Leczenie farmakologiczne insulinooporności

Podstawowymi metodami leczenia insulinooporności są redukcja nadmiarowej masy ciała, aktywność fizyczna oraz zrównoważona, zdrowa dieta. Leczenie farmakologiczne zalecane jest osobom o bardzo wysokim ryzyku rozwoju cukrzycy typu 2. 

Insulinooporność (IR) to schorzenie, który dotyczy coraz większej części społeczeństwa. Rozwojowi tej choroby sprzyja bierny tryb życia oraz bogatotłuszczowa i bogatokaloryczna dieta. Dotyczy w zdecydowanej większości osób powyżej 40. roku życia, jednak dzieci i młodzież z rozpoznaną insulinoopornością nie należą w dzisiejszych czasach do rzadkości. Insulinooporność wiąże się z niewłaściwą odpowiedzią tkanek organizmu na insulinę, hormonu, który utrzymuje glukozę we krwi na właściwym poziomie. Przy insulinoopornosci, aby nie dochodziło do przecukrzeń (hiperglikemii) trzustka musi wydzielać bardzo duże ilości insuliny, co jest niekorzystne dla zdrowia. Zaniedbanie schorzenia może prowadzić do wykształcenia stanu przedcukrzycowego i w konsekwencji cukrzycy.  

Wykrycie insulinooporności 

By zbadać, czy występuje problem związany z insulinoopornością, należy oddać krew do badania. W celu rozpoznania schorzenia określa się stężenie insuliny i glukozy w badanej próbce. Następnie z pomocą ustalonych metod wylicza się wskaźnik insulinooporności HOMA-IR (homestatic model assessment). Wynik powyżej 2,5 może oznaczać insulinooporność. Innymi sposobami są wzory do wyliczenia QUICKI (quantitative insulin sensitivity check index), lub oznaczenie insuliny podczas OGTT (doustny test obciążenia glukozą).  

Leczenie insulinooporności 

Metformina to lek stosowany głównie w leczeniu cukrzycy typu 2. Jest pochodną biguanidu i jej działanie polega na zmniejszeniu wydzielania glukozy przez wątrobę z zapasów w niej zgromadzonych oraz zwiększa wrażliwość mięśni i tkanki tłuszczowej na insulinę, dzięki czemu mogą pobrać więcej glukozy krążącej w krwiobiegu. Rezultatem tych dwóch funkcji jest obniżenie stężenia glukozy we krwi, a tym samym mniejsza produkcja insuliny przez trzustkę. Dodatkowo metformina obniża stężenie trójglicerydów oraz cholesterolu w osoczu, ale może u niektórych pacjentów może wywoływać zaburzenia ze strony układu pokarmowego (biegunka, bóle brzucha, nudności, uczucie pełności), niedobory kwasu foliowego i witaminy B12 oraz kwasice mleczanową (w szczególności u osób nadużywających alkohol). Nie powinna być stosowana u osób z niewydolnością nerek, niewydolnością krążenia oraz niewydolnością wątroby. Terapia metforminą zawsze wprowadzana jest w połączeniu ze zmianą trybu życia – zmianą diety oraz wzrostem aktywności fizycznej. Z reguły rozpoczęcie leczenia insulinooporności nie wymaga stosowania farmakoterapii, jednak u niektórych osób, jak wykazały badania naukowe, wczesne wdrożenie metforminy może przynieść pozytywne skutki.  

Analogi ludzkiego glukagonopodobnego peptydu-1 (analogi GLP-1) to leki inkretynowe, które naśladują działanie naturalnego hormonu GLP-1. Stosowane są głównie w terapiach cukrzycy typu 2 i otyłości. Mechanizm działania leków polega na pobudzaniu receptora GLP-1, który odpowiada za regulację wydzielania insuliny i glukagonu. W ostatnich latach zyskały dużą „popularność” ze względu na udowodnione działanie w terapiach odchudzania. Do przedstawicieli tej grupy zaliczamy m.in. semaglutyd, dulaglutyd i liraglutyd. 

Flozyny (Inhibitory SGLT2) powodują spadek poziomu cukru we krwi poprzez zwiększenie wydalania glukozy z moczem. Nie wywołują hipoglikemii, dlatego mogą być łączone w terapiach z innymi lekami na cukrzycę. Substancjami z tej grupy stosowanymi w lecznictwie są empagliflozyna, kanagliflozyna i dapagliflozyna. 

Tiazolidynodiony zwiększają wrażliwość tkanek na działanie insuliny, przyczyniając się do zmniejszenia insulinooporności. Regulują również procesy transportu i wykorzystania glukozy. Głównym przedstawicielem grupy jest pioglitazon.

Gliptyny (inhibitory DPP-4) hamują aktywność enzymu odpowiedzialnego za inaktywacje endogennych inkretyn GLP-1 i GIP, co przekłada się na unormowanie poziomu glikemii i regulacji masy ciała. Zaliczamy do nich saksagliptynę, sitagliptynę, linagliptynę i wildaglitynę. 

O zastosowaniu terapii powyższymi grupami decyduje lekarz, który na podstawie stanu zdrowia chorego i wyników badań określa jej przebieg. Dawki, schemat leczenia i konieczność łączenia kilku substancji zależą od stopnia zaburzeń metabolicznych, diety i przebiegu choroby. 

Leczenie farmakologiczne czy zdrowy tryb życia? 

Pierwszą linią walki z insulinoopornością jest zdrowy tryb życia. Nasze zaangażowanie i dokładność w spełnianiu założeń dietetycznych oraz tych związanych z aktywnością fizyczną pozwalają w większości przypadków spowolnić postęp choroby lub nawet przywrócić tzw. insulinoowrażliwość. To stan, w którym tkanki reagują prawidłowo na sygnały niesione przez insulinę, a tym samym we krwi nie gromadzi się nadmiarowy cukier. 

W zapobieganiu lub leczeniu insulinooporności oczywiście niezbędna jest zbilansowana dieta i aktywność fizyczna, ale wspomagająco działają także surowce roślinne. Morwa biała, berberyna, sylimaryna czy karczoch dostępne są w aptece w formie leków oraz suplementów bez recepty. W połączeniu ze zdrowym trybem życia mogą zapobiec pogłębianiu się schorzenia lub pomóc pozbyć się problemu. 

Farmaceuta Apteline Tomasz Patro