Gwałtownie rozwijająca się cukrzyca typu 1. wymaga natychmiastowej pomocy lekarskiej. Objawy, które się pojawiają, są typowe dla powikłania cukrzycy zwanego kwasicą ketonową, a nieleczone mogą prowadzić nawet do śmierci.
Ostre objawy cukrzycy typu 1.
Ostre objawy cukrzycy typu 1. wynikają z głębokiego niedoboru glukozy – podstawowej substancji energetycznej – w komórkach organizmu człowieka. Aby pozyskać energię, organizm rozpoczyna spalanie tłuszczów, w wyniku czego powstają tzw. ciała ketonowe. Proces ten zostaje uruchomiony, gdy stężenie glukozy we krwi przekroczy 250 mg/dl.
Kwasica ketonowa
Objawy wynikające z kwasicy ketonowej występują często w jeszcze nieleczonej cukrzycy typu 1. – według szacunków mogą dotyczyć 10 –20% osób ze świeżo rozpoznaną cukrzycą typu 1. Choć częstość występowania tego powikłania w tej grupie wzrasta, tylko 1/3 przypadków przyjmuje gwałtowną, wymagającą hospitalizacji formę.
Kwasica ketonowa równie dobrze może się rozwinąć także u osób z już zdiagnozowaną chorobą. Dojrzewanie płciowe, pokwitaniowy skok wzrostu, stres i gorączka sprzyjają jej rozwojowi, bowiem w tych sytuacjach rośnie poziom glukozy we krwi i zapotrzebowanie na nią w komórkach organizmu. Należy wówczas być czujnym i zwiększyć dawki insuliny, aby uzyskać prawidłowy poziom glikemii i zapobiec kwasicy ketonowej.
Czytaj więcej: Już cztery epizody kwasicy ketonowej zwiększają ryzyko przedwczesnego zgonu
Śmiertelność osób dorosłych w wyniku kwasicy ketonowej wynosi mniej niż 1 proc., nieznacznie wzrasta (poniżej 5 proc.) w grupie pacjentów starszych i z zagrażającymi życiu chorobami towarzyszącymi, a także w grupie pediatrycznej.
Nudności, wymioty, bóle brzucha
W przebiegu ostrej cukrzycy typu 1. nudności, wymioty i bóle brzucha są wynikiem pogłębiających się zaburzeń biochemicznych. Objawy te mogą imitować ostre zapalenie trzustki czy też ostre zapalenie wyrostka robaczkowego. Dlatego też lekarz powinien zachować czujność podczas badania pacjenta i interpretacji wyników laboratoryjnych.
Słodki, owocowy zapach z ust
Komórki organizmu w wyniku niedoboru insuliny nie mają możliwości czerpania energii z metabolizmu glukozy. By wyprodukować niezbędną energię, wykorzystują więc tłuszcze i białka. Produktami spalania tłuszczów są ciała ketonowe. Organizm, chcąc pozbyć się nadmiaru związków ketonowych, wydala je z moczem lub w formie acetonu wraz z wydychanym powietrzem – stąd słodki, owocowy zapach z ust.
Poliuria i odwodnienie
Poliuria, czyli wydalanie zbyt dużej ilości moczu, wynika z faktu, że organizm stara się usunąć nadmiar glukozy z krwi. Dlatego też za wysoki poziom cukru we krwi działa odwadniająco. Próg nerkowy dla glukozy wynosi 180 mg/dl. Jeśli ta wartość zostanie przekroczona w surowicy krwi, nadmiar glukozy jest wydalany przez nerki wraz z wodą. W skrajnych przypadkach odwodnienie może prowadzić nawet do niewydolności nerek. Cechy odwodnienia widać również na skórze – jest sucha, szorstka mało elastyczna, a śluzówki jamy ustnej i narządów płciowych są przekrwione i pokryte białawym nalotem.
Przyspieszony oddech i hiperwentylacja
Ciała ketonowe, powstające w procesie pozyskiwania energii przez komórki, zakwaszają organizm. Związki te są kwasami i w osoczu ulegają całkowitemu rozszczepieniu, generując duże ilości jonów wodorowych H+, które są odpowiedzialne za obniżanie pH w organizmie, czyli jego zakwaszanie. Wzrost stężenia jonów wodorowych uruchamia kompensacyjny mechanizm oddechowy w postaci hiperwentylacji, który powoduje wzrost pH krwi. Ponieważ organizm stara się wydalić jak najwięcej acetonu (związków ketonowych), oddech pacjenta staje się wyraźnie pogłębiony i przyspieszony. Ma on swoją specjalną nazwę – oddech Kussmaula.
Zaburzenia rytmu serca
Potas w organizmie zdrowego człowieka dostaje się do komórek wraz z glukozą. U pacjenta cierpiącego na cukrzycę typu 1. mamy do czynienia z niedoborem insuliny, a co za tym idzie – glukoza wraz z potasem nie są prawidłowo transportowane do komórki. Potas pozostaje więc poza komórkami – we krwi, zmniejsza się też jego wydalanie przez nerki. Hiperkaliemia (podwyższone stężenie potasu we krwi) prowadzi do zaburzeń rytmu serca o szerokim spektrum, które są bardzo groźne dla pacjenta i mogą doprowadzić do nagłego zatrzymania krążenia.
Czytaj więcej: Wady serca u cukrzyków – jak powstają?
Śpiączka cukrzycowa
Śpiączka cukrzycowa jest wynikiem głębokich zaburzeń metabolicznych pojawiających się wskutek niedoboru insuliny. Zaburzenia te związane są z kwasicą i nadmierną ilością ciał ketonowych w organizmie. Pogłębiająca się kwasica i kumulacja ciał ketonowych uszkadzają elementy układu nerwowego i wprowadzają organizm w stan śpiączki.
Jak zapobiec ostrym objawom cukrzycy typu 1?
Najistotniejsze znaczenie w zapobieganiu ostrym objawom cukrzycy typu 1. jest wczesne ich rozpoznanie i natychmiastowe przystąpienie do leczenia. W przypadku pacjentów, u których już zdiagnozowano cukrzycę typu 1., ważne jest prowadzenie optymalnego leczenia, w którego skład wchodzą prawidłowa samokontrola, podawanie odpowiednich dawek insuliny oraz systematyczna edukacja pacjentów i ich rodzin.
