Miażdżyca to choroba naczyń krwionośnych, która polega na odkładaniu lipidów (tzw. blaszki miażdżycowe) w ścianach tętnic. Gromadzenie blaszek miażdżycowych prowadzi do zwężenia światła naczyń, a w konsekwencji może utrudniać zaopatrywanie najważniejszych organów w krew i tlen. Jak leczyć miażdżycę i jak zapobiegać chorobie?
Miażdżyca - czynniki ryzyka, objawy, postępowanie
Miażdżyca – co to za choroba?
Miażdżyca (inaczej arterioskleroza) to stan zapalny tętnic, który pojawia się w wyniku nagromadzenia w ścianach naczyń krwionośnych lipidów oraz komórek układu odpornościowego. Prowadzi to do powstania tzw. blaszek miażdżycowych. Wraz z rozwojem choroby blaszki mogą blokować przepływ krwi, utrudniając tym samym transport tlenu do poszczególnych organów.
Zwykle miażdżyca rozwija się bezobjawowo, co jest szczególnie niebezpieczne, bo nieleczona prowadzi do groźnych powikłań. Wskutek odkładania się blaszek miażdżycowych może dojść do zawału serca czy udaru mózgu. Jeśli zmiany zapalne zlokalizowane są w tętnicach nóg, istnieje ryzyko znacznego niedokrwienia kończyn.
Blaszki miażdżycowe – mechanizm rozwoju choroby
W uproszczeniu, mechanizm rozwoju choroby można przedstawić w następujących punktach:
- Do powstawania stanu zapalnego tętnic dochodzi na skutek przenikania i gromadzenia się cholesterolu (frakcja LDL, tzw. zły cholesterol) w tętnicach.
- Po przeniknięciu cholesterolu do tętnic, następuje aktywacja makrofagów (rodzaj białych krwinek), które pochłaniają cholesterol tworząc tzw. komórki piankowe.
- Cholesterol razem z komórkami piankowymi tworzy blaszki miażdżycowe, zwężające tętnice i ograniczające przepływ krwi.
Blaszki miażdżycowe mogą pękać, co stwarza ryzyko tworzenia się zatoru i zablokowania przepływu krwi w naczyniu. Skutkiem jest wówczas niedotlenienie, a w niektórych przypadkach martwica tkanek.
Miażdżyca – przyczyny i czynniki ryzyka
Przyczyny miażdżycy nie są do końca poznane, jednak wiadomo, że rozwój zmian miażdżycowych rozpoczyna się już we wczesnym dzieciństwie. W tętnicach mogą powstawać wtedy tzw. nacieczenia tłuszczowe – na tym etapie nie powoduje to żadnych dolegliwości.
Proces gromadzenia się blaszek miażdżycowych może pozostawać niezauważony przez wiele lat, aż do momentu pojawienia się poważnych komplikacji zdrowotnych. Objawy miażdżycy zwykle zaczynają być dokuczliwe po 50. roku życia (w przypadku kobiet miażdżyca może dawać o sobie znać po menopauzie).
Czynniki, które przyczyniają się do rozwoju blaszek miażdżycowych, to m.in.:
- dieta bogata w tłuszcze nasycone,
- nadwaga, otyłość,
- palenie tytoniu,
- brak ruchu,
- cukrzyca i stan przedcukrzycowy,
- stres.
Miażdżyca – objawy
Objawy miażdżycy zależą od tego, które naczynia są zablokowane przez gromadzące się w nich blaszki miażdżycowe. Dolegliwości są zauważalne zwykle dopiero, gdy zmiany zapalne zlokalizowane w naczyniach utrudnią dopływ krwi do narządów.
Najczęstsze (i zarazem najgroźniejsze) objawy mogą być wywołane:
- miażdżycą tętnic wieńcowych,
- miażdżycą tętnic szyjnych,
- miażdżycą kończyn dolnych.
Miażdżyca tętnic szyjnych
Tętnice szyjne doprowadzają krew do mózgu. W związku z tym miażdżyca tętnic szyjnych może powodować:
- zaburzenia pamięci,
- omdlenia,
- zaburzenia widzenia,
- zaburzenia mowy,
- zaburzenia równowagi,
- zaburzenia słuchu i szumy uszne,
- przejściowe niedowłady,
- udar.
Miażdżyca tętnic szyjnych może powodować objawy psychiczne objawiające się jako otępienie naczyniopochodne. Mogą pojawić się zaburzenia emocjonalne i poznawcze, w tym płaczliwość, a także zanik pamięci krótkotrwałej.
Miażdżyca tętnic wieńcowych
Tętnice wieńcowe zaopatrują serce w krew. Jeżeli dojdzie do ich zwężenia na skutek miażdżycy, mówimy wtedy o chorobie wieńcowej.
Najczęstszym objawem choroby wieńcowej jest ból wieńcowy. Charakteryzuje się:
- lokalizacją za mostkiem - może promieniować do żuchwy lub kończyn górnych,
- nasila się podczas wysiłku fizycznego lub silnego pobudzenia emocjonalnego - ustępuje w spoczynku.
Całkowite zamknięcie tętnic wieńcowych prowadzi do zawału serca.
Miażdżyca tętnic kończyn dolnych
Miażdżyca zwężająca tętnice doprowadzające krew do kończyn dolnych może wywoływać następujące objawy:
- bóle palców, łydek, pośladka i stopy,
- bladość, zasinienie skóry,
- zaburzenia czucia,
- drętwienie kończyn,
- w zaawansowanych stadiach może dojść do owrzodzeń i martwicy stóp.
Charakterystycznym zaburzeniem związanym z miażdżycą tętnic kończyn dolnych jest chromanie przestankowe. Ból pojawia się podczas spacerów, zmusza do zatrzymania się i ustępuje samoistnie po krótkiej przerwie (trwającej np. kilka minut).
Cechą charakterystyczną chromania przestankowego jest występowanie bólu oraz sztywności nóg po określonym dystansie. Im bardziej zaawansowane zmiany chorobowe, tym krótszy dystans jest potrzebny do wywołania objawów.
Miażdżyca – leczenie
Całkowite wyleczenie miażdżycy nie jest możliwe. Leczenie opiera się głównie o zahamowanie procesów chorobowych. W tym celu najważniejsze znaczenie ma modyfikacja stylu życia - odpowiednia dieta oraz aktywność fizyczna.
W leczeniu miażdżycy może być wykorzystywana farmakoterapia, np. leki obniżające poziom cholesterolu (statyny, fibrantyny). Niższy poziom cholesterolu we krwi oznacza mniejsze ryzyko tworzenia się blaszek miażdżycowych w naczyniach.
W niektórych przypadkach konieczne może być leczenie operacyjne. Stosuje się takie zabiegi jak:
- wszczepienie by-passów – celem jest stworzenie nowego połączenia naczyniowego. By-passy omijają zwężone przez blaszki miażdżycowe fragmenty naczynia, tak aby zapewnić dopływ krwi do tkanek,
- endarterektomia – leczenie polega na przeprowadzeniu operacji usunięcia blaszek miażdżycowych. Zwykle chirurgiczne wycięcie zmian wykorzystywane jest w miażdżycy tętnic szyjnych zaopatrujących mózg.
>> Leki na cholesterol, leki przeciwmiażdżycowe, suplementy diety
Miażdżyca – profilaktyka. Jak zapobiegać miażdżycy?
Blaszki miażdżycowe zaczynają tworzyć się już w wieku dziecięcym. W późniejszych latach na rozwój miażdżycy wpływ mają czynniki związane ze stylem życia (m.in. brak ruchu, nadwaga i źle zbilansowane posiłki). W profilaktyce miażdżycy kluczowe jest zadbanie o zdrowe nawyki.
Oto najważniejsze zasady, które pomogą zmniejszyć ryzyko miażdżycy:
- ogranicz spożycie tłuszczów nasyconych w codziennej diecie (obecne przede wszystkich w daniach typu fast food, tłustym, czerwonym mięsie),
- unikaj nadmiaru cukru - ważne, aby zrezygnować ze sztucznie słodzonych napojów, słodyczy, a także cukru wykorzystywanego w dużej ilości jako dodatek do przetworzonej żywności,
- zadbaj, aby liczba kalorii spożywanych w ciągu dnia nie była większa niż Twoje zapotrzebowanie energetyczne. Nadwyżka kaloryczna prowadzi do nadwagi,
- dodaj do jadłospisu duże ilości warzyw i owoców,
- zwiększ spożycie białka pochodzącego z roślin w codziennej diecie. Dobrym pomysłem może być uzupełnienie posiłków o dodatek soczewicy, fasoli, soi,
- wprowadzać do swoich posiłków ryby i inne źródła wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3,
- zadbaj o regularne ćwiczenia fizyczne dopasowane do Twojej kondycji i stanu zdrowia.
Odpowiednio dobrana dieta i zdrowy styl życia nie tylko pomogą Ci zmniejszyć ryzyko miażdżycy, ale również pozytywnie wpłyną na funkcjonowanie całego układu sercowo-naczyniowego.
