Cukrzyca to grupa schorzeń metabolicznych, których objawem jest podwyższony poziom cukru we krwi. Mimo wspólnej cechy, dwa podstawowe typy cukrzycy, cukrzyca typu 1. i typu 2., bardzo się od siebie różnią. Jakie są różnice między cukrzycą typu 1., cukrzycą typu 2., cukrzycą ciężarnych i innymi typami cukrzycy?
Leczenie, przyczyny i objawy cukrzycy: czym się różni cukrzyca typu 1. od typu 2.?
Już w VI wieku p.n.e. indyjscy lekarze, Chakrata i Sushruta, wyróżnili dwa typy cukrzycy. Podział dotyczył wówczas tylko cukrzycy typu 1., która przed wynalezieniem insuliny bardzo szybko doprowadzała do śpiączki cukrzycowej i zgonu pacjentów.
Przeczytaj też: Historia insuliny w skrócie
Dopiero w połowie lat 30. XX wieku Harold Percival Himsworth, brytyjski uczony, w publikacji w dzienniku „The Lancet” wyróżnił dwa typy cukrzycy: wrażliwą i niewrażliwą na insulinę. Od 1965 r. stosowany był podział na cukrzycę młodzieńczą i cukrzycę wieku dorosłego, w 1980 r. Światowa Organizacja Zdrowia ogłosiła podział na cukrzycę insulinozależną i nieinsulinozależną.
Kolejny podział cukrzycy według WHO ogłoszono w Genewie, w 1999 r. Wyróżniono wówczas cukrzycę typu 1. (wywołaną procesem immunologiczną oraz idiopatyczną), cukrzycę typu 2., inne typy cukrzycy (endokrynopatie, defekty genetyczne funkcji komórek beta; cukrzycę wywołaną przez leki; rzadkie postacie cukrzycy wywołane procesem immunologicznym) oraz cukrzycę ciążową.
Cukrzyca typu 1. -> definicja, objawy, leczenie
- Pierwszy typ cukrzycy, tzw. cukrzyca insulinozależna, to choroba autoimmunologiczna. Oznacza to, że organizm atakuje sam siebie – w wyniku autoagresji układ odpornościowy organizmu niszczy komórki beta wysp Langerhansa trzustki. Do zniszczenia komórek może dojść szybko (zwykle dzieje się tak u dzieci) lub wolno (częściej u dorosłych – wówczas występuje tzw. utajona cukrzyca autoimmunologiczna, czyli cukrzyca LADA). Komórki beta wysp trzustkowych odpowiadają za produkcję insuliny. Z powodu braku insuliny dochodzi do podwyższenia stężenia glukozy we krwi. Zbyt wysoki poziom cukru to hiperglikemia. Gdy cukier spada poniżej normy, mamy wówczas do czynienia hipoglikemii.
- Epidemiologia: cukrzyca typu 1. dawniej nazywana była cukrzycą dziecięcą – rzeczywiście jest tak, że ten typ cukrzycy pojawia się najczęściej u dzieci i młodzieży, ale może rozpocząć się nawet w późnej starości. Choroba pojawia się najczęściej u dzieci i osób młodych, choć może się rozpocząć nawet po 80. roku życia. Ten typ cukrzycy stanowi ok. 10 proc. wszystkich przypadków zachorowań na cukrzycę.
- Przyczyny cukrzycy typu 1. nie do końca zostały odkryte. Przyczyną autoagresji organizmu mogą być m.in. czynniki genetyczne; działanie niektórych substancji chemicznych; niektóre wirusy, które mogą wyzwalać reakcję autoimmunologiczną skierowaną przeciwko komórkom beta. Naukowcy wciąż próbują odkryć, jakie jest podłoże cukrzycy typu 1. – badając m.in. kolejne lokacje genetyczne związanych z tym typem cukrzycy oraz wiele podejrzanych wirusów (np. wirusy Coxsackie). Czytaj więcej: Cukrzyca typu 1. jako choroba autoimmunologiczna
- Czynniki ryzyka cukrzycy typu 1. to m.in.: częste infekcje w dzieciństwie; cukrzyca typu 1. występująca u krewnego pierwszego stopnia, czyli u rodziców i rodzeństwa (w szczególności u ojca), stan przedrzucawkowy w czasie ciąży; występowanie innych chorób o podłożu autoimmunologicznym. np. choroba Hashimoto; stwardnienie rozsiane; choroba Addisona; choroba Gravesa-Basedowa.
- Leczenie cukrzycy typu 1. polega na systematycznym podawaniu insuliny. W celu podania insuliny stosuje się: strzykawki (dziś rzadko), peny insulinowe, pompy insulinowe. Czytaj więcej: Jak podawać insulinę?
- Objawy cukrzycy typu 1. to przede wszystkim: ogromne pragnienie, częste oddawanie dużych ilości moczu, zmęczenie, apatia, chudnięcie, zajady w kącikach ust, zapach acetonu z ust.
- Dieta w cukrzycy typu 1. – podstawowym wymogiem jest utrzymanie równowagi pomiędzy przyjmowaną insuliną, węglowodanami oraz aktywnością fizyczną. Można jeść właściwie wszystko, ale kluczowa jest samokontrola – kilkakrotne pomiary cukru w ciągu dnia. Więcej: Dieta cukrzycowa.
Cukrzyca typu 2. -> definicja, objawy, leczenie
- Drugi typ cukrzycy, tzw. cukrzyca nieinsulinozależna, to choroba metaboliczna. Ten typ cukrzycy również charakteryzuje się wysokim stężeniem glukozy we krwi, ale występuje oporność na insulinę i jej względny niedobór – z powodu niedostatecznej produkcji insuliny przez komórki beta.
- Epidemiologia: cukrzyca typu 2. nazywana jest też cukrzycą wieku dorosłego – rzeczywiście jest tak, że najczęściej dotyka osoby dorosłe, ale w ostatnim czasie coraz częściej ten typ cukrzycy diagnozuje się również u dzieci i młodzieży. Powodem są przede wszystkim czynniki środowiskowe (m.in. niezdrowy tryb życia i wynikająca z niego otyłość). Cukrzyca typu 2. stanowi około 90 proc. wszystkich przypadków tej choroby. Więcej o cukrzycy typu 2.
- Przyczyny cukrzycy typu 2. to przede wszystkim czynniki środowiskowe (niezdrowy tryb życia) i genetyczne (odkryto ponad 30 genów związanych ze zwiększeniem ryzyka wystąpienia cukrzycy typu 2.). Na rozwój tego typu cukrzycy mogą również wpływać czynniki medyczne (np. stosowanie glukokortykoidów, tiazydów; statyn).
- Czynniki ryzyka cukrzycy typu 2. to m.in. otyłość, nadwaga, wskaźnik BMI powyżej 30, brak aktywności fizycznej, stres, zła dieta. Czynnikiem ryzyka w przypadku kobiet jest cukrzyca ciążowa.
- Leczenie cukrzycy typu 2. polega przede wszystkim na wprowadzeniu zmian do trybu życia, prawidłowej samokontroli oraz utrzymywaniu prawidłowego poziomu cukru we krwi. W leczeniu stosuje się leki przeciwcukrzycowe z sześciu grup (metformina; insulina; gliflozyny – inhibitory SGLT-2; leki inkretynowe; tiazolidinediony i inhibitory α-glukozydazy).
- Objawy cukrzycy typu 2. to m.in. częste napady głodu, zmęczenie, senność, umiarkowanie zwiększone pragnienie, zaburzenia widzenia, infekcje intymne, sucha i swędząca skóra.
- Dieta w cukrzycy typu 2. – stężenie glukozy we krwi może unormować wprowadzenie diety niskoglikemicznej (potocznie nazywanej też dietą cukrzycową). Kluczowe jest monitorowanie ilości i jakości spożywanych węglowodanów. Więcej informacji w poradniku: Dieta w cukrzycy typu 2. – zalecenia i zakazy
Diagnostyka różnicowa cukrzycy (źródło: „Cukrzyca”, wyd. 2, pod red. Jacka Sieradzkiego)
|
Cukrzyca typu 1. |
Cukrzyca typu 2. |
Wiek w chwili wystąpienia hiperglikemii | <35 r.ż. (najczęściej < 20 r.ż. | >35 r.ż. |
Współistniejąca otyłość | Rzadko | >40 proc. przypadków |
Objawy kliniczne hiperglikemii | Gwałtownie narastające w ciągu kilku tygodni (chory szuka pomocy lekarskiej) | Dyskretne, często niezauważane, o miernym nasileniu narastającym w ciągu kilku miesięcy |
Acetonuria | Obecna | Brak |
Stężenie peptydu C na czczo | < 0,35 nmol/ml | Prawidłowe lub podwyższone |
Stężenie peptydu C po stymulacji | Brak wzrostu | Wzrost zachowany |
Przeciwciała przeciwwyspowe | Wzrost miana | Brak |
Cukrzyca ciążowa a cukrzyca przedciążowa
W Polsce ten typ cukrzycy dotyczy od 3 do 10 proc. kobiet. W ciąży możliwe są dwa scenariusze związane z wystąpieniem cukrzycy: cukrzyca może być zdiagnozowana w trakcie trwania ciąży (cukrzyca ciążowa) lub kobieta już wcześniej chorująca na cukrzycę zachodzi w ciążę (cukrzyca przedciążowa).
Czytaj też: Czym cukrzyca ciążowa różni się od cukrzycy 1. lub 2. typu?
Inne typy cukrzycy (LADA, MODY)
Cukrzycę typu LADA wywołuje ten sam mechanizm, co cukrzycę typu 1. Ten typ nazywany jest utajonym – początek zachorowania ma miejsce między 30. a 50. rokiem życia.
Czytaj więcej: LADA a cukrzyca typu 1. i 2.
Cukrzyca typu MODY występuje bardzo rzadko. To dziedziczna odmiana cukrzycy, monogenowa – powstająca w wyniku mutacji jednego genu.
Czytaj więcej: leczenie, przyczyny, objawy cukrzycy typu MODY
