Cukrzyca typu 1 u dzieci – objawy, leczenie insuliną, dieta w cukrzycy typu 1

Istotą cukrzycy typu 1 jest brak lub znaczny niedobór insuliny, czyli hormonu odpowiedzialnego za gospodarkę węglowodanową organizmu. Przy braku insuliny organizm nie jest w stanie przyswajać energii, czyli glukozy z węglowodanów. Węglowodany są trawione do cukrów prostych, ale nie są następnie dystrybuowane do komórek i tkanek. Glukoza pochodząca ze strawienia węglowodanów pozostaje we krwi. To dlatego, cukrzycę diagnozuje się na podstawie podwyższonego stężenia cukru we krwi (hiperglikemii).

Insulina to hormon niezbędny do życia i prawidłowego funkcjonowania – u osób z cukrzycą typu 1 musi on być podawany w zastrzykach, bądź za pomocą pompy insulinowej. Jest to jedyna możliwa forma terapii.

Objawy cukrzycy typu 1 u dzieci

Do najbardziej typowych objawów nierozpoznanej jeszcze cukrzycy typu 1 zalicza się:

• Wzmożone pragnienie
• Nadmierne wydalanie moczu

Jedno wynika niejako z drugiego, przy czym „wzmożone pragnienie” oznacza w tym przypadku potrzebę picia w ciągu dnia i w nocy bardzo dużych ilości płynów każdej jednej doby. Pragnienie jest praktycznie nieustające, nie sposób go ugasić, co bardzo utrudnia normalne funkcjonowania. Wzmożone oddawanie moczu to z jednej strony efekt picia dużych ilości płynów, ale także reakcja obronna organizmu, który stara się w ten sposób wypłukać nadmiar glukozy.

Na co rodzice powinni zwracać uwagę?

• Picie w nocy
• Częste wstawanie do toalety
• Nocne moczenie u dzieci starszych
• W najmłodszych – przeciekające pieluchy

Mniej charakterystyczne objawy cukrzycy typu 1:

• Zakwasy, które dziecko najczęściej komunikuje jako ból nóg
• Zmęczenie, apatia (wywołane zarówno przerywanym snem, jak i hiperglikemią)
• Drzemki w ciągu dnia
• Sucha skóra
• Zajady w kącikach ust

Objawy cukrzycy typu 1 są nasilone i bardzo uciążliwe. Z tego powodu od momentu pojawiania się pierwszych symptomów choroby do wizyty u lekarza i wykonania odpowiednich badań nie mija zwykle dużo czasu. Z nasilonymi objawami nieleczonej cukrzycy typu 1 pacjent jest w stanie funkcjonować do kilku tygodni. W tym czasie jego stan sukcesywnie się pogarsza, jeśli nie zgłosi się do lekarza może zapaść w śpiączkę cukrzycową, spowodowaną bardzo wysokim stężeniem glukozy we krwi.

Wymienione objawy cukrzycy typu 1 są efektem przecukrzenia, hiperglikemii. Ustępują w momencie wdrożenia leczenia insuliną.

Czy cukrzyca typu 1 diagnozowana jest tylko u dzieci?

Cukrzyca typu 1 może być rozpoznana w każdym wieku, także u osoby dorosłej, jednak najczęściej diagnoza dotyczy dzieci. Obecnie obserwuje się bardzo duży wzrost zachorowań na cukrzycę typu 1 u dzieci poniżej 6 roku życia. Dość często ten typ cukrzycy rozpoznawany jest także u nastolatków. Diagnoza u osób dorosłych zdarza się rzadziej, ale nie jest wykluczona. Z racji tego, że cukrzyca typu 1 to choroba na całe życie, to oczywistym jest fakt, że w społeczeństwie żyje duży odsetek dorosłych  z wieloletnią cukrzycą typu 1.

Cukrzyca typu 1 u dorosłych objawia się tak samo, jak u dzieci – przede wszystkim znacznie wzmożonym pragnieniem oraz częstym oddawaniem dużych ilości moczu.

Przyczyny cukrzycy typu 1

Cukrzyca typu 1 jest chorobą autoimmunologiczną. Układ odpornościowy błędnie rozpoznaje komórki beta trzustki, produkujące insulinę, jako komórki wrogie i zaczyna je niszczyć. Objawy cukrzycy typu 1 pojawiają się, gdy zostanie zniszczone około 60% komórek beta trzustki. Z czasem trwania cukrzycy typu 1. u większości pacjentów dochodzi do całkowitego zniszczenia komórek beta trzustki.

Nie wiadomo, co jest czynnikiem wywołującym autoagresję. W innych chorobach autoimmunologicznych, np. w celiakii wiadomo, że impulsem do niszczenia kosmków jelitowych jest gluten. Wyeliminowanie glutenu z diety sprawia, że proces autoagresji zatrzymuje się. W przypadku cukrzycy typu 1. nie zidentyfikowano czynnika, który byłby odpowiedzialny za uruchomienia procesu niszczenia komórek trzustki. Przyjmuje się, że etiologia choroby jest wieloczynnikowa. Bierze się pod uwagę takie czynniki jak:

• Stres
• Niedobów witaminy B12
• Zbyt wczesne wprowadzenie do diety dziecka mleka krowiego
• Nieprawidłowa flora bakteryjna układu pokarmowego
• Choroby wirusowe
• Zakażenia pasożytami

Czy cukrzyca typu 1 jest chorobą dziedziczną?

Cukrzyca jest chorobą uwarunkowaną genetycznie, jednak nie dziedziczy się cukrzycy, ale skłonność do chorób autoimmunologicznych. Osoby mające predyspozycje do chorób z autoagresji mogą, ale nie muszą zachorować na cukrzycę typu 1. Zachorują wówczas, gdy na podatność do autoagresji nałoży się czynnik inicjujący proces destrukcji komórek beta trzustki. Niestety nie wiedząc, co jest tym czynnikiem, nie sposób też go profilaktycznie eliminować.

Sprawdź naszą ofertę: Produkty dla diabetyków

Cukrzyca typu 1 a inne choroby autoimmunologiczne

Jeśli pacjent ma predyspozycję do chorób z autoagresji istnieje duże ryzyko, że zachoruje nie tylko na jedną z chorób autoimmunologicznych. Cukrzyca typu 1 u dzieci nader często współwystępuje z celiakią. Inne choroby z autoagresji, które dość często diagnozowane są u osób z cukrzycą typu 1. to choroba Hashimoto oraz anemia złośliwa.

Leczenie cukrzycy typu 1

Cukrzycę typu 1 zawsze leczy się insuliną. Hormon ten podaje się w iniekcjach podskórnych bądź pompą insulinową. Na rynku dostępne są różne rodzaje insulin, które mogą być podawane w różnych schematach; niemniej w przypadku cukrzycy typu 1. w zdecydowanej większości przypadków stosuje się insuliny ludzkie analogowe.

U dzieci i młodzieży do podawania insuliny najczęściej wykorzystuje się pompę insulinową. W pompie podawany jest jeden rodzaj insuliny, najczęściej jest to analog krótko działający.

Osoby z cukrzycą typu 1, które nie korzystają z pompy, stosują intensywną insulinoterapię, która polega na tym, że raz dziennie podawana jest insulina bazowa, o długim czasie działania, a do każdego posiłku zawierającego węglowodany podawana jest insulina doposiłkowa, krótko działająca.

W leczeniu cukrzycy typu 1 nie stosuje się leków doustnych mających za zadanie obniżyć poziom cukru we krwi. Leki o takim działaniu wykorzystywane są w leczeniu cukrzycy typu 2, u pacjentów, którzy mają własną insulinę, tylko jej działanie jest nieprawidłowe. U pacjentów z cukrzycą typu 1. problemem jest brak własnej insuliny, stąd musi być ona podawana z zewnątrz.

Dieta w cukrzycy typu 1

Cukrzyca to choroba, która w pierwszym momencie kojarzy się z dietą ograniczającą słodycze. Ma to swoje uzasadnienie – cukry proste bardzo szybko podnoszą stężenie cukru we krwi i generalnie nie są zalecane, nie tylko osobom z cukrzycą, ale także w diecie zdrowego człowieka.

Dieta w cukrzycy typu 1 nie ogranicza się zatem do eliminacji słodyczy, zgodnie z obecnym podejściem nie różni się ona od żywienia osoby bez cukrzycy. Podstawą jadłospisu powinny być węglowodany złożone, dieta powinna być zróżnicowana, pełnowartościowa i dostosowana indywidualnie do zapotrzebowania kalorycznego każdego pacjenta.

Ponieważ cukrzyca typu 1 diagnozowana jest głównie u dzieci i młodzieży, dla których zupełne wyeliminowanie słodkich smaków byłoby bardzo trudne, dopuszcza się także cukry proste, oczywiście w ograniczonych ilościach. Ważne jest to, by na każdy posiłek, w tym także na słodką przekąskę podać odpowiednią ilość insuliny. Aby łatwiej można było szacować, ile insuliny podać na dany posiłek stosuje się system wymienników węglowodanowych i wymienników białkowo-tłuszczowych.

Dowiedz się więcej:

Co to są wymienniki węglowodanowe?

Czym są wymienniki białkowo-tłuszczowe (WBT)

Monitorowanie glikemii w cukrzycy typu 1

Leczenie cukrzycy typu 1 nieodłącznie wiąże się z koniecznością monitorowania stężenia cukru we krwi. Zdrowy człowiek nie musi kontrolować glikemii, ponieważ dwa hormony, które w największej mierze za nią odpowiadają – insulina i glukagon – pozostają ze sobą w równowadze. Kiedy zaczynamy podawać insulinę z zewnątrz nie jesteśmy w stanie robić tego zawsze tak precyzyjnie, jak robi to zdrowy organizm, stąd może dojść do nieprawidłowości.

Jeśli podamy za mało insuliny w stosunku do zapotrzebowania organizmu doświadczamy przecukrzenia – hiperglikemii.

Jeśli podamy za dużo insuliny w stosunku do zapotrzebowania organizmu grozi nam niedocukrzenie – hipoglikemia.

I jeden i drugi stan jest niekorzystny dla zdrowia. Przecukrzenia, szczególnie utrzymujące się przez długi czas, uszkadzają naczynia krwionośne i prowadzą do rozwoju powikłań cukrzycy. Niedocukrzenie to zagrożenie tu i teraz – w wyniku hipoglikemii osoba z cukrzycą może stracić przytomność, dlatego na każdy epizod zbyt niskiego cukru trzeba umieć szybko zareagować. Lekarstwem na hipoglikemię są cukry proste, które należy jak najszybciej spożyć w odpowiedniej ilości, by stężenie cukru we krwi wróciło do normy.

To z tego powodu osoba z cukrzycą musi regularnie monitorować stężenie cukru we krwi. W cukrzycy typu 1, w odróżnieniu od cukrzycy typu 2, cukry zmieniają się dynamicznie i w bardzo dużym zakresie. Przy nieumiejętnym leczeniu w ciągu kilku godzin cukier może wzrosnąć do bardzo wysokich wartości – 400-500 mg/dl. Jeszcze szybciej, bo w ciągu kilkunastu minut, może dojść do hipoglikemii, czyli zmiany z prawidłowego poziomu cukru do zbyt niskiego.

Pomiary cukru w cukrzycy typu 1

Obecnie stężenie cukru we krwi w warunkach domowych można kontrolować za pomocą:

• Glukometru
• Systemu CGM (continuous glucose monitoring)
• Systemu FGM (flash glucose monitoring)

Badanie cukrów glukometrem kilka/kilkanaście razy na dobę daje punktowy obraz glikemii – wiemy jakie jest stężenie glukozy tylko w momencie pomiaru. Pacjenci z cukrzycą typu 1 korzystający z glukometru powinni mierzyć cukier na czczo, przed każdym posiłkiem, przed aktywnością fizyczną, przed snem, zawsze wówczas, gdy czują się źle lub nieswojo. Do badania glukometrem potrzebna jest niewielka kropla krwi.

System do ciągłego monitorowania glikemii pozwala mieć wgląd w glikemię przez 24 godziny na dobę. Składa się z sensora aplikowanego najczęściej na ramieniu oraz aplikacji na telefon. Sensor automatycznie mierzy cukier co kilka minut i przekazuje te dane do aplikacji. Pacjent w swoim smartfonie ma:

• Informację o aktualnym wyniku glukozy
• Informację o trendzie glikemii – tzw. strzałka trendu informuje, czy cukier ma tendencję rosnącą, malejącą czy stałą
• Wykres przedstawiający, jak kształtowały się jego cukry w ciągu ostatnich kilku godzin

Ciągły monitoring glikemii wyposażony jest w alarmy ostrzegające o hipoglikemii, hiperglikemii, szybkim tempie spadku i szybkim tempie wzrostu cukrów. Stosowanie ciągłego monitoringu glikemii znacznie ułatwia panowania nad stężeniami cukru we krwi.

System flash, podobnie jak CGM, zasadza się na sensorze, który co 15 minut automatycznie dokonuje pomiaru glikemii. Sensor nie transmituje automatycznie danych do aplikacji w telefonie, dzieje się to dopiero po zbliżeniu smartfona do sensora. Po zeskanowaniu sensora do aplikacji zaciągają się dane odnośnie glikemii, strzałka trendu, wykres dobowy uwzględniający osiem ostatnich godzin monitoringu. Ponieważ nie jest to monitoring w czasie rzeczywistym, nie jest on wyposażony w alarmy.

Cukrzyca typu 1 a cukrzyca typu 2

Mimo podobnej nazwy, cukrzyca typu 1 i 2 to tak naprawdę dwie różne choroby. Te dwa typy cukrzycy różnią się objawami, sposobami leczenia, przyczyną występowania.

Cukrzyca typu 1 to choroba:

• Autoimmunologiczna
• Niezależna od masy ciała
• Zawsze wymaga leczenia insuliną
• Diagnozowana zazwyczaj u dzieci i młodzieży
• Charakteryzuje się dużą zmiennością glikemii w czasie leczenia

Cukrzyca typu 2 to choroba

• Cywilizacyjna
• Zależna od masy ciała
• Może być leczona lekami doustnymi lub insuliną
• Diagnozowana u dorosłych, najczęściej w starszym wieku
• Charakteryzuje się małą lub umiarkowaną zmiennością glikemii

Cukrzycy typu 1 nie można cofnąć, w odróżnieniu od cukrzycy typu 2, gdzie przy odpowiedniej modyfikacji stylu życie można uzyskać prawidłowe stężenia glukozy bez konieczności przyjmowania jakichkolwiek leków.