Morwa biała – właściwości, jak stosować? Czy morwa obniża cukier?

Morwa biała (Morus alba) to pochodzące z Azji drzewo liściaste o owocach przypominających wydłużone, jasne maliny i jeżyny. Do Europy morwa trafiła około XI wieku wraz z jedwabnikami, dla których była bazą pokarmową. Do dziś drzewo hodowane jest dla przemysłu włókienniczego (główni producenci naturalnego jedwabiu to obecnie Chiny, Indie, Uzbekistan i Brazylia), ale również jako roślina ozdobna dostarczająca jadalnych, słodkich owoców oraz drewna wykorzystywanego do produkcji mebli. To jednak nie wszystko. Korzystny wpływ morwy na funkcjonowanie ludzkiego organizmu znany jest od wieków, a wiedza o właściwościach bioaktywnych liści, owoców, kory, nasion i korzeni tej rośliny przekazywana była z pokolenia na pokolenie jako cenna mądrość ludowa. W XX wieku morwą białą zainteresowała się też nauka, a pod lupę wzięto przede wszystkim obserwacje dotyczące korzystnego oddziaływania tej rośliny na terapię osób z cukrzycą typu 2.

Właściwości morwy białej

Owoce morwy są:

• niskokaloryczne (43 kcal na 100 g),
• bogate w witaminy (zwłaszcza w witaminę C),
• zawierają mikro i makroelementy,
• flawonoidy (astralagina, kemferol, kwercetyna, rutyna), 
• fitosterole,
• aminokwasy egzogenne (m.in. metionina, treonina, lizyna, tryptofan) oraz cenne antyoksydanty.

Z punktu widzenia potrzeb pacjentów z cukrzycą, najważniejszym składnikiem morwy jest związek znajdujący się w jej liściach – alkaloid 1,5-dideoksy-1,5-imino-D-sorbitol (DNJ). To właśnie DNJ czyni morwę białą rośliną wyjątkową. Mechanizm działania tego związku polega na hamowaniu aktywności enzymów zaangażowanych w metabolizm cukrów, czyli α-glukozydazy oraz maltazy. W jelicie cienkim człowieka enzymy te odpowiedzialne są za przemianę cukrów złożonych w glukozę. Jeśli enzymy działają wolniej, proces wchłaniania glukozy również zostaje spowolniony, czego efektem jest ograniczenie glikemii występującej po posiłku. DNJ jest naturalnym inhibitorem, który – w przeciwieństwie do inhibitorów syntetycznych – nie wywołuje typowych dla nich skutków ubocznych, takich jak senność i problemy z układem pokarmowym. Innym podobnie działającym związkiem obecnym w liściach morwy białej jest kwercetyna, właściwości obniżające stężenie glukozy we krwi ma też występujące w ekstrakcie z kory korzeni morwy białko Moran 20K.  Co ciekawe, ekstrakty z liści morwy przyczyniają się ponadto do przeciwdziałania otyłości, skorelowanej z cukrzycą typu 2.

>> Produkty dla diabetyków

Morwa biała a poziom cukru we krwi na podstawie badań

W piśmiennictwie medycznym wymienia się liczne eksperymenty z udziałem zwierząt, a także badania na ochotnikach, których wyniki wydają się potwierdzać korzystne oddziaływanie różnych preparatów z morwy białej na organizmy dotknięte cukrzycą typu 2. Pośród opisywanych rezultatów badań, te  najistotniejsze to:

• Po 5 tygodniach stosowania ekstraktów z liści morwy na szczurzych modelach cukrzycy typu 2, stężenie glukozy w ich krwi uległo wyraźnemu zmniejszeniu.
• Po 10 dniach podawania ekstraktu alkoholowego z kory korzeni morwy szczurom z cukrzycą doświadczalną obniżył się poziom glukozy do 59 proc, podnosząc poziom insuliny o 44 proc w porównaniu z grupą kontrolną (placebo).
• Po 32 dniach podawania myszom ekstraktu z liści morwy stwierdzono u nich obniżenie masy ciała.
• Ochotnikom podawano losowo 1 g wyciągu z morwy białej oraz placebo, a także 75 g sacharozy rozpuszczonej w wodzie i badano stężenie glukozy we krwi po 2 godzinach, a u cukrzyków również w 3. i 4. godzinie. Pacjenci, którzy przyjęli ekstrakt z morwy uzyskali istotne statystycznie zmniejszenie stężenia glukozy we krwi w 2. godzinie w porównaniu z pacjentami z grupy kontrolnej. (wynik badania opublikowany w 2007 roku)
• Metaanaliza 13 różnych badań, opublikowana w 2016 roku, wykazała, że przyjmowanie ekstraktu z morwy białej ma niezaprzeczalny wpływ na zmniejszenie poposiłkowego stężenia glukozy we krwi, ale pozostaje bez wpływu na stężenie glukozy na czczo, wartość hemoglobiny glikowanej, wskaźnik HOMA-IR (czyli parametr oznaczający proporcje między stężeniem glukozy a wydzielaną przez trzustkę insuliną) oraz wartość i stężenie lipidów (LDL, HDL, cholesterol całkowity, trójglicerydy).

Badania kliniczne nad właściwościami morwy białej są kontynuowane, gdyż potencjał tej rośliny w walce z chorobami cywilizacyjnymi, czyli cukrzyca i otyłością, jest olbrzymi i bardzo obiecujący.

Jak stosować morwę białą?

Przede wszystkim należy pamiętać, że fitoterapia preparatami z morwy białej ma jedynie działanie wspomagające standardową terapię cukrzycy typu 2, a aktywne biologicznie związki roślinne nie mogą zastąpić podawania pacjentowi insuliny. Walka z cukrzycą wymaga ustalonego planu leczenia, zmiany stylu życia, przestrzegania diety i kontrolowania wagi oraz poziomu cukru. Preparaty z morwy białej mogą stanowić bardzo zdrowy dodatek do terapii, są suplementem zapewniającym podaż witamin, minerałów i prozdrowotnych związków roślinnych, w tym substancji pomocnych w wyrównywaniu glikemii. Przyjmowanie preparatów z morwą białą zawsze należy skonsultować z lekarzem, gdyż nie zawsze wskazane jest łączenie ich z lekami przeciwcukrzycowymi.

W aptekach, sklepach zielarskich oraz ze zdrową żywnością można kupić przeróżne preparaty zawierające morwę białą.

• Suszone liście, luzem lub w saszetkach – najlepszy wybór dla cukrzyków. Do przygotowania naparu wystarczy 1 g wysuszonych liści morwy, które zalewa się 100 ml wrzątku i zaparza przez 5 min.
• Herbatki z morwą białą – warto sprawdzić na etykiecie skład preparatu i zawartość liści morwy w suszu.
• Wyciąg z liści morwy białej w kapsułkach lub tabletkach – warto wybierać preparaty, których producent podaje informację o zawartości DNJ i ilości suszu, z których przygotowano ekstrakt
• Sok wyprodukowany z ekstraktu z liści morwy białej – nie powinien zawierać cukru ani syropu glukozowo-fruktozowego
• Preparaty łączące wyciągi z morwy białej i innych ziół (np. korzenia cykorii podróżnika, rutwicy lekarskiej, owoców maqui)
• Suszone owoce morwy białej – można spożywać je samodzielnie, jako słodką przekąskę, dodawać do ciast, owsianki czy musli, a także robić z nich nalewki, wina, słodkie przetwory.

>> Bergamotka nie tylko do herbaty. Reguluje poziom cholesterolu, glukozy i ciśnienie krwi

Morwa biała nie tylko dla cukrzyków

Choć najczęściej kojarzona jest z suplementami dla diabetyków, morwa biała ma znacznie szersze spektrum działania. Prócz właściwości wspomagających ograniczanie glikemii po posiłkach, morwa biała również:

• Wspomaga odchudzanie
• Ma działanie antybakteryjne, przeciwgrzybicze i przeciwwirusowe (jest skuteczna m.in. wobec bakterii z rodzaju Streptococcus, Staphylococcus, Bacillus i Escherichia oraz wirusa opryszczki typu 1)
• Ma działanie napotne i moczopędne
• Jest silnym antyoksydantem, usuwa wolne rodniki, które są odpowiedzialne za powstawanie nowotworów i starzenie się organizmu
• Poprawia perystaltykę jelit
• Działa oczyszczająco na organizm
• Wykazuje właściwości przeciwgorączkowe
• Wspiera pracę mózgu (cyjanidyny chronią przed uszkodzeniami śródbłonka mózgu, zmniejszając ryzyko zachorowania na chorobę Alzheimera)
• Wspomaga odporność organizmu i zmniejsza nasilenie alergii (zawartość polisacharydów stymuluje namnażanie limfocytów i przeciwciał)
• Może mieć działanie przeciwmiażdżycowe (badania na ten temat nie dały jeszcze jednoznacznych wyników)

Przeciwwskazania i skutki uboczne morwy

Stosowanie preparatów z morwy białej, podobnie jak innych suplementów diety oraz ziół, wiąże się z ryzykiem wystąpienia skutków ubocznych, niepożądanych reakcji z zażywanymi lekami, w tym nadmiernego wzmocnienia ich działania (przede wszystkim w przypadku przyjmowanych leków przeciwcukrzycowych). Zażywanie preparatów z morwy białej nie jest wskazane dla kobiet w ciąży oraz matek karmiących, dzieci oraz osób uczulonych na któryś ze składników. U niektórych pacjentów stosujących morwę białą w postaci suplementów, owoców lub naparów możliwe są problemy jelitowe (zaparcia, wzdęcia, biegunki) oraz skórne. 

>> Cukrzyca – objawy, przyczyny, dieta, badania. Jak rozpoznać i leczyć cukrzycę?