Komu grozi cukrzyca – grupy ryzyka cukrzycy typu 2., cukrzycy ciążowej i cukrzycy typu 1

• Cukrzyca typu 2. to choroba cywilizacyjna, wynikająca z insulinooporności, czyli zmniejszonej wrażliwości tkanek na działanie własnej insuliny. Można ją leczyć lekami doustnymi, z czasem konieczne staje się podawanie insuliny.
• Cukrzyca ciążowa to nietolerancja glukozy w ciąży. Zazwyczaj leczy się ją dietą, tylko niewielki odsetek kobiet wymaga insulinoterapii. Problemy z gospodarką węglowodanową ustępują po porodzie.
• Cukrzyca typu 1. w to choroba autoimmunologiczna, w której dochodzi do zniszczenia komórek trzustki produkujących insulinę. Leczenie polega na podawaniu tego hormonu z zewnątrz (za pomocą pompy insulinowej lub w zastrzykach).

Każdy z typów cukrzycy ma podłoże genetyczne, na które nakładają się czynniki środowiskowe – dobrze zdefiniowane w cukrzycy typu 2. i cukrzycy ciążowej oraz bardziej hipotetyczne w cukrzycy typu 1.

Tu znajdziesz: Suplementy diety i witaminy dla diabetyka

W cukrzycy typu 1. nie mamy wpływu na to, czy zachorujemy, czy nie. Można wyróżnić grupy ryzyka, jednak  ich zidentyfikowanie niewiele daje, ponieważ nie jesteśmy w stanie powstrzymać procesu autoagresji komórek beta trzustki produkujących insulinę. Inaczej wygląda to w przypadku cukrzycy typu 2. Tutaj jak najbardziej warto wiedzieć, czy zagraża nam cukrzyca, ponieważ poprzez modyfikację trybu życia można zmniejszyć insulinooporność i w ten sposób nie dopuścić do zachorowanie lub spowolnić rozwój choroby.

Czytaj więcej: Objawy hiperglikemii w cukrzycy typu 1 i cukrzycy typu 2

Czynniki ryzyka cukrzycy typu 2:

• nadwagą lub otyłych (BMI ≥25 kg/m2),
• sylwetka typu jabłko – nagromadzenie tkanki tłuszczowej a okolicy talii,
• wiek powyżej 45 lat
• predyspozycja genetyczna – występowanie cukrzycy w rodzinie, w szczególności u krewnych pierwszego stopnia (rodzice, rodzeństwo),
• mało aktywny tryb życia,
• przebyta cukrzyca ciążowa,
• urodzenie dziecka o masie powyżej 4 kg,
• nadciśnienie tętnicze (≥140/90 mmHg) lub przyjmowanie leków hipotensyjnych
• dyslipidemia,
• zespół policystycznych jajników,
• choroby układu sercowo-naczyniowego.

Cukrzyca typu 2. diagnozowane jest głównie u osób dorosłych z nieprawidłową masą ciała. Najważniejszym czynnikiem ryzyka jest tutaj jednak obciążenie genetyczne. W końcu nie wszyscy otyli mają cukrzycę, natomiast bywa ona diagnozowana u osób z predyspozycją genetyczną nawet przy niewielkiej nadwadze.

Ryzyko cukrzycy typu 2. wzrasta u osób, u których nadmiar tkanki tłuszczowej gromadzi się w okolicy talii. Obwód pasa u kobiet powyżej 80 cm i u mężczyzn powyżej 92 cm świadczy o tkance tłuszczowej trzewnej, czyli otłuszczonych organach wewnętrznych. A to jedna z głównych przyczyn insulinooporności.

Na rozwój cukrzycy typu 2. mamy wpływ. Nawet mając predyspozycję do tej choroby można poprzez zdrowy tryb życia – utrzymywanie prawidłowej wagi, regularną aktywność fizyczną – nie dopuścić do zachorowania. Patrząc na czynniki ryzyka cukrzycy typu 2. łatwo zauważyć, że kluczowym elementem, determinującym inne jest masa ciała. Takie problemy jak dyslipidemia, zespół policystycznych jajników czy nadciśnienie najczęściej wynikają z nadwagi lub otyłości.

Czytaj więcej: Insulinooporność a nadwaga, niepłodność, zespół policystycznych jajników

Czynniki ryzyka cukrzycy ciążowej:

• cukrzyca ciążowa w poprzednich ciążach,
• wiek >35. roku życia,
• nadwaga lub otyłość,
• nadciśnienie tętnicze przed ciążą,
• urodzenie więcej niż dwojga dzieci,
• wcześniejsze urodzenie dziecka o masie ciała powyżej 4 kg,
• wcześniejsze urodzenie noworodka z wadą rozwojową,
• zgony wewnątrzmaciczne w wywiadzie,
• występowanie w rodzinie cukrzycy typu 2.,
• zespół policystycznych jajników.

Tu znajdziesz: Suplementy diety na poziom cukru we krwi

Cukrzyca ciążowa sama w sobie to prognostyk rozwoju cukrzycy typu 2. w ciągu 10-15 lat od porodu. Stąd czynniki ryzyka są tutaj zbieżne. Cukrzyca ciążowa to sygnał ostrzegawczy, że w sytuacji pewnego obciążenia, jakim dla organizmu bez wątpienia jest ciąża, organizm nie radzie sobie z metabolizmem glukozy. Cukrzyca ciążowa wprawdzie mija wraz z końcem ciąży, ale w efekcie starzenia się organizmu problem powraca w postaci cukrzycy typu 2. Stąd tak ważne jest, by kobiety, które w ciąży miały zdiagnozowaną cukrzycę starały się utrzymywać prawidłową masę ciała oraz nie zaniedbywały badań poziomu glukozy we krwi.

Czytaj więcej: Cukrzyca ciążowa - przyczyny, objawy, diagnoza. Normy glikemii przy cukrzycy ciążowej

Tu znajdziesz: Glukometry do pomiaru cukru we krwi, paski testowe, lancety i nakłuwacze

Czynniki ryzyka cukrzycy typu 1

Wskaźnik zachorowań na cukrzycę typu 1. w Polsce wynosi obecnie 18 na 100 tys. urodzeń, bardzo niepokojące jest to, że w ciągu ostatnich 15 lat wskaźnik ten podwoił się. Jest to zgodne z tendencją ogólnoświatową – wszędzie obserwuje się zdecydowany wzrost zapadalności na cukrzycą o podłożu autoimmunologicznym.

W rozwoju cukrzycy typu 1 także biorą udział czynniki genetyczne, choć ich rola jest mniejsza niż w przypadku cukrzycy typu 2. – u ponad 85 proc. pacjentów z cukrzycą typu 1., nie stwierdza się jej występowania w rodzinie.

Dane epidemiologiczne wykazują, że w populacji ogólnej ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 1. wynosi 0,2-0,4%.

Jeżeli na cukrzycę typu 1. choruje matka, to ryzyko zachorowania u jej dzieci wynosi 2-3%, jeżeli na cukrzycę typu .1 choruje ojciec, to ryzyko zachorowania u dzieci jest znacznie większe i wynosi 5-9%. W przypadku, kiedy obydwoje rodzice są diabetykami, ryzyko dla dzieci wynosi ponad 20%.

Obok predyspozycji genetycznej, prawdopodobieństwo zachorowania na cukrzycę typu 1. bardzo zwiększają czynniki środowiskowe, które są określone, choć dokładny mechanizm ich działania (w jaki sposób inicjują one proces autoagresji komórek beta) nie jest jeszcze poznany.

Czynniki środowiskowe, mogące wpływać na rozwój cukrzycy typu 1.:

• dieta – zbyt szybkie wprowadzenie do diety dziecka białka mleka krowiego, niedobór witaminy D3;
• wirusy
• nieprawidłowości we florze bakteryjnej układu pokarmowego
• narażenie na stres

Szczyt zachorowalności na cukrzycę typu 1. przypadka na okres dojrzewanie (10-14 lat), ale w ciągu ostatnich 15 lat 4-krotnie wzrosła zapadalność na ten typ cukrzycy w grupach dzieci najmłodszych (0-7 lat). Zauważono również, że wyższy wskaźnik zapadalności na cukrzycę typu 1. występuje w miastach niż na terenach wiejskich.

Badanie przesiewowe

Cukrzyca typu 1. daje nasilone i trudne do zlekceważenia objawy. Badania w kierunku cukrzycy ciążowej są wykonywane obligatoryjnie pomiędzy 24. a 26. tygodniem ciąży.

Największy problem występuje w przypadku cukrzycy typu 2, która bardzo często rozwija się skrycie przez wiele lat i w tym czasie prowadzi do niebezpiecznych powikłań, takich jak uszkodzenie nerek czy wzroku. Dlatego w tym przypadku ogromne znaczenie mają badania przesiewowe, czyli badanie poziomu cukru we krwi na czczo.

Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego badania przesiewowe w kierunku cukrzycy u osób powyżej 45 lat i bez czynników ryzyka powinny być wykonywane raz na 3 lata.

U osób z grup ryzyka, niezależnie od wieku, badanie poziomu cukru we krwi powinno być przeprowadzone raz w roku.

Czytaj więcej: Poziom cukru we krwi - normy