W diagnostyce atopowego zapalenia skóry – oprócz analizy objawów AZS i testów laboratoryjnych – w celu wskazania substancji odpowiedzialnych za nadmierną reakcję uczuleniową wykonuje się szereg testów skórnych, takich jak: skórne testy punktowe, atopowe testy płatkowe czy skórne ekspozycyjne testy pokarmowe.
Diagnostyka atopowego zapalenia skóry (AZS): testy skórne
Atopowe zapalenie skóry (zwane wypryskiem atopowym, egzemą, dawniej świerzbiączką Besniera, wypryskiem alergicznym lub alergicznym zapaleniem skóry) jest przewlekłą alergiczną chorobą skóry, przebiegającą z okresami zaostrzeń i remisji. Charakteryzuje się występowaniem uporczywego świądu i typowych dla tego schorzenia czerwonych zmian przypominających liszaje. To właśnie badanie skóry pacjenta i analiza objawów – w oparciu o kryteria Williamsa lub kryteria Hanifina i Rajki – stanowi podstawę diagnozy AZS. Wspierają ją immunologiczne badania laboratoryjne – oznaczanie stężenia przeciwciał IgE – oraz szereg testów skórnych, które pozwalają wskazać alergeny odpowiedzialne za nadmierną reakcję uczuleniową.
Skórne testy punktowe (STP)
Podczas skórnych testów punktowych wykonywana jest próba uczuleniowa na określony alergen. W badaniu tym wykorzystuje się fakt występowania przeciwciał IgE na powierzchni komórek układu odpornościowego. Celem badania jest uzyskanie kontaktu takich komórek z alergenem. Stąd na skórę pacjenta naniesiony zostaje roztwór zawierający alergen, po czym nakłuwa się ją specjalnie do tego przeznaczonym lancetem. Zazwyczaj podczas takiej próby sprawdza się kilka substancji jednocześnie, np. kurz, sierść czy pyłki roślin.
Taki test nie różni się od testu wykonywanego w celu stwierdzenia alergii na daną substancję. Dlatego wystąpienie dodatniego odczynu alergicznego nie oznacza automatycznie atopowego zapalenia skóry. Oprócz odczynu na alergen muszą pojawić się również inne objawy, jak suchość i swędzenie skóry. Ujemny wynik testu nie oznacza również, że choroba to AZS; oznacza to jedynie, że dany zestaw substancji nie powoduje odczynu alergicznego.
Atopowe testy płatkowe (ATP)
Atopowe testy płatkowe są odmianą naskórkowych testów płatkowych, w których na niezmienioną skórę pleców chorego aplikuje się specjalnie przygotowane alergeny i przykleja za pomocą plastrów. Służą one do wykrywania opóźnionej reakcji na alergen, której nie możemy stwierdzić przy użyciu skórnych testów punktowych. Atopowe testy płatkowe są bardzo dobrym uzupełnieniem diagnostyki AZS o substancje, które chory powinien wykluczyć z życia w celu zmniejszenia objawów choroby.
Czytaj także: Co to jest atopia?
Skórny ekspozycyjny test pokarmowy (skin application food test, SAFT)
SAFT jest metodą badania alergii pokarmowych, która ma zastosowanie głównie u małych dzieci. Polega on na przykładaniu pokarmu, który podejrzewamy, że wywołuje alergię u dziecka, i obserwowaniu ewentualnych objawów. Jeśli podczas takiej aplikacji wystąpi rumień, swędzenie i obrzęk skóry, oznacza to wynik pozytywny, czyli alergię. Do tego testu używa się pokarmu w stanie nieprzetworzonym. Najczęściej taki test przeprowadzany jest na alergizujące owoce, warzywa, mleko, jaja kurze oraz orzechy.
Problemy diagnostyczne w rozpoznawaniu AZS
Atopowe zapalenie skóry sprawia problemy diagnostyczne. Część objawów AZS jest typowa dla innych schorzeń skóry i choroba bywa mylona z łuszczycą, świerzbiączką objawową czy osutkami świetlnymi. Pomocne w stawianiu diagnozy są zestawy kryteriów rozpoznania AZS wg Williamsa lub Hanifina i Rajki.
Czytaj także: Diagnostyka atopowego zapalenia skóry (AZS): badania laboratoryjne
Nie zawsze łatwe jest też wskazanie alergenów odpowiedzialnych za występowanie dokuczliwych objawów. Ujemny test skórny nie zawsze oznacza, że choroba nie występuje, a jedynie – że jeszcze nie został znaleziony uczulający alergen. Tymczasem to właśnie trafne wytypowanie substancji, które chory powinien wykluczyć z życia w celu zmniejszenia objawów choroby, jest kluczowe dla poprawy jego samopoczucia.
Najczęściej zadawane pytania dotyczące diagnostyki atopowego zapalenia skóry (AZS)
W celu ustalenia, czy pacjent jest chory na AZS, można przeprowadzić u niego jedno z kilku różnych badań. Skórne testy punktowe polegają na naniesieniu na skórę wybranego alergenu i obserwacji odpowiedzi badanego. Atopowe testy płatkowe służą do obserwacji reakcji opóźnionej na alergen. Z kolei skórny test ekspozycyjny pokarmowy polega na przykładaniu do skóry osoby chorej produktu spożywczego, który wywołuje alergię.
Diagnostyka AZS opiera się przede wszystkim na badaniu historii pacjenta oraz występujących u niego objawów. Pomocniczo stosuje się test na podwyższony poziom immunoglobuliny E. Jest on przydatny również do diagnozowania takich schorzeń jak np. zespoły niedoboru odporności, alergie czy nowotwory złośliwe. Badania są wykonywane w godzinach rannych, na czczo, z krwi żylnej pacjenta. Wyniki testu najlepiej omówić z lekarzem.
Diagnoza atopowego zapalenia skóry to trudne zadanie, które wymaga wielokierunkowego podejścia do pacjenta. Priorytet ma wywiad z osobą chorą. Do oceny stosuje się dwa zestawy sposobów – tzw. kryteria Hannifina-Rajki oraz kryteria Williama. To zestawy warunków, które muszą zostać spełnione, aby stwierdzić występowanie AZS. Kryteria Hannifina-Rajki są bardziej rozbudowane i trudniejsze w przeprowadzaniu, ale diagnoza z ich zastosowaniem jest pełniejsza.
Test na AZS powinny wykonać wszystkie osoby, które obserwują u siebie objawy typowe dla tej choroby. Klasyczne symptomy obejmują suchość i zaczerwienienie skóry, uczucie swędzenia oraz występowanie zmian skórnych. Osoby chorujące na dermatozy dużo łatwiej „łapią” także różnego rodzaju infekcje skóry. Co jeszcze można zauważyć? Skóra atopowa jest bardzo sucha w dotyku, ponieważ jej komórki nie są w stanie utrzymać wody, dlatego reakcje atopiczne stosunkowo łatwo rozpoznać.
