Samokontrola w cukrzycy to nie tylko monitorowanie glikemii. Charakterystyczne dla tej choroby wahania poziomu cukru we krwi mogą mieć negatywne konsekwencje dla oczu, nerek, nerwów i układu sercowo-naczyniowego diabetyka. Dlatego nawet jeśli na co dzień skupiamy się głównie na cukrach, nie możemy zapominać o regularnym doglądaniu innych, równie ważnych parametrów organizmu.
Samokontrola – co poza pomiarami cukru we krwi?
Głównym celem szeroko pojętej samokontroli jest niedopuszczenie do rozwoju późnych powikłań cukrzycy. Wiadomo, że ich ryzyko wzrasta wraz ze stopniem niewyrównania choroby. Dlatego badanie poziomu cukru we krwi jest najważniejszym elementem samokontroli. Na stopień wyrównania cukrzycy wskazuje także jedno z podstawowych badań diabetyka, jakim jest hemoglobina glikowana.
Hemoglobina glikowana
HbA1c wskazuje na średnie stężenie cukru we krwi w ciągu ostatnich trzech miesięcy poprzedzających badanie, choć w praktyce największy wpływ na wynik mają glikemie z ostatnich 30 dni przed badaniem.
Zależność pomiędzy odsetkiem HbA1c a średnią glikemią przedstawia poniższa tabelka:
Wartość HbA1c | Średnia glikemia w mg/dl | Średnia glikemia w mmol/l |
6 | 135 | 7,5 |
7 | 190 | 9,5 |
8 | 205 | 11,5 |
9 | 240 | 13,5 |
10 | 275 | 15,5 |
11 | 310 | 17,5 |
12 | 345 | 19,5 |
U osób o stabilnym przebiegu cukrzycy badanie hemoglobiny glikowanej powinno być wykonywane raz w roku, przy chwiejnej cukrzycy – raz na kwartał.
Czytaj także: Samokontrola w cukrzycy wg wytycznych PTD
Lipidogram
Do oceny ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego, na które diabetycy są narażeni znacznie bardziej niż osoby zdrowe, wykonuje się badanie nazywane lipidogramem, które obejmuje:
- stężenie cholesterolu całkowitego,
- stężenie cholesterolu HDL,
- stężenie cholesterolu LDL,
- stężenie trójglicerydów.
Wartość cholesterolu całkowitego pokazuje, jaka jest całkowita ilość tłuszczu we krwi.
Zgodnie z wytycznymi PTD stężenie cholesterolu całkowitego u osób z cukrzycą powinno być niższe niż 175 mg/dl.
Frakcja cholesterolu LDL, czyli tzw. złego cholesterolu, jest odpowiedzialna za rozwój miażdżycy – osadza się ona w naczyniach krwionośnych, zwężając ich światło. Wysoki poziom złego cholesterolu to ryzyko zawału serca i udaru mózgu.
Zgodnie z zaleceniami PTD stężenie cholesterolu frakcji LDL powinno być niższe niż 70 mg/dl. W przypadku osób młodych, z cukrzycą typu 1. dopuszcza się wartość poniżej 100 mg/dl.
Frakcja cholesterolu HDL, czyli tzw. dobrego cholesterolu, ma działanie ochronne wobec chorób serca.
Zgodnie z zaleceniami PTD stężenie frakcji HDL powinno być wyższe niż 40 mg/dl u mężczyzn i wyższe niż 50 mg/dl u kobiet.
Wartość trójglicerydów powinna wynosić poniżej 150 mg/dl.
Ciśnienie tętnicze
Wysokie ciśnienie tętnicze zwiększa ryzyko chorób serca, zawału, udaru oraz cukrzycowej choroby nerek. Zalecane wartości ciśnienia tętniczego dla diabetyków to:
- ciśnienie skurczowe: poniżej 140 mm Hg,
- ciśnienie rozkurczowe: poniżej 90 mm Hg.
Ciśnienie powinno być kontrolowane na każdej wizycie lekarskiej, a w przypadku nieprawidłowości podczas pomiarów w gabinecie (gdzie może dojść do tzw. efektu białego fartucha, czyli gwałtownego podwyższenia ciśnienia wynikającego ze zdenerwowania wizytą) należy regularnie monitorować je w warunkach domowych.
Badanie moczu
Co najmniej raz w roku należy wykonać badanie moczu, aby sprawdzić, jak pracują nerki. U osób z cukrzycą typu 1. należy rozpocząć monitorowanie pracy nerek po 5 latach od rozpoznania cukrzycy, u pacjentów z cukrzycą typu 2. od momentu rozpoznania choroby. Zwykle w pierwszej kolejności wykonuje się badanie ogólne moczu pod kątem ewentualnej obecności białka. Jeśli badanie ogólne moczu nie wykazuje nieprawidłowości należy ocenić albuminurię. Jeśli u pacjenta stwierdza się pierwsze symptomy cukrzycowej choroby nerek, intensywność monitorowania pracy nerek należy zwiększyć.
Badanie wzroku
U osób z cukrzycą typu 1. wizyty kontrolne u okulisty należy rozpocząć po 5 latach chorowania, u pacjentów z cukrzycą typu 2. – od momentu rozpoznania choroby i powtarzać co rok. Kontrola obejmuje badanie ostrości wzroku, rozpoznawania barw, badanie dna oka, cyfrowe zdjęcie dna oka, w niektórych przypadkach angiografię fluoresceinową. W sytuacji pojawienia się retinopatii cukrzycowej bądź innych problemów związanych z widzeniem, częstotliwość wizyt u okulisty musi się zwiększyć.
Warto pamiętać, że skrupulatna samokontrola pomaga w wyrównaniu choroby, a ta z kolei - zwiększa komfort życia diabetyka i zapobiega przedwczesnemu wystąpieniu powikłań cukrzycy.
