Leczenie cukrzycy polega na obniżaniu zbyt wysokiego poziomu cukru we krwi. W tym celu wykorzystuje się metody niefarmakologiczne (odpowiednią dietę, zwiększoną aktywność fizyczną, zioła) jak i różnego rodzaju leki (m.in. metforminę, pochodne sulfonylomocznika, flozyny, insulinę). Czym różnią się poszczególne leki przeciwcukrzycowe? Które z nich powodują hipoglikemie, która ułatwiają odchudzanie, a które prowadzą do przyrostu masy ciała?
Leki na cukrzycę – rodzaje, działanie, skutki uboczne (tabela)
W terapii cukrzycy wykorzystuje się leki z różnych grup terapeutycznych. Wszystkie mają za zadanie obniżenie glikemii, ale działają w różny sposób. Leki takie jak metformina zwiększają wrażliwość tkanek na działanie edogennej insuliny, pochodne sulfonylomocznika zwiększają wydzielanie insuliny przez trzustkę, a np. flozyny umożliwiają bezpieczne wydalanie nadmiaru cukru z organizmu wraz z moczem.
O tym, jakie leki na jakim etapie leczenia są wprowadzane decyduje lekarz na podstawie badań (głównie na podstawie odsetka hemoglobiny glikowanej). Ogólny schemat leczenia cukrzycy typu 2 określają wytyczne Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Poszczególne preparaty powinny być wprowadzane w odpowiedniej kolejności i odpowiednio ze sobą łączone – bardzo często pacjent z cukrzycą musi przyjmować leki z 2-3 grup terapeutycznych. Kiedy leki doustne przestają być skuteczne w kontrolowaniu glikemii u pacjentów z cukrzycą typu 2, wówczas do leczenia wprowadza się insulinę.
Leki przeciwcukrzycowe:
- Metformina – umożliwia lepsze wykorzystanie insuliny, widzialanej przez trzustkę, poprzez zwiększenie wrażliwości tkanek na ten hormon.
Preparaty: Avamina, Etform, Formetic, Glucophage, Metfogamma, Metformax, Metformin, Metifor, Siofor, Symformin
- Pochodne sulfonylomocznika – stymulują komórki beta trzustki do zwiększonego wydzielania insuliny.
Preparaty (obecnie stosowane są leki tzw. trzeciej generacji): Amaryl. Avaron, Diaryl, Glibetic, Glidiamid, GlimeHexal, Glitoprel, Glimepiride, Glimorion, Pemidal, Symglic
- Inhibitory alfa-glukozydazy – spowalniają wchłanianie się węglowodanów z jelita cienkiego, poprzez zahamowanie trawienia węglowodanów złożonych.
Preparaty: Adeksa, Glucobay
- Agoniści receptora GLP-1 – zwiększają insulinowrażliwość oraz wydzielanie własnej insuliny oraz hamuja opróżnianie żołądka, co zmniejsza ilość wchłoniętych węglowodanów.
Leki z tej grupy to: Budureon, Byetta, Luxumia, Ozempic, Saxenda, Trulicity, Victoza
- Inhibitory DPP-4 – zwiększają wydzielanie insuliny z trzustki, zmniejszają ilość wchłanianych węglowodanów oraz zmniejszają ilość glukozy wydzielanej przez wątrobę.
Preparaty: Galvus, Januvia, Ristaben, Trajenta, Vipidia
- Agoniści PPAR-y – zwiększają wrażliwość tkanek obwodowych na insulinę.
Preparaty: Pioglitazone
- Inhibitory SGLT-2 – nie uszkadzając nerek usuwają nadmiar cukru z krwi do moczu
Preparaty: Forxiga, Invocana, Jardiance, Steglatro
- Insulina – jest wprowadzana do leczenia cukrzycy typu 2 wówczas, gdy pomimo stoswania maksymalnych dawek leków doustnych, poziom cukru we krwi i tak jest za wysoki. Insulinoterapią w cukrzycy typu 2 zwykle rozpoczyna się od dodania do dotychczas stosowanych leków insuliny bazowej (analog długodziałający lub insulina NPH o przedłuzonym czasie działania). Kiedy i to nie pozwala na skuteczne obniżenie glukozy, wówczas wprpwadza się insulinę także do posiłków.
| Grupa leków | Sposób działania | Działania niepożądane i przeciwwskazania |
| Metformina | Lek pierwszego wyboru w terapii cukrzycy typu 2; W monoterapii jest skuteczna u pacjentów z insulinoopornością, których trzustka wydziela spore ilości insuliny; Uwrażliwia tkanki na działanie własnej insuliny, zmniejsza syntezę glukozy w wątrobie i zwiększa jej wykorzystywanie przez mięśnie; Obniża poziom cukru we krwi, ale także stężenie triglicerydów; Zwiększa stężenia „dobrego” cholesterolu HDL Nie powoduje hipoglikemii; Nie powoduje przyrostu masy ciała, może sprzyjać redukcji kilogramów. | Dość często występują dolegliwości ze strony układu pokarmowego: nudności, wymioty, biegunka, bóle brzucha i utrata apetytu; Rzadziej pojawiają się zaburzenia smaku i zmiany skórne; Najrzadszym, ale też najbardziej niebezpiecznym skutkiem ubocznym przyjmowania metforminy może być kwasica mleczanowa. Nie powinna być stosowana u osób nadużywających alkoholu, z niewydolnością serca i nerek. |
| Pochodne sulfonylomocznika | Stymulują komórki trzustki do wydzielania insuliny; Działają niezależnie od stężenia cukru we krwi – mogą powodować niedocukrzenia; Wykazują działanie przeciwzakrzepowe; Zaliczane do leków starszej generacji, obecnie tracą na znaczeniu, z powodu pojawiania się tzw. nowoczesnych leków przeciwcukrzycowych, mających mniej skutków ubocznych. | Powodują hipoglikemie; Mogą powodować dolegliwości z przewodu pokarmowego (wymioty, nudności) oraz skórne reakcje alergiczne. Nie należy stosować u pacjentów z niewydolnością serca, wątroby i nerek. |
| Inhibitory alfa-glukozydazy | Spowalniają procesy trawienia węglowodanów złożonych, co zmniejsza szybkość przyswajania i ilość wchłoniętych węglowodanów; Działają wyłącznie w jelitach; Mają wpływ na glikemię po posiłkach węglowodanowych; Nie powodują hipoglikemii; Wykazują działanie przeciwmiażdżycowe, działają ochronnie na układ sercowo-naczyniowy. | Do najczęściej występujących działań niepożądanych zalicza się: wzdęcia, biegunki, bóle żołądka, nudności, gazy. Nie należy stosować przy chorobach przewodu pokarmowego. |
| Leki inkretynowe | Naśladują inkretyny – hormony, które pobudzają wydzielania insuliny; Leki o umiarkowanym działaniu – obniżają glikemię o 20-30 mg/dl; Hamują opróżnianie żołądka, opóźniają pojawianie się głodu; Nie powodują hipoglikemii; Nie powodują przyrostu masy ciała, a wręcz przeciwnie – ułatwiają odchudzanie; Niektóre leki inkretynowe podaje się w formie iniekcji podskórnych (podobnie jak insulinę). | Nudności, brak apetytu, wymioty. |
| Agoniści PPAR-y | Poprawiają insulionowrażliwość (szybszy transport glukozy do komórek); Mogą prowadzić do przyrostu masy ciała; Nie powodują hipoglikemii. | Mogą powodować obrzęki. Zwiększają ryzyko złamań kości. Nie powinny być stosowane u pacjentów z niewydolnością serca i wątroby. |
| Inhibitory SGLT-2 (flozyny) | Obniżają próg nerkowy, warunkujący przepuszczanie glukozy do moczu, który fizjologicznie „ustawiony” jest na ok. 180-200 mg/dl – pod wpływem flozyn cukier z krwi do moczu przenika już przy wartości ok. 140 mg/dl – w efekcie poziom cukru we krwi jest niższy; Ułatwiają redukcję masy ciała – dziennie wraz ze słodkim moczem pacjent traci ok. 400 kcal; Nie powodują niedocukrzeń – nie działają, kiedy glikemia jest niższa niż 140 mg/dl; Powinny być stosowane u osób z niewyrównaną cukrzycą – przy dobrym wyrównaniu nie dają efektów; Nie powinny być stosowane u osób bardzo szczupłych. | Infekcje i zakażenia grzybicze i bakteryjne dróg moczowych. |
| Insulina | Insulina to hormon, obniżający poziom cukru we krwi; Fizjologicznie największe stężenie insuliny występuje po posiłkach zawierających węglowodany; Jest jedynym lekiem stosowanym w terapii cukrzycy typu 1; U pacjentów z cukrzycą typu 2 insulina bywa łączona z lekami doustnymi. Lek o silnym działaniu hipoglikemizującym. Insulinoterapię w cukrzycy typu 2 zwykle rozpoczyna się od wprowadzenia insuliny analogowej długodziałającej. Analogi to insuliny bez wyraźnego szczytu działania, przez co ryzyko niedocukrzenia jest mniejsze. | Duże ryzyko hipoglikemii. Sprzyja przyrostowi masy ciała. |
Kiedy przyjmować leki na cukrzycę?
Osoby chorujące na cukrzycę typu 2 często zastanawiają się, czy oby na pewno muszą przyjmować leki na obniżenie cukru. Niechęć do farmakoterapii może wynikać z faktu, że umiarkowanie podwyższona glikemia nie daje żadnych nieprzyjemnych objawów, więc pacjent nie ma poczucia, że jest chory. Ponadto część diabetyków po rozpoznaniu cukrzycy faktycznie nie stosuje żadnych medykamentów, a jedynie ma za zadanie zmodyfikować swoją dietę. To sprawia, że wiele osób zadaje sobie pytanie, czy na pewno trzeba przyjmować leki przeciwcukrzycowe.
W tym miejscu trzeba przypomnieć, że cukrzyca typu 2 jest chorobą o postępującym charakterze. Oznacza to, że z czasem staje się ona coraz bardziej zaawansowana. O ile na początkowym etapie leczenia do wyrównania glikemii może wystarczać dieta, to po jakimś czasie konieczne jest wprowadzenie np. metforminy. Lek ten też nigdy nie jest docelowy, kiedy przestaje być skuteczny, lekarz wprowadza do terapii preparaty o innych mechanizmach działania. W ten sposób, oddziałując na glikemię z różnych stron, można ją skuteczniej utrzymywać w granicach normy, a tym samym odsuwać w czasie konieczność przyjmowania insuliny. Insulina jest lekiem stosowanym nie tylko w cukrzycy typu 1, ale także w cukrzycy typu 2, choć najczęściej dopiero po wielu latach leczenia lekami doustnymi.
Bardzo ważne jest, by przyjmować leki wedle wskazówek lekarza, który dostosował ich rodzaj i dawkę do etapu rozwoju cukrzycy. Skąd wiadomo, że dany sposób leczenia jest skuteczny? Wskaźnikiem powinna być tutaj hemoglobina glikowana. Jeśli jest ona w granicach normy (zwykle poniżej 8%) oznacza to, że leczenie jest prowadzone poprawnie. Kiedy hemoglobina przekracza normę (mimo przestrzegania diety i przyjmowania zaleconych leków) wówczas należy rozważyć zintensyfikowanie terapii.
Pamiętaj:
- Cukrzyca typu 2 ma postępujący charakter – w zależności od etapu jej rozwoju lekarz dopiera odpowiednie leki.
- Często w leczeniu cukrzycy typu 2 konieczne jest przyjmowanie jednocześnie kilku leków o różnym mechanizmie obniżania poziomu cukru we krwi.
- O tym, czy leczenie jest skuteczne świadczy m.in. hemoglobina glikowana. Jeśli jej odsetek jest za wysoki oznacza to, że należy zmienić (zintensyfikować) leczenie.
- Na ostatnim etapie leczenia cukrzycy typu 2 stosuje się insulinoterapię. Insulina jest potrzebna wówczas, gdy pacjent nie wydziela już własnej insuliny, albo wydziela jej bardzo mało, co jest konsekwencją insulinooporności i wcześniejszej długotrwałej nadprodukcji tego hormonu.
Najczęściej zadawane pytania dotyczące leków na cukrzycę
Cukrzyca jest bardzo poważną chorobą metaboliczną, a wiele grup leków jest refundowanych. Oznacza to, że pacjent zapłaci za leczenie jedynie w części, a niektóre preparaty posiadają refundację 100%. Lista refundacyjna leków ogłaszana przez Ministra Zdrowia jest aktualizowana co 2 miesiące – w związku z tym zmieniają się zarówno ceny urzędowe jak i detaliczne leków. Pacjenci mogą zasięgnąć na bieżąco informacji o aktualnej liście refundowanych preparatów nie tylko z Internetu, ale też w swojej poradni, jak i w aptekach.
Wszelkie preparaty farmakologiczne powinno się przyjmować ściśle według wskazań lekarza lub ulotki dołączonej do leku. Tylko regularne zażywanie substancji pozwala na optymalną kontrolę glikemii. W razie pominięcia jakiejś dawki leku nigdy nie powinno się przyjmować podwójnej dawki z opóźnieniem, ponieważ może to nasilić występowanie objawów niepożądanych. Warto zwrócić uwagę na groźne interakcje z innymi lekami lub pokarmami, np. sokiem grejpfrutowym. Jednoczesne zażywanie leków przeciwcukrzycowych i alkoholu zwiększa ryzyko poważnych zaburzeń metabolicznych.
Poza metodami niefarmakologicznymi, takimi jak wprowadzenie odpowiedniej diety czy aktywności fizycznej, w leczeniu cukrzycy stosuje się wiele rodzajów leków. Ich zadaniem jest systematyczne obniżanie poziomu glukozy we krwi. Jednym z najpopularniejszych preparatów jest metformina, należąca do biguanidów, która usprawnia metabolizm węglowodanów i zmniejsza insulinooporność. Inne grupy leków doustnych dostępnych w Europie to również pochodne sulfonylomocznika, inhibitory alfa-glukozydazy, akarboza, leki inkretynowe, inhibitory SGLT2 czy też pochodne tiazolidynodionu.
Pobierz nasz pyszny i zdrowy jadłospis!
- proste pomysły na wartościowe śniadanie
- szybkie przepisy na zdrowy obiad
- inspiracje przekąsek na podwieczorek
- wybór lekkich przepisów na kolację
