Drętwienie, mrowienie czy kłucie w kończynach, nazywane w medycynie parestezjami, może być chwilowe i nie mieć podłoża chorobowego, może jednak również świadczyć o uszkodzeniu nerwów obwodowych, powiązanym z chorobą, urazem lub niedoborami witamin czy minerałów. Kiedy drętwienie rąk i nóg powinno zaniepokoić i jak się diagnozuje przyczynę problemu?
Drętwienie kończyn – przyczyny, diagnostyka i leczenie parestezji
Co to jest parestezja? Parestezja, czyli czucie opaczne, to nietypowe, anormalne odczucia w obrębie jednej lub więcej kończyn dolnych lub górnych, w tym dłoni, stóp lub samych palców, a czasem też tułowia i głowy. Obejmuje wrażenie drętwienia i mrowienia w kończynach, odczucie gorąca, „przebiegania prądu”, czasem też palenia czy kłucia. Dolegliwości te zazwyczaj pojawiają się nagle i równie szybko znikają, u niektórych pacjentów mogą jednak utrzymywać się czasowo lub stale. Zazwyczaj nie sprawiają pacjentowi bólu, ale odbierane są jako zdecydowanie nieprzyjemne i odbierające ciału sprawność ruchową – szczególnie dotkliwie odczuwana bywa parestezja kończyn dolnych tuż po przebudzeniu się, gdy przez pewien czas niemożliwe jest podniesienie się z łóżka i zrobienie choćby kilku kroków oraz parestezja dłoni, uniemożliwiająca utrzymanie długopisu czy telefonu. Drętwienie i mrowienie może pojawiać się również w nocy, wybudzając ze snu i utrudniając wypoczynek.
Objawy parestezji
Pacjenci mogą mieć różne odczucia w obrębie kończyn, głowy i tułowia, a te najczęściej wymieniane to:
- Uczucie drętwienia, mrowienia, pieczenia, szczypania i cierpnięcia w kończynach dolnych lub górnych (w jednej ręce lub nodze, w parach kończyn lub połowiczo, czyli niesymetrycznie, po jednej stronie ciała), w twarzy lub jej części (np. na skroni i pod włosami), na tułowiu (np. w okolicach żeber)
- Uczucie ciężkości objętej parastezją kończyny, zniesienie lub ograniczenie jej sprawności ruchowej
- Kłucie, wibracje, odczucie „przebiegania prądu” w objętym parestezją fragmencie ciała
- Odczucie nadmiernej ciepłoty w różnych fragmentach ciała, np. palenie opuszków palców, ale również niewytłumaczalne miejscowe oziębienie skóry
- Uczucie wody spływającej po skórze lub pełzających po niej robaków
- Anormalne odczucia pojawiają się bez żadnej jasnej przyczyny lub wywoływane są przez bodźce, które nie powinny prowokować takich reakcji organizmu (np. lekki dotyk, ucisk)
 | Centrum od A do Z Silver 50+Bogaty skład preparatu Centrum Silver 50+ zawiera 24 kluczowe składniki dostarczające wszystkich 13 witamin i 11 minerałów niezbędnych dla osób 50+, w tym wapń pomocny w utrzymaniu zdrowych kości i magnez pomocny w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego. |
Niegroźne, chwilowe parestezje
Chwilowej parestezji doświadcza od czasu do czasu każdy człowiek. Drętwienie i mrowienie kończyn to częsty efekt przyjmowania przez dłuższy czas niewygodnej pozycji ciała, np. uciskania ręki głową podczas snu czy siedzenia po turecku. W takiej sytuacji wystarczy rozruszać ścierpniętą kończynę lub nieco ją opuścić, by usprawnić krążenie krwi, a nieprzyjemne objawy drętwienia i mrowienia mijają. Do chwilowej parestezji dochodzi również w wyniku uderzenia się np. w nerw łokciowy, czyli jeden z nerwów splotu ramiennego – leży on bezpośrednio pod skórą, a mrowienie ręki i przebiegający przez nią w momencie uderzenia prąd świadczy o jego uszkodzeniu, zazwyczaj jednak niegroźnym i niewymagającym rehabilitacji. Parestezje nóg często zgłaszane są także przez kobiety ciężarne, zwłaszcza w drugim i trzecim trymestrze, gdy dochodzi do nacisku na żyłę główną dolną, odpowiadającą za odprowadzanie krwi z kończyn dolnych.
>> Nocne drętwienie dłoni - czy może być objawem problemów z kręgosłupem
Możliwe medyczne przyczyny drętwienia kończyn
Jeśli parestezje pojawiają się bez oczywistej przyczyny (czyli nie wynikają z ograniczenia przepływu krwi w kończynie), nie przemijają po rozruszaniu dotkniętego nimi fragmentu ciała, a przede wszystkim nawracają, mogą być efektem uszkodzenia nerwów obwodowych, czyli polineuropatii. Polineuropatie występują w różnych jednostkach chorobowych, mają charakter stały lub czasowy, nie zawsze są też groźne – zdarza się, że destrukcja nerwów ma błahą, łatwą do cofnięcia przyczynę. Czasami jednak zwiastują lub towarzyszą poważnej, wymagającej leczenia chorobie. Pośród licznych możliwych przyczyn parestezji kończyn, warto wymienić:
- niedobór magnezu (pierwiastek odpowiada za przewodzenie impulsów nerwowo-mięśniowych, a gdy jego stężenie jest zbyt niskie, proces ten ulega zaburzeniu)
- niedobór witaminy B12 (prowadzi do upośledzenia przemian i defektów mieliny, czyli substancji tworzącej osłonki mielinowe wokół włókien nerwowych)
- przemęczenie, stres, przetrenowanie mięśni
- odwodnienie
- zaburzenia krążenia, zwłaszcza u osób starszych (skorelowane np. z miażdżycą naczyń)
- zmiany zwyrodnieniowe w kręgosłupie i dyskopatia (parestezje jako efekt ucisku gałęzi nerwowych rdzenia kręgowego)
- nieprawidłowo leczona cukrzyca (neuropatia cukrzycowa to najczęstsze powikłanie cukrzycy, wywołane działaniem hiperglikemii i innych czynników na układ nerwowy)
- zespoły bólowe o podłożu korzeniowym, takie jak rwa kulszowa, udowa czy barkowa
- zespoły uwięźnięcia nerwów, np. cieśń nadgarstka, zespół kanału stępu
- przewlekła niewydolność żylna kończyn dolnych
- alkoholizm (neuropatia alkoholowa to stan zapalny bądź uszkodzenie nerwu obwodowego spowodowane przez aldehyd octowy, główny produkt metabolizmu etanolu, systematycznie niszczący komórki nerwowe)
- udar mózgu, urazowe uszkodzenie mózgu, krwotoki wewnątrzczaszkowe
- infekcje wirusowe lub bakteryjne, np. aktywny lub przebyty półpasiec, ospa wietrzna, opryszczka
- stwardnienie rozsiane (choroba uszkadzająca osłony mielinowe nerwów i prowadząca do ich destrukcji)
- inne choroby autoimmunologiczne (np. toczeń rumieniowaty)
- borelioza (postać boreliozy, w której dochodzi do powstawania zmian w strukturach ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego, to neuroborelioza)
- zaburzenia psychiczne (np. nerwica lękowa, której często towarzyszą parestezje dłoni, stóp czy jamy ustnej)
- choroby nowotworowe (parestezje kończyn i tułowia w przebiegu chorób onkologicznych należą do tzw. neurologicznych zespołów paranowotworowych i nazywane są podostrą neuropatią czuciową)
- przyjmowanie niektórych leków lub ich odstawienie (np. leków przeciwdrgawkowych, uspokajających i przeciwlękowych)
Diagnostyka parestezji
Pacjent z objawami parestezji kończyn dolnych lub górnych, oraz tych dotyczących głowy lub tułowia, trafia zazwyczaj do lekarza rodzinnego, a następnie do poradni neurologicznej. Diagnostyka schorzeń, w których dochodzi do polineuropatii polega na szczegółowym badaniu fizykalnym i wywiadzie klinicznym (dotyczącym rodzaju zgłaszanych objawów, ich umiejscowienia, czasu występowania, objawów towarzyszących, przebytych urazów i zabiegów), a także badaniach pomocniczych, np.:
- elektromiografia EMG i elektroneurografia ENG (badania te pozwalają różnicować typy uszkodzenia nerwów, dostarczają informacji o nasileniu i zakresie rozprzestrzeniania się zmian)
- badania laboratoryjne krwi i moczu (m.in. ocena stężeń elektrolitów)
- punkcja lędźwiowa i badanie płynu mózgowo-rdzeniowego (pomocne w diagnostyce neuropatii zapalnych)
- badania obrazowe głowy lub rdzenia kręgowego (rezonans magnetyczny MR, tomografia komputerowa TK)
- badania genetyczne (w przypadku podejrzenia choroby dziedzicznej)
Leczenie parestezji kończyn
Postępowanie w parestezjach spowodowanych przez uszkodzenia nerwów obwodowych obejmuje:
- leczenie choroby wywołującej zaburzenia czucia (leczenie przyczynowe, np. terapia cukrzycy, neuroboreliozy, abstynencja w przypadku neuropatii alkoholowej, przerwanie zażywania szkodzącego pacjentowi leku itd.)
- leczenie objawowe (fizjoterapia, np. masaż klasyczny i wirowy, ćwiczenia z różnymi fakturami, ćwiczenia neuromobilizujące oraz leczenie bólu, np. stosowanie kremów znieczulających)
- wyrównanie ewentualnych niedoborów witamin i minerałów
- dostosowana do pacjenta aktywność fizyczna (rower, spacery, noszenie wygodnego, nieuciskającego obuwia)
Najczęściej zadawane pytania dotyczące drętwienia kończyn
Nawracanie parestezji powinno zaniepokoić pacjenta i skłonić go do poszukiwania pierwotnej przyczyny problemu. Do potencjalnych powodów drętwienia i mrowienia kończyn zalicza się m.in. niedobór witaminy B12 oraz zaburzenia elektrolitowe. Niekiedy jednak przyczyny czucia opatrznego są znacznie poważniejsze. Może je powodować np. polineuropatia cukrzycowa, stwardnienie rozsiane, a także udar mózgu. Parestezje są też częstym objawem urazu ortopedycznego, zwłaszcza w odcinku szyjnym lub piersiowym kręgosłupa.
Parestezja, określana niekiedy jako czucie opaczne to wrażenie mrowienia, drętwienia lub zmiany temperatury określonej części ciała, np. twarzy, dłoni lub przedramion. Może występować jako objaw chorobowy, jest też oznaką zaburzenia poziomu wapnia lub potasu. Parestezja bywa również częstym objawem suplementacji beta-alaniną, dlatego znają ją sportowcy trenujący dyscypliny wytrzymałościowe. Parestezje będące wynikiem choroby mogą pojawiać się spontanicznie i utrzymywać przez dłuższy lub krótszy czas. Jeżeli efekt jest objawem przyjmowania leków lub suplementów, zanika samoczynnie.
Określenie lekarza właściwego do diagnozy i leczenia parestezji nie jest proste, ponieważ wymaga ustalenia pierwotnej przyczyny dolegliwości. Najczęściej czuciem opatrznym zajmują się neurolodzy, neurochirurdzy, ale także psychiatrzy, jeżeli nieprzyjemne wrażenie ma swoje źródło w zaburzeniu poziomu neuroprzekaźników. Do typowych badań pozwalających na ustalenie przyczyny choroby zalicza się diagnostykę obrazową – USG, RTG, tomografię komputerową oraz rezonans magnetyczny. Warto też przyjrzeć się diecie pacjenta, w czym pomóc może wykwalifikowany dietetyk.
