Insulina detemir, w Polsce dostępna pod nazwą Levemir, jest kolejnym analogiem insuliny ludzkiej o długim czasie działania przeznaczonym do leczenia cukrzycy typu 1. i 2.
Insulina detemir – nowoczesny mechanizm przedłużonego działania
Pierwsze opakowania insuliny detemir trafiły do aptek w 2005 roku. Lek był drugim analogiem, obok insuliny glarginowej, wykazującym dłuższe działanie w porównaniu do insuliny ludzkiej niemodyfikowanej. Insulina detemir należy do grupy insulin bazalnych, a więc takich, które dbają o utrzymanie prawidłowego poziomu glukozy we krwi w nocy oraz w przerwach pomiędzy posiłkami. Przedłużone działanie analogu detemir w przeciwieństwie do insuliny NPH (modyfikowana insulina ludzka o przedłużonym działaniu) i insuliny glarginowej (analog insuliny ludzkiej o długim działaniu) nie opiera się tylko na spowolnieniu wchłaniania po podaniu podskórnym.
Czym insulina detemir różni się od innych?
Analogami insuliny ludzkiej określa się produkty, w których wprowadzono zmiany w budowie cząsteczki insuliny w celu dostosowania ich właściwości fizykochemicznych do zapotrzebowani pacjenta. Co ważne, wprowadzone zmiany nie zmieniają samego działania hipoglikemizującego (zmniejszającego stężenie glukozy we krwi) insuliny, a wpływają tylko na czas trwania tego działania.
Badacze, tworząc insulinę NPH i insulinę glarginową, skupili się na stworzeniu związku, który wchłaniałby się wolniej do krwiobiegu po podaniu podskórnym. Jednak wadą tego rozwiązania jest duża różnorodność wchłaniania, zależna m.in. od miejsca podania i stanu skóry, co ma wpływ na skuteczność terapii.
Insulina detemir wykorzystuje inny mechanizm przedłużonego działania. Otrzymując analog detemir, wprowadzono czternastowęglowy kwas mirystynowy (kwas tłuszczowy) w miejsce treoniny w pozycji 30. łańcucha B insuliny ludzkiej (rysunek).
Rysunek. Schemat budowy insuliny detemir. Za: Hilgenfeld R., Seipke G., Berchtold H., Owens D.R. The evolution of insulin glargine and its continuing contribution to diabetes care. „Drugs” 2014; 74(8): 911–927.
Wprowadzone zmiany spowodowały, że insulina detemir rozpuszczalna jest w neutralnym pH≈7. Po podaniu podskórnym nie dochodzi do wytrącania mikrokryształów insuliny detemir – jak w przypadku analogu glarginowego, ale następuję dwojaki mechanizm przedłużonego działania.
Po pierwsze, pojedyncze cząsteczki insuliny detemir łączą się w kompleksy, tzw. heksamery, co spowalnia wchłanianie, a po drugie po przedostaniu się do płynu śródmiąższowego lub krwioobiegu cząsteczki insuliny wiążą się z białkami osocza – albuminami. Lek związany z albuminami nie wykazuje swojej aktywności farmakologicznej, czyli po prostu nie działa pomimo obecności w organizmie.
Wiązanie insuliny detemir z albuminami jest wiązaniem odwracalnym – lek powoli odłącza się od białek wiążących, co warunkuje jej przedłużone działanie. Po rozerwaniu wiązania z albuminami insulina detemir jest aktywna farmakologicznie. Ponadto nie cała podana dawka insuliny detemir ulega wiązaniu z albuminami, zostaje pewna stała liczba cząsteczek niezwiązanych, które oddziałują na tkanki. Zachowanie równowagi pomiędzy pulą analogu detemir wolnego i związanego z białkami warunkuje lepszą kontrolę glikemii.
Jak działa insulina detemir?
Lek działa do 24 godzin, nie wykazuje zauważalnego szczytu działania (insulina bezszczytowa) i w zależności od stosowanej dawki, preparat podaje się 1–2 razy dziennie. Szczegółowe zestawienie czasu działania insuliny detemir w porównaniu do insuliny ludzkiej i NPH przedstawiono w tabeli.
| Początek działania [godziny] | Szczyt działania [godziny] | Czas działania [godziny] |
Insulina ludzka | 0,5 (30 minut) | 1–3 | 5–8 |
Insulina NPH | 0,5–1 | 3–4 | 11–24 |
Insulina detemir | 1–2 | - | ≤ 24 |
Skuteczność stosowania insuliny detemir
Badania wskazują na podobną redukcję hemoglobiny glikowanej (HbA1c) w odniesieniu do insuliny NPH. Jednak co ważne, analog detemir pozwala lepiej kontrolować poziom glukozy na czczo w porównaniu do insuliny NPH oraz wykazuje mniejsze ryzyko wystąpienia hipoglikemii (zbyt niskiego stężenia glukozy we krwi) oraz nocnej hiperglikemii (zbyt wysokiego stężenia glukozy we krwi).
Ponadto analog detemir odznacza się większą powtarzalnością swojego działania w porównaniu do insuliny NPH, dzięki czemu podczas stosowania insuliny detemir ryzyko wystąpienia różnej siły działania leku po kolejnych podaniach jest mniejsze niż podczas stosowania insuliny NPH.
Jakie działania niepożądane może powodować insulina detemir?
Stosowanie insuliny detemir, podobnie jak innych typów insulin, wiąże się z ryzykiem wystąpienia hipoglikemii lub hiperglikemii. Jednak – ze względu na swój bezszczytowy profil działania – lek zapewnia lepszą kontrolę glikemii w porównaniu do insuliny NPH.
Ponadto analog detemir może powodować:
- reakcje uczuleniowe w miejscu podania (świąd, zaczerwienienie, obrzęk),
- uogólnione reakcje uczuleniowe mogące prowadzić do wstrząsu anafilaktycznego,
- lipodystrofię i hipertrofię, czyli zanik lub przerost tkanki tłuszczowej w miejscu podania.
Insulina Levemir – nowoczesny analog dostępny w refundacji
Insulina detemir jest nowoczesnym analogiem insuliny ludzkiej. Lek Levemir jest osiągalny dla polskich pacjentów, tym bardziej że obecny jest na listach leków refundowanych oraz liście darmowych leków dla seniorów 75+. Choć koszt terapii insuliny detemir jest większy niż insuliny NPH, należy rozważyć korzyści terapeutyczne płynące ze stosowania tego analogu.
