Insulina (łac. insula – wyspa) to hormon peptydowy produkowany przez komórki beta wysp trzustki (wyspy Langerhansa), który wpływa na metabolizm (przemianę materii) tłuszczów, węglowodanów i białek.
Choć jednym z pierwszych, który uzyskał pankreatynę (wyciąg z trzustki zawierający insulinę), był Nicolae Paulescu z Rumunii, to odkrycie insuliny przypisuje się Frederickowi Bantingowi, Johnowi Macleodowi i Charlesowi Bestowi (w 1923 r. odkrycie uhonorowano Nagrodą Nobla).
Wytwarzanie i wydzielanie insuliny
W trzustce powstaje tzw. proinsulina – dopiero podczas jej wydzielania cząsteczka proinsuliny dzieli się na peptyd C oraz właściwą insulinę.
Hormon ten wytwarzany jest przede wszystkim w odpowiedzi na zwiększone stężenie glukozy – zadaniem insuliny jest obniżenie poziomu cukru we krwi. W wyniku wpływu insuliny na komórki efektorowe, czyli komórki wykonawcze (adipocyty, hepatocyty, miocyty), zwiększa się transport glukozy do komórek, dzięki czemu zyskujemy energię, a poziom cukru we krwi maleje.
Do krwi insulina wydzielana jest cały czas w niewielkich ilościach, zaś sama myśl o jedzeniu sprawia, że produkcja tego hormonu jest większa (głównym bodźcem do produkcji insuliny jest podwyższony poziom cukru po posiłku). Niedobór insuliny przyczynia się do zaburzeń gospodarki węglowodanowej – glukoza zostaje wówczas we krwi.
Hiperglikemia i hipoglikemia
Stan, w którym stężenie cukru we krwi wzrasta ponad prawidłowy poziom, to hiperglikemia. Jej objawy to m.in. zwiększone pragnienie, częste oddawanie moczu, bóle głowy, chroniczne zmęczenie, zaś powikłania nieleczonej hiperglikemii to m.in.: niewydolność nerek, kwasica ketonowa, śpiączka cukrzycowa, zawał serca, udar mózgu, a nawet śmierć. Nadmiar glukozy we krwi to również objaw cukrzycy.
W wielu postaciach cukrzycy (cukrzyca typu 1., cukrzyca typu 2., cukrzyca LADA, cukrzyca MODY, cukrzyca ciążowa – cukrzyca ciężarnych) insulina jest niezbędnym elementem leczenia. Podczas podawania preparatów insulinowych należy zachować ostrożność – intensywna insulinoterapia może być jedną z przyczyn wystąpienia hipoglikemii, czyli niedocukrzenia – stanu, w którym z powodu niskiego poziomu cukru choremu zagraża wstrząs hipoglikemiczny (utrata przytomności, śpiączka, a w przypadku braku interwencji – śmierć).
Rodzaje insulin
W terapii cukrzycy stosowane są preparaty insulinowe, które doskonale zastępują hormon wytwarzany w trzustce. Dawniej insulinę uzyskiwało się z trzustek zwierząt, dziś preparaty insulinowe powstają głównie na drodze biochemicznej – insulinę mogą wytwarzać szczepy bakterii (pałeczka okrężnicy) lub drożdże piekarskie. Poszczególne typy preparatów insulinowych różnią się czasem działania i szybkością wchłaniania.
Insuliny klasyczne to:
- insuliny krótko działające (np. Actrapid penfill, Polhumin R, Humulin R, Gensulin R, Insuman Rapid);
- insuliny o pośrednim czasie działania (np. Gensulin N, Humulin N, Insuman Basal, Polhumin N);
- dwufazowe mieszanki insuliny klasycznej (np. Gensulin M10).
Analogi insulin ludzkich:
- analogi szybko działające (NovoRapid, Humalog, Apidra);
- dwufazowe mieszanki analogowe (np. NovoMix 30, HumalogMix);
- analogi długo działające (Lantus, Levemir, Abasaglar).
Dziedziną medycyny, która zajmuje się leczeniem cukrzycy i jej powikłań, jest diabetologia.
Jak podawać insulinę
Insulinę można podawać za pomocą pompy insulinowej (urządzenie podaje insulinę w regularnych odstępach czasu) lub zastrzyków – iniekcja może być wykonana przy użyciu strzykawki (tzw. insulinówka, strzykawka insulinowa – można w niej mieszać dwa typy insuliny) lub tzw. penów.
Pen do insuliny (wstrzykiwacz insuliny) to jedno- lub wielorazowe urządzenia do podskórnego podawania insuliny – obecnie to najpopularniejsza i najwygodniejsza dla pacjentów metoda wstrzyknięć.
Metodę podawania insuliny oraz rodzaj insuliny zawsze dobiera się indywidualnie dla każdego chorego – podczas stosowania insulinoterapii często występuje tzw. zmienność glikemii (poziom cukru we krwi raz jest wyższy, raz niższy) – dostęp do insulin o różnym profilu działania sprawia, że łatwiej jest wyrównać cukrzycę na każdym etapie leczenia.
