Łojotokowe zapalenie skóry – przyczyny, objawy, leczenie. Dieta a ŁZS

Łojotokowe zapalenie skóry (ŁZS), nazywane również wypryskiem łojotokowym, dotyka blisko 12 proc. populacji – najczęściej niemowląt, gdyż diagnozuje się je nawet u 70 proc. maluszków do 3 miesiąca życia, ale również młodzieży i osób w średnim wieku, częściej mężczyzn. ŁZS może jednak wystąpić u osób w różnym wieku i obu płci, a lekarze wciąż nie znaleźli sposobu, by uchronić pacjentów przez zachorowaniem. Bezpośrednią przyczyną łojotokowego zapalenia skóry jest nadmierna aktywność gruczołów łojowych, które umiejscowione są przede wszystkim na owłosionej skórze głowy, na twarzy, za uszami, na plecach i klatce piersiowej. U osoby chorującej na ŁZS w tych miejscach dochodzi do powstania stanu zapalnego, nadmiernego łuszczenia się naskórka i pojawiania nasilają się głównie jesienią i zimą.

Objawy łojotokowego zapalenia skóry

Symptomy łojotokowego zapalenia skóry we wczesnej fazie nie zawsze są charakterystyczne i pacjenci mogą je pomylić z łupieżem, atopowym zapaleniem skóry czy grzybicą. Chorobę najłatwiej zidentyfikować po miejscach występowania – to zawsze lokalizacje bogate w gruczoły łojowe, czyli owłosiona skóra głowy oraz brwi, przetłuszczające się partie twarzy (najczęściej czoło, nos i jego fałdy, powierzchnia nad ustami i wokół nich, broda), a także  obszar za małżowinami usznymi, plecy i klatka piersiowa. W niektórych przypadkach zmiany skórne mogą występować również w okolicach wyprzeniowych, czyli w obrębie fałdów skórnych, np. pod pachami czy pod kolanami. W przypadku AZS czy łuszczycy, łuszcząca się skóra jest wyraźnie przesuszona, tymczasem w ŁZS problemem jest nadmierne wydzielanie sebum przez gruczoły łojowe i rozprzestrzeniający się stan zapalny.

Najczęstsze symptomy ŁZS to:

• Czerwony, kolisty lub zlewający się rumień na skórze
• Łojotok
• Tłuste strupy na skórze z charakterystycznymi żółtymi lub białymi łuskami
• Grudki, krostki, również z wysiękiem
• Łysienie, przerzedzenie włosów, jeśli ŁZS dotyczy skóry owłosionej
• Niewielki świąd
• W przypadku pacjentów w podeszłym wieku, może wystąpić erytrodermia, czyli uogólniony stan zapalny pozostałych obszarów skóry
• Objawy nasilają się sezonowo  jesienią i zimą

Przyczyny łojotokowego zapalenia skóry

Mechanizm powstawania zmian typowych dla ŁZS nie został do końca wyjaśniony, jest wieloczynnikowy i skomplikowany. Naukowcy uważają, że główną przyczyną choroby jest nadmierna aktywność gruczołów łojowych, czyli zbyt intensywne wydzielanie sebum, współistniejące z kolonizacją grzybem drożdżopodobnym Malassezia furfur (Pityrosporum ovale), którego metabolity mogą być odpowiedzialne za reakcje zapalne. Istnieje jednak szereg czynników, które również mogą mieć wpływ na wystąpienie oraz zaostrzenie objawów łojotokowego zapalenia skóry. Przede wszystkim jest to więc:

• Nadmierna aktywność gruczołów łojowych i wydzielanie w nadmiarze łoju (ściśle powiązane z gospodarką hormonalną organizmu)
• Nieprawidłowości dotyczące rogowacenia skóry
• Zakażenie grzybem drożdżopodobnym Malassezia furfur (Pityrosporum ovale)

Ale również:

• Niektóre leki, m.in. haloperydol, sole złota, chloropromazyna, psoralen
• Choroby układu nerwowego, np. choroba Parkinsona, padaczka
• Przewlekły stres
• Depresja
• Niedostateczna higiena
• Nieodpowiednia dieta i zaburzenia odżywiania
• Alkoholizm
• Niektóre choroby przewlekłe i nowotworowe
• Zaburzenia odporności (np. zakażenie wirusem HIV)
• Trądzik, łuszczyca i inne choroby skóry
• Zanieczyszczenie powietrza
• Podrażnienie przez kosmetyki

Naukowcy mówią również o możliwych predyspozycjach do nadaktywności gruczołów łojowych, choć ŁZS nie jest chorobą uwarunkowaną ściśle genetycznie.

Oliprox - spray przy łojotkowym zapaleniu skóry Oliprox Spray to preparat do pielęgnacji skóry głowy i ciała w łupieżu oraz łojotokowym zapaleniu skóry głowy i ciała (ŁZS). Działa przeciwgrzybiczo, redukuje zaczerwienie i świąd na skórze głowy, plecach, klatce piersiowej i innych częściach ciała, skutecznie chroni przed szkodliwymi mikroorganizmami, nawilża i zmiękcza skórę, ułatwiając usuwanie łusek zrogowaciałej skóry i ograniczając powstawanie nowych. ZAMÓW I ODBIERZ

Łojotokowe zapalenie skóry u niemowląt

Dotyka nawet 70 proc. niemowląt w pierwszych tygodniach życia, zazwyczaj mija samoistnie przed ukończeniem przez dziecko 3 miesiąca życia i nie nawraca na późniejszych etapach dzieciństwa. Najczęściej obejmuje owłosioną skórę głowy, gdzie tworzy charakterystyczne, rumieniowo-złuszczające się plamy pokryte żółtawą, tłustą łuską. Zmiany te noszą nazwę „ciemieniucha”, a lekarze zalecają stosowanie preparatów rozmiękczających łuski i delikatnie wyczesywanie włosów dziecka miękką szczotką. Zdarza się jednak, że rumień i łuska rozprzestrzeniają się poza owłosioną skórą głowy na czoło, policzki, brwi czy małżowiny uszne niemowlęcia, czasami pojawiają się również w fałdach skórnych, np. w pachwinach czy pod pachami. Dziecko odczuwa niewielkie dolegliwości świądowe, zmiany zazwyczaj cofają się samoistnie po kilku tygodniach, rzadziej miesiącach. Jeśli jednak doszło do nadkażeń bakteryjnych czy drożdżakowatych, wykwity sączą się, a stan zapalny obejmuje znaczną powierzchnię ciała, wskazana jest konsultacja u pediatry.  

Diagnostyka i leczenie łojotokowego zapalenia skóry

Wszyscy pacjenci, którzy zauważają u siebie niepokojące objawy skórne, powinni skonsultować się z dermatologiem. ŁZS u osób dorosłych jest chorobą przewlekłą, trudną do całkowitego wyleczenia, lubi też nawracać lub zmieniać lokalizację na ciele pacjenta. Leczenie jest jednak konieczne, by kontrolować przebieg choroby i łagodzić jej objawy. Lekarz stawia diagnozę na podstawie wywiadu i badania skóry, w przypadku konieczności różnicowania z łuszczycą lub inną dermatozą, możliwe jest wykonanie biopsji i pobranie wycinków do badania histopatologicznego. W leczeniu ŁZS zastosowanie mają leki przeciwzapalne i przeciwgrzybiczne. Stosuje się m.in.

• glikokortykosteroidy – podawane miejscowo, w maści lub kremie
• inhibitory kalcyneuryny (takrolimus i pimekrolimus) – alternatywa dla glikokortykosteroidów, gdyż nie wywołują  typowych dla nich objawów niepożądanych i można stosować je przez dłuższy czas
• ichtiol, dziegcie, pirytonian cynku, siarka, olejek z drzewa herbacianego, kwas salicylowy – do leczenia zmian owłosionej skóry głowy, np. w postaci szamponów
• szampony zawierające leki przeciwgrzybiczne (cyklopiroks, ketokonazol)
• przeciwgrzybiczne leki doustne – w nasilonej postaci ŁZS

Pielęgnacja skóry z ŁZS

Odpowiednia pielęgnacja jest ważnym elementem leczenia łojotokowego zapalenia skóry.

Błędem jest zbyt intensywne usuwanie warstwy sebum ze skóry, stosowanie kosmetyków matujących, wysuszających i podrażniających skórę z aktywnym stanem zapalnym. 

Dermatolodzy podkreślają rolę odpowiedniego nawilżania zmienionych chorobowo obszarów, mogą zaproponować pacjentowi np. preparaty pielęgnacyjne z monoetanoloamidem kwasu octowego, polimetakrylanem metylu czy kwasem hialuronowym.

Chorzy powinni pamiętać o skutecznej ochronie przeciwsłonecznej, stosować kremy z filtrami UVA i UVB,  koniecznie o lekkiej, nieobciążającej konsystencji. Chronić przed słońcem należy nie tylko skórę twarzy, ale też obszar małżowin usznych. Do mycia warto stosować delikatne pianki i żele. W aptekach można znaleźć już  wiele kosmetyków z linii przeznaczonych dla pacjentów z ŁZS, dbających nie tylko o nawilżenie podrażnionych partii skóry, ale też wzmacniających naturalną barierę ochronną skóry.

Rola diety w leczeniu łojotokowego zapalenia skóry

Naukowcy coraz częściej wskazują, że niektóre z produktów trafiających na talerz i do żołądka osoby chorej na ŁZS, może pomóc złagodzić objawy łojotoku i stać się ważnym wsparciem dla leczenia farmakologicznego lub wręcz nasilić objawy choroby. Najważniejsza w komponowaniu jadłospisu jest wiedza, które składniki znajdujące się w żywności należą do której z tych dwóch grup.

Produkty wskazane przy ŁZS

• Owoce i warzywa (przynajmniej 400 g dziennie w pięciu porcjach) – dostarczanie witamin, składników mineralnych i innych bioaktywnych związków (np. błonnika pokarmowego i antyoksydantów), przyczyniających się do redukcji stanu zapalnego
• Produkty zawierające pektyny (np. skórki owoców cytrusowych i mango, łupiny sojowe, agrest, buraki, jabłka, otręby) - prebiotyczne działanie włókna pokarmowego na rozwój właściwej mikrobioty jelitowej, mającej wpływ na odporność i procesy przeciwzapalne
• Produkty roślinne zawierające cynk, wspomagający regenerację skóry i budowanie odporności (np. buraki, czosnek, pestki dyni)
• Produkty roślinne i zwierzęce zawierające NNKT (nienasycone kwasy tłuszczowe), np. ryby, owoce morza, olej rzepakowy, lniany – wspierają naturalną odporność i kondycję skóry
• Produkty mleczne fermentowane (kefiry, maślanki i jogurty) - dzięki zawartości żywych kultur bakterii kwasu mlekowego mają wpływ na mikrobiotę jelittową i mogą pośrednio łagodzić stany zapalne

Produkty niewskazane przy ŁZS

• Produkty wysoko przetworzone (gotowe dania do mikrofalówki, fast foody, dania instant) – zawierają dużo soli, konserwantów, barwników i innych związków, niekorzystnie wpływających na cały organizm, w tym na skórę
• Alkohol – odwodnia organizm i rozszerza naczynia krwionośne na twarzy, wzmagając rumień
• Słodycze, słodkie napoje gazowane, białe pieczywo i inne produkty z wysokim  indeksem glikemicznym – mogą być przyczyną zaburzeń hormonalnych, wpływających na wydzielanie łoju
• Ostre przyprawy – u niektórych osób wzmagają produkcję sebum
• Mleko (zwłaszcza odtłuszczone) i nabiał – niektórzy pacjenci zauważają ich negatywny wpływ na cerę, być może ma to związek z obecnością substancji hormonalnych w produktach mlecznych