Naukowcy wyróżnili siedem skoków rozwojowych, które występują w pierwszym roku życia dziecka. Fizycznie dziecko rozwija się liniowo, czyli w miarę równomiernie, natomiast rozwój mózgu, który odpowiada za możliwości poznawcze, intelektualne i emocjonalne następuje skokowo. Każdy skok to rodzaj kamienia milowego w rozwoju dziecka. Już nigdy w późniejszym życiu człowiek w ciągu 12 miesięcy nie osiągnie tyle, co dziecko w pierwszym roku życia, które z istoty zupełnie zależnej od innych staje się najczęściej chodzącym na własnych nogach i doskonale komunikującym swoje potrzeby roczniakiem.
Skoki rozwojowe w 1. roku życia, czyli jak rozwija się mózg dziecka
Czas występowania skoków rozwojowych, określany jest w przybliżeniu, bo każde dziecko rozwija się w swoim indywidualnym tempie. Skoki rozwojowe najczęściej objawiają się zauważalną i trwającą przez co najmniej kilka/kilkanaście dni zmianą zachowania dziecka – staje się ono rozdrażnione, płaczliwe, ma problemy ze snem, może czasowo mieć mniejszy apetyt. Ale znowu – jedne dzieci przechodzą przez skoki rozwojowe w sposób burzliwy, wywracając życie rodziców do góry nogami, u innych zmiany następują niemalże niezauważalnie.
>> Butelki, smoczki, kubki dla dzieci
>> Oliwki dla dzieci, mleczka i balsamy do ciała, pasty do zębów, maści, żele
>> Akcesoria do pielęgnacji uszu, jamy ustnej i nosa dzieci; termometry
Skok rozwojowy a zachowanie dziecka
Z każdym skokiem rozwojowym dziecko widzi, czuje i rozumie więcej. Inaczej mówiąc, zaczyna odbierać więcej niż dotychczas bodźców ze świata zewnętrznego. Wynika to z intensywnego rozwoju mózgu dziecka, który zaczyna przetwarzać coraz więcej i więcej informacji. Zmiany w zachowaniu dziecka, takie jak płacz, marudzenie i rozdrażnienie, które najczęściej towarzyszą skokom rozwojowym wynikają z tego, że początkowo dziecko czuje się niepewnie nadmiarem docierających do niego bodźców. Nagle zaczyna zauważać mimikę twarzy dorosłych, albo zaczyna zdawać sobie sprawę, że ma kończyny, którymi może machać i… nie wie, co z tym fantem zrobić. Dotychczasowy, bezpieczny świat uległ pewnemu zachwianiu, nagle dzieje się więcej. Dziecko zwyczajnie czuje się niepewnie, nieswojo i musi przyzwyczaić się do nowej sytuacji. Kiedy tylko okrzepnie z nowymi umiejętnościami, skrzętnie zaczyna je wykorzystywać. Bardzo często po tygodniu marudzenia, wynikającego ze skoku rozwojowego, rodzice zauważają ogromny wzrost umiejętności dziecka. Tak właśnie działają skoki – mózg otwiera się na więcej, dziecko reaguje na zmianę niepokojem, a kiedy się do niej przyzwyczai, korzysta z nabytych umiejętności.
Pierwszy skok rozwojowy – okres wrażeń
Pierwszy skok rozwojowy można zaobserwować około 5. tygodnia życia i jest on nazywany okresem wrażeń. Dziecko z noworodka staje się niemowlęciem, jest bardziej uważne, pojawiają się dłuższe okresy czuwania. Świadomiej odbiera dotyk, w odpowiedzi na głos, widok, dotyk dorosłego zaczyna się uśmiechać. Obrazy, które się pojawiają przed oczami dziecka są coraz wyraźniejsze, a ono jest w stanie skupić na nich wzrok. W czasie płaczu, który może być spowodowany nagłym nieznanym dźwiękiem, pojawiają się łzy.
Po pierwszym skoku rozwojowym dziecko słucha i patrzy z większym skupieniem, zaczyna się uśmiechać czas między drzemkami wydłuża się, lepiej trawi pokarm, stąd mniej ulewa i rzadziej mu się odbija.
Drugi skok rozwojowy – okres wzorów i różnic
Drugi skok, nazwany okresem wzorów i różnic, pojawia się miedzy 7. a 9. tygodniem życia. To wtedy niemowlę odkrywa, że jego dłonie należą do niego, może się nimi bawić, wkładać do ust, chwytać przedmioty, których dotknie (choć dotyka przypadkiem, nie celowo). Fascynują go głosy, sam próbuje wydawać różne dźwięki i z uwagą im się przysłuchuje. Dziecko zaczyna dostrzegać mimikę w twarzach osób, które się nim opiekują. Już na tym etapie zaczyna zauważać wzorce i zależności – że po kąpieli następuje masaż, a po masażu karmienie. Przewidywalny rytm dnia daje dziecku poczucie bezpieczeństwa.
Po drugim skoku rozwojowym dziecko intensywnie macha rączkami i nóżkami, potrafi chwycić i trzymać zabawkę, zaczyna podnosić główkę, chętnie wydaje różne dzięki i się im przysłuchuje.
Trzeci skok rozwojowy – okres niuansów
11.- 12. tydzień to trzeci skok rozwojowy zwany okresem niuansów. Malec zauważa subtelne szczegóły w wyglądzie, tonie głosu osób nim się opiekujących, potrafi zaprotestować, gdy nad łóżeczkiem pojawi się ktoś, kogo nie zna. Podejmuje próby kierowania rączek w kierunku zabawki, którą chciałby dotknąć. Zaczyna koordynować wzrok z ruchem głowy – zaczyna wodzić wzrokiem z rodzicem.
Po trzecim skoku rozwojowym dziecko odwraca głowę w kierunku rodzica lub interesującego go przedmiotu, łapie przedmioty obiema rękami, wydaje coraz więcej dźwięków.
Czwarty skok rozwojowy – okres wydarzeń
Kolejny skok, przypadający na 4. - 5. miesiąc życia zwany jest okresem wydarzeń. Dziecko staje się coraz bardziej komunikatywne, potrafi wypowiadać zespoły spółgłosek, choć jeszcze nie ma to związku ze świadomym mówieniem, reaguje na swoje imię. Wyraźnie komunikuje swoje znudzenie, a głośnym śmiechem zachęca do zabawy. Wszystko go interesuje i dlatego domaga się noszenia, a nocą w czasie przebudzenia często jest gotowe do zabawy. Potrafi już celowo sięgnąć po zabawkę, dlatego kiedy zasypia warto, żeby miało obok siebie przytulankę albo smoczek. Zauważa związki przyczynowo skutkowe, grzechocze grzechotką i rzuca zabawki, aby uzyskać spodziewany efekt – dźwięk i reakcję rodziców.
Po czwartym skoku rozwojowym dziecko celowo rzuca przedmioty na podłogę, zaczyna reagować na swoje imię, leżąc na brzuchu wysoko unosi głowę, leżąc na plecach odpycha się nogami, niekiedy próbuje raczkować.
Piąty skok rozwojowy – okres lęku separacyjnego
Jeśli do tej pory rodzice nie zauważali większych zmian w zachowaniu dziecka, wynikających ze zdobywaniem przez niego nowych umiejętności to skok piąty przypadający na 6. - 7. miesiąc, a zwany okresem lęku separacyjnego, nie umknie ich uwadze. Malec widzi świat bogaty w detale. Chętnie ogląda obrazki, interesuje go wypukłe oko misia, czy tasiemka od własnego ubranka. Rozumie proste zależności między sytuacjami, dlatego warto wprowadzać rytuały, one ułatwia mu w przyszłości samodzielne zasypiania. Dziecko nie lubi się rozstawać z mama i tatą, nawet podczas snu, to dlatego niektóre niemowlaki najchętniej spędzałyby całe noce w łóżku swoich rodziców. Dzieci w tym okresie bywają płaczliwe, pojawiają się problemy ze snem, powracają częste nocne wybudzenia. Ten kryzys może trwać nawet kilka tygodni.
Szósty skok rozwojowy – okres kategorii
Nim skończy się jeden skok już czeka kolejny, przypadający na 8.- 9. miesiąc życia. U dziecka wzmaga się lęk separacyjny, boi się obcych, niechętnie rozstaje się z mamą, boi się, kiedy znika ona z jego pola widzenia. Dynamicznie rozwija się inteligencja, malec zaczyna dzielić świat według kategorii, jego sposób myślenia staje się podobny do myślenia dorosłego. Widząc rysunek człowieka w książeczce, łączy go z realnymi ludźmi. Pojawiają się nowe zabawy, na polecenie maluch pocieszy misia, zrobi pa-pa. Z wielkim zaangażowaniem bawi się z odbiciem w lustrze, robi miny szuka siebie po drugiej stronie. Zwykle potrafi się sprawnie przemieszczać po podłodze pełza lub czworakuje, może dotrzeć do interesujących go miejsc, podąża krok w krok za mamą.
Po szóstym skoku rozwojowym koordynacja dziecka jest coraz lepsza. Chętnie bawi się wkładając jedne przedmioty w drugie, równie często zdejmuje swoje skarpety. Potrafi pomachać na pożegnania oraz bić brawo. Staje się nieufny wobec osób których nie zna.
Siódmy skok rozwojowy – okres sekwencji
Tuż przed pierwszymi urodzinami, między 11.- 12. miesiącem pojawia się siódmy skok rozwojowy zwany okresem sekwencji. Dziecko posiada już wiele umiejętności. Potrafi zainicjować zabawę, precyzyjnie wkłada różne przedmioty do pojemnika, próbuje ustawić wieżę z klocków. Dużo „mówi”, szczególnie słówko „nie” jest odkryciem tego okresu. Wkrótce zrobi pierwsze samodzielne kroki. Rozumie sekwencje zdarzeń, dlatego rytuały, schematy dnia codziennego są dla malca ważne. Wie że po kolacji jest kąpiel, masaż, czytanie bajek i sen. I choć czasem elastycznie trzeba zmienić obowiązujący rytuał, to właśnie on pomaga porządkować jego świat.
Po siódmym skoku rozwojowym dziecko świadomie używa słowa „nie”. Chętnie naśladuje odgłosy zwierząt. Potrafi dopasować kształty, może układać proste puzzle. Wskazując na przedmioty prosi o ich nazwanie. Wspina się / chodzi.
Mówienie o skokach rozwojowych nie ma na celu sprawdzania umiejętności dziecka, ani porównywania go z innymi. Dzieci rozwijają się w swoim tempie, niektóre skoki mogą być praktycznie niezauważalne (co nie znaczy, że dziecko się nie rozwija), inne bardzo burzliwe. Warto pamiętać, że zmiana w zachowaniu dziecka, rozdrażnienie, marudzenie czy problemy ze snem niekoniecznie muszą być zwiastunem choroby czy ząbkowania, a mogą wynikać z intensywnego rozwoju mózgu i odbierania coraz to nowych bodźców. Rodzice w tym czasie często muszą po prostu uzbroić się w cierpliwość z nadzieją, że nowe umiejętności dziecka wynagrodzą im trudy opieki nad rozdrażnionym maluszkiem.
Najczęściej zadawane pytania dotyczące skoków rozwojowych u dzieci w 1. roku życia
Mianem skoku rozwojowego w życiu małego dziecka określa się okres, w którym w jego mózgu wykształca się wiele nowych połączeń nerwowych, a układ nerwowy stopniowo dojrzewa. Skoki rozwojowe najłatwiej zauważyć po nabywaniu przez pociechę nowych umiejętności w zaskakująco krótkim czasie. Dziecko stopniowo staje się coraz bardziej ruchliwe, uważne i zaczyna interesować się otoczeniem w większym stopniu niż dotychczas. Skoki rozwojowe są najsilniej dostrzegalne w pierwszym roku życia.
Pierwszy skok rozwojowy zwykle trwa zaledwie kilka dni, ale każdy kolejny będzie od niego dłuższy. Nie da się precyzyjnie wyznaczyć granicy poszczególnych skoków, ponieważ wiele zależy od indywidualnej wrażliwości dziecka, jego podatności na bodźce, ale też tempa rozwoju mózgu. Rodzicom często wydaje się, że podczas przechodzenia przez skok dziecko zapomina wiele z nabytych już umiejętności, np. zaczyna nagle więcej ulewać lub płakać.
Wejście dziecka w pierwszy i kolejne skoki rozwojowe zazwyczaj objawia się zwiększoną drażliwością, płaczliwością i tendencją do nagłej zmiany nastrojów, a także wzmożonym ulewaniem. Najlepiej można pomóc mu poprzez swoją obecność, cierpliwość i ciepło. Wyrozumiałość jest kluczem do sukcesu, dziecko poradzi sobie ze zmianą percepcji samodzielnie, ale potrzebuje na to czasu. Należy zachować czujność, aby nie pomylić skoku rozwojowego z chorobą.
Skoki rozwojowe występują z największym natężeniem w pierwszym roku życia i każdy z nich wiążę się z nabyciem nowych umiejętności. Pierwszy skok rozwojowy pojawia się na przełomie 4. i 5. tygodnia życia. Kolejne etapy rozwoju przypadają średnio co 3-4 tygodnie aż do ukończenia pierwszego roku życia. W drugim i trzecim roku życia skoki rozwojowe mogą nie wydawać się już tak spektakularne jak na początku, ale to właśnie wtedy u dziecka rozwija się umiejętność zabawy, pamięć czy poczucie czasu.
