Na odleżyny narażeni są przede wszystkim pacjenci leżący oraz poruszający się na wózkach inwalidzkich, ale też seniorzy powyżej 75. roku życia i diabetycy. W tych grupach ryzyka nie zawsze można zapobiec powstawaniu odleżyn, ale poprzez odpowiednią profilaktykę można znacznie ograniczyć zakres i głębokość uszkodzeń skóry i tkanek. W sytuacji, kiedy odleżyna już powstanie, kluczowe znacznie nabiera odpowiednie leczenie z wykorzystaniem specjalistycznych opatrunków dostosowanych do rodzaju odleżyny.
Czym są odleżyny? Klasyfikacja i profilaktyka odleżyn
Odleżyna to uszkodzenie skóry, tkanki podskórnej, niekiedy sięgające mięśni, które powstaje w wyniku długotrwałego ucisku lub tarcia. Bezpośrednią przyczyną powstania odleżyny jest zaburzenie przepływu krwi, a w konsekwencji niedokrwienie i niedotlenienie tkanek. Odleżyny powstają w miejscach styku kości z podłożem – w okolicy kości krzyżowej, stawu biodrowego, na potylicy, łokciach, łopatkach, piętach, kostkach. Czynnikami, które przyspieszają powstawianie odleżyn (poza uciskiem wynikającym z przebywania w jednej pozycji przez dłuższy czas) są:
- cukrzyca,
- neuropatia cukrzycowa (zniesione odczuwanie bólu),
- niedokrwistość,
- infekcje,
- otyłość,
- niedożywienie,
- ogólny zły stan chorego (u osób ze złym stanem zdrowia odleżyny powstają szybciej),
- podeszły wiek,
- unieruchomienie pewnych części ciała,
- choroby naczyń krwionośnych wpływające na przepływ krwi,
- choroba Alzheimera,
- nietrzymanie moczu i kału.
Odleżyny są przyczyną dolegliwości bólowych, pogorszenia zwykle i tak ograniczonej sprawności fizycznej oraz pogorszenia kondycji psychicznej. Zaawansowane uszkodzenia skóry i tkanek mogą przyczynić się nawet do zgonu pacjenta.
Sprawdź naszą ofertę opatrunków!
Klasyfikacja odleżyn
Odleżyna to zmiana, która może mieć różny stopień zaawansowania, w zależności od czasu trwania ucisku na tkanki, ale też stanu zdrowia i podatności pacjenta na powstawanie tego typu ran. Aby móc rozpocząć leczenie odleżyn, trzeba je prawidłowo sklasyfikować, biorąc pod uwagę rozległość i głębokość uszkodzeń skóry i tkanek, rodzaj i ilość wysięku z rany, wygląd dna rany, ocenę bólu czy stan skóry wokół rany. Do klasyfikacji odleżyn stosuje się pięciostopniową skalę Thorrance’a.
I stopień – blednące zaczerwienienie. Skóra nie jest uszkodzona, ale pojawia się na niej zaczerwienienie znikające po usunięciu ucisku. Mikrokrążenie zostało zaburzone, ale nieuszkodzone.
II stopień − nieblednące zaczerwienienie. Doszło do uszkodzenia mikrokrążenia, na skórze pojawiają się uszkodzenia, np. pęcherze wypełnione osoczem. Może pojawić się ból, ponieważ doszło do zapalenia i obrzęku tkanek. Niemniej rana ogranicza się do naskórka.
III stopień – uszkodzenie dotyczy wszystkich warstw skóry. Występuje obrzęk i rumień, a brzegi rany są dobrze odgraniczone od skóry nieuszkodzonej. Dno rany wypełnia się czerwoną ziarniną lub żółtymi rozpadającymi się tkankami.
IV stopień – uszkodzenie dotyczy skóry, tkanki podskórnej i tłuszczowej. Dochodzi do zmian martwiczych (dno odleżyny jest koloru czarnego).
V stopień – uszkodzenie obejmuje nie tylko skórę, sięga mięśni, stawów i kości. Powstają łączące się ze sobą jamy w ranie. Odleżyna ma kolor czarno-brązowy.
Właściwe sklasyfikowanie odleżyny to warunek konieczny, by dobrać odpowiednie leczenie. Oprócz konieczności wyeliminowania ucisku, który zapoczątkował uszkodzenie oraz stosowanie specjalistycznych opatrunków, które umożliwiają gojenie się odleżyny, ważne jest to, by zadbać o ogólny stan pacjenta. W przypadku diabetyków konieczne jest zwrócenie uwagi na glikemie – zbyt wysokie będą utrudniały gojenie się rany. U osób niedożywionych ogromne znaczenie ma uzupełnienie niedoboru białka, w przypadku osób z anemią – poprawa hemoglobiny.
Czytaj również: Otyłość u dzieci – nadmiarowe kilogramy dźwiga co piąte dziecko
Profilaktyka odleżyn
Działania podejmowane, by zapobiec powstawaniu odleżyn, zawsze muszą być dostosowane do stanu ogólnego pacjenta. Kluczowe znaczenie ma częsta zmiana pozycji, w jakiej chory przebywa. Jeśli pacjent nie ma możliwości samodzielnej zmiany pozycji, ani takiej potrzeby (np. z powodu zniesienia bólu, kiedy nie czuje ucisku), wymaga stałego nadzoru osób trzecich. Pacjenci będący w grupie znacznego ryzyka odleżyn nie powinni w jednej pozycji przebywać dłużej niż przez 4 godziny.
Sięgnij po opatrunki:
W ramach profilaktyki należy:
- Dbać o stan skóry pacjenta, sprawdzać czy nie doszło do przerwania ciągłości skóry, stosować łagodne środki myjące, regularnie nawilżać skórę, zabezpieczać skórę w miejscach, w których jest narażona na wilgoć.
- Unikać tarcia skóry nad wzniesieniami kostnymi, także podczas pielęgnacji, rehabilitacji czy masażu.
- Stosować odpowiednie materace z pianki poliuretanowej oraz podkłady antyodleżynowe.
- Dbać o zbilansowaną dietę, nie dopuszczać do niedoborów makro i mikroskładników pokarmowych.
