Osoby zdrowe zazwyczaj nie mają trudności z dostarczeniem sobie potrzebnych składników odżywczych. Inaczej wygląda to w okresie choroby, która może spowodować wzrost zapotrzebowania organizmu na określone składniki przy jednoczesnym zmniejszeniu możliwości ich przyswajania. Dlaczego tak się dzieje i jak zapobiec niedożywieniu w trakcie choroby?
Żywienie w czasie choroby – jak uniknąć niedożywienia
Kiedy jesteśmy zdrowi dostarczenie wszystkich składników odżywczych w odpowiednich proporcjach nie jest trudne, o ile spożywamy od 3 do 5 różnorodnych posiłków, w których nie brakuje warzyw, owoców, produktów pełnoziarnistych i mlecznych, a także mięsa, ryb, jaj, roślin strączkowych, orzechów i dobrych tłuszczów. Natomiast w czasie choroby (zwłaszcza przewlekłej i ciężkiej, jak choroba nowotworowa), stosowanie się do zasad zbilansowanej diety nie zawsze jest możliwe. Dlaczego?
Brak apetytu w czasie choroby
Złemu stanowi zdrowia często towarzyszy permanentny brak apetytu napędzany dodatkowo przez stres. Nierzadkie są też zmiany w odczuwaniu smaków, nudności, wymioty, biegunki i problemy z trawieniem czy wchłanianiem składników odżywczych. Jednocześnie okres choroby to czas wzmożonej pracy układu odpornościowego i procesów regeneracyjnych, co w efekcie powoduje zwiększenie zapotrzebowania na wiele składników odżywczych, w tym cenne białko. To wszystko sprawia, że w okresie choroby jesteśmy znacznie bardziej narażeni na występowanie niedoborów, a organizm, który nie otrzymuje odpowiedniej ilości energii i/lub składników odżywczych, nie funkcjonuje w sposób optymalny.
Z czasem w cieniu głównej choroby rozwija się kolejna – niedożywienie.
Czym jest niedożywienie?
Niedożywienie jest chorobą, ponieważ ma liczne, poważne konsekwencje dla zdrowia, takie jak: zmniejszenie masy ciała w tym mięśni, osłabienie odporności, pojawienie się anemii, zaburzenia trawienia i wchłaniania czy upośledzenie działania narządów. Przekłada się także na wzrost częstości zakażeń szpitalnych, utrudnia gojenie ran, wydłuża okres hospitalizacji, a także podnosi koszty leczenia. Ponadto dane wskazują, że to niedożywienie jest bezpośrednią przyczyną zgonu 10–20% chorych na nowotwór złośliwy, a nie sam nowotwór.
W walce z niedożywieniem, obok tradycyjnej żywności, może wspomóc nas żywność specjalnego przeznaczenia medycznego. Najczęściej wsparcie żywieniowe w takiej formie jest stosowane u tych osób, u których w wyniku choroby nastąpiła ograniczona możliwość przyjmowania, trawienia, wchłaniania, wykorzystania i wydalania pokarmu. Ponadto lekarz może zaproponować stosowanie żywności specjalnego przeznaczenia medycznego, gdy wystąpi niezamierzona utrata masy ciała czy trudności w gojeniu ran lub przed i po zabiegu operacyjnym. Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego może występować w formie płynnej przypominającej produkty mleczne (np. Resource 2.0) lub w formie proszku (np. Resource Instant Protein), który można rozpuścić samodzielnie lub dodać do wybranej potrawy. W swoim składzie może zawierać białko, tłuszcz, węglowodany oraz witaminy i składniki mineralne, ale dobrane w ściśle określonych ilościach i wzajemnych proporcjach. To dlatego znajdziemy w tej grupie różne produkty, np.: zawierające białko, tak ważne w okresie rekonwalescencji (np. Resource Protein, Resource Instant Protein), wysokoenergetyczne wspierające osoby ze znaczną utratą masy ciała (np. Resource 2.0), zawierające immunoskładniki polecane w okresie okołooperacyjnym (np. Impact Oral) oraz produkty dedykowane osobom z konkretnymi schorzeniami, jak np. cukrzyca (np. Resource Diabet Plus). Większość tego typu produktów jest kompletna pod względem odżywczym, co oznacza, że zawiera w sobie wszystkie niezbędne składniki odżywcze i może stanowić jedyne źródło pożywienia. Warto wiedzieć, że o rodzaju stosowanych preparatów decyduje zawsze lekarz lub specjalista z dziedziny żywienia, ponieważ żywność medyczna różni się między sobą właściwościami.
Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego. Stosować pod kontrolą lekarza. Resource 2.0: Do postępowania dietetycznego w stanach niedożywienia i/lub w przypadku ryzyka niedożywienia. Resource Protein: Do postępowania dietetycznego w stanach niedożywienia i/lub w przypadku ryzyka niedożywienia, któremu może towarzyszyć zwiększone zapotrzebowanie na białko. Resource Diabet Plus: Do postępowania dietetycznego w przypadku niedożywienia lub ryzyka niedożywienia u pacjentów z zaburzeniami metabolizmu glukozy. Resource Instant Protein: Do postępowania dietetycznego u pacjentów w stanach niedożywienia lub w przypadku ryzyka niedożywienia, u których może występować zwiększone zapotrzebowanie na białko. Impact Oral: Do postępowania dietetycznego w stanach niedożywienia lub ryzyku niedożywienia u pacjentów chirurgicznych w okresie okołooperacyjnym.
Najczęściej zadawane pytania dotyczące żywienia w czasie choroby
Podczas choroby warto zadbać o lekkie posiłki, które nie będą nadmiernie obciążały układu trawienia i pozwolą na przyswojenie większej ilości kilokalorii pomimo zredukowanego apetytu. Doskonale sprawdzą się zupy (latem chłodniki), delikatne mięso lub podroby, potrawki z warzyw. Ważne, aby w miarę możliwości posiłki były spożywane na ciepło i w regularnych odstępach czasu. Dzięki temu układ pokarmowy jest systematycznie pobudzany, ale nie przeciążany.
Typowym objawem wielu chorób jest spadek apetytu. Dotyczy to nie tylko popularnych przeziębień, grypy czy problemów jelitowych, ale także ciężkich dolegliwości, jak np. nowotwory. Przyczyn braku apetytu może być wiele. Często zaburzenia łaknienia wynikają z przejściowej utraty smaku lub zapachu. Innym powodem może być niedobór soków żołądkowych albo stany zapalne organów odpowiedzialnych za rozkład związków odżywczych, np. (wątroba). Supresję apetytu wywołuje też przyjmowanie dużych ilości leków oraz używek, takich jak nikotyna lub kofeina.
Organizm osłabiony chorobą potrzebuje przede wszystkim lekkostrawnych i łatwo przyswajalnych posiłków. Warto na jakiś czas zrezygnować z ciężkich potraw smażonych i przestawić się na gotowanie, duszenie i pieczenie lub grillowanie. Te formy obróbki termicznej pozwalają zachować maksimum wartości odżywczych i dostarczyć organizmowi odpowiedniej ilości kilokalorii oraz mikroelementów oraz witamin, które są niezbędne do pełnej regeneracji.
Brak łaknienia podczas choroby to duży problem, ponieważ organizm niedożywiony regeneruje się wolniej i ciężej doświadcza dolegliwości. Podstawowym sposobem na zwiększenie apetytu jest odpowiednie komponowanie posiłków. Pomocniczo można korzystać z preparatów specjalnego przeznaczenia medycznego, które w niewielkiej objętości dostarczają zwiększonej ilości kilokalorii. W przypadku ciężkich chorób zaleca się sięganie po leki stymulujące apetyt.
