nieinwazyjny zabieg, jednak dla zapewnienia jego skuteczności należy wybrać odpowiedni roztwór do płukania oraz przyrząd do jego podania.
Płyny do płukania zatok
Dostępne obecnie płyny do płukania zatok to łagodne, lecz skuteczne roztwory izotoniczne. Poprawiają drożność nosa, a także ułatwiają usunięcie nagromadzonej w nim wydzieliny. Przyspieszają proces eliminowania infekcji i stanów zapalnych. Dodatkowo wspierają usuwanie alergenów.
W jakich okolicznościach zaleca się płukanie zatok?
Płyn do czyszczenia zatok najczęściej jest zalecany w trakcie leczenia ostrego i przewlekłego zapalenia, gdy dolegliwości stają się bardzo uciążliwe i konieczne jest wdrożenie zróżnicowanych metod. Doraźne płukanie nosa przynosi ulgę także alergikom oraz osobom cierpiącym na inne odmiany kataru.
Płukanie nosa i zatok przy pomocy roztworów stosuje się w przypadku:
- uczucia zatkanego nosa,
- suchości w jamie nosowej,
- uczucia rozpierania w zatokach,
- nieżytu nosa w przebiegu przeziębienia,
- zapalenia zatok,
- alergii,
- gojenia i regeneracji po zabiegach laryngologicznych,
- przebywania w warunkach suchego lub zanieczyszczonego powietrza.
Jakie substancje mają pozytywny wpływ na zatoki?
Płyn do czyszczenia zatok może składać się z wielu substancji. Najczęściej wykorzystuje się mieszankę wody destylowanej oraz soli (w warunkach domowych może być to nawet standardowa sól kuchenna). Bardziej drażniące roztwory nie są zalecane, ze względu na ryzyko podrażnienia delikatnej śluzówki nosa.
Roztwór do płukania nosa i zatok izotoniczny
Płukanie nosa i zatok przeprowadza się najczęściej z użyciem roztworu chlorku sodu o stężeniu izotonicznym (0,9%), czyli takim, jakie występuje w komórkach organizmu i płynach ustrojowych (tzw. sól fizjologiczna). Płukanie nosa i zatok roztworem izotonicznym można wykonywać codziennie jako element higieny nosa, ponieważ pozwala na oczyszczenie błony śluzowej i rzęsek z zanieczyszczeń oraz zalegającego śluzu.
Roztwór do płukania nosa i zatok hipertoniczny
Do płukania nosa i zatok używa się także roztworu chlorku sodu o stężeniu hipertonicznym (zwykle 2,2-3%), czyli wyższym niż stężenie fizjologiczne. Podanie do nosa i zatok roztworu o takim stężeniu wykazuje nie tylko działanie oczyszczające. W kontakcie z błoną śluzową wykazuje działanie osmotyczne, tzn. transportuje wodę na zewnątrz błony śluzowej. Efektem tego jest zmniejszenie jej obrzęku, udrożnienie nosa oraz rozrzedzenie zalegającego śluzu. Płukanie nosa roztworami hipertonicznymi wskazane jest w przebiegu przeziębienia i stanów zapalnych, jednak w nadmiarze wykazuje działanie drażniące (przeciwwskazane jest u osób narażonych na krwawienia z nosa).
Płukanka do nosa i zatok – kiedy jest wskazana?
Płukanie nosa i zatok można wykonywać 1-2 razy dziennie zgodnie z zaleceniami lekarza. Należy pamiętać, aby bezpośrednio po płukaniu pozostać w pozycji siedzącej lub stojącej (nie kłaść się) oraz nie narażać błony śluzowej na wahania temperatury (nie wychodzić z domu).
Płyn do płukania zatok u dorosłych – jak go używać
- Używaj roztworu o temperaturze zbliżonej do temperatury ciała – możesz ogrzać pojemnik w gorącej wodzie, a sporządzając roztwór do płukania samodzielnie, używać ciepłej wody.
- Podczas płukania pochyl się do przodu i odchyl głowę w bok – nie odchylaj jej do tyłu, ponieważ grozi to połknięciem roztworu lub zakrztuszeniem.
- Wprowadzać płyn do nozdrza po przeciwnej stronie do przechylenia głowy – przy przechyleniu głowy w lewo płucz prawe nozdrze i odwrotnie.
- Zapewnij delikatny przepływ płynu – zbyt wysokie ciśnienie może uszkodzić błonę śluzową lub przesunąć śluz w kierunku uszu.
- Podczas płukania oddychaj przez usta – to pozwoli na wypłynięcie płynu przez drugie nozdrze, a nie spływanie do gardła.
- Po wprowadzeniu całego płynu pochyl głowę do przodu, aby pozostałości swobodnie wypłynęły na zewnątrz. Następnie powtórz zabieg w drugim nozdrzu.
- Po zakończeniu płukania oczyść sprzęt, jeśli nie jest jednorazowy.
Jakich środków nie należy stosować do płukania nosa?
Profesjonalny płyn do oczyszczania zatok lub roztwór powstały z odpowiedniego proszku i wody pozwala na bezpieczne i skuteczne oczyszczenie nosa. Decydując się na samodzielne przeprowadzenie tego rodzaju zabiegu, warto sięgać po sprawdzone środki, a nie eksperymentować z domowymi mieszankami.
Zestawy do płukania nosa i zatok
Odpowiednia butelka, proszek do rozpuszczenia lub gotowy płyn do płukania nosa umożliwiają szybkie przygotowanie irygacji. Sam zabieg nie trwa długo i jest łatwy do wykonania. Gotowe zestawy znacząco ułatwiają cały proces, zwłaszcza przy pierwszych kilku podejściach.
Co jest potrzebne do płukania nosa i zatok?
W aptece dostępne są różne akcesoria do płukania nosa i zatok, także w zestawach - mogą zawierać urządzenie do płukania nosa i zatok wraz z gotowym roztworem. Zabieg płukania nosa i zatok można przeprowadzić z użyciem:
- irygatorów do płukania nosa i zatok – występują one w formie worków z drenem lub butelek z dyszą do wprowadzenia roztworu; roztwór do irygacji sporządza się poprzez rozpuszczenie w wodzie zawartości saszetki z odmierzoną ilością soli,
- produktów wyposażonych w rozpylacz (aerozoli podciśnieniowych),
- jednorazowych fiolek zawierających roztwór soli,
- strzykawki napełnionej roztworem soli,
- inhalatora.
Płukanie zatok u dzieci
Płukanie nosa i zatok możliwe jest także u dzieci. Decydując się na płukanie nosa i zatok u noworodków i dzieci poniżej 2. roku życia, warto poprosić pediatrę o zademonstrowanie zabiegu przed samodzielnym wykonaniem. Sama procedura płukania przebiega nieco inaczej niż u dorosłych:
- używa się mniejszej objętości płynu;
- małe dzieci układa się do płukania nosa i zatok na wznak z głową zwróconą w bok;
- starsze dzieci mogą podczas płukania leżeć na boku lub siedzieć z głową odwróconą w bok;
- należy zapewnić ciągły, powolny przepływ płynu i obserwować jego wypływ przez drugie nozdrze;
- dziecko poddawane płukaniu nosa i zatok powinno być spokojne – płacz i krzyk grożą zachłyśnięciem roztworem.
