Co to jest atopia?

Atopia to nieprawidłowa opowiedz autoimmunologiczna na niewielkie ilości substancji, które dla większości osób są neutralne. Prościej rzecz ujmując – atopia to nadmierna skłonność danej osoby do reakcji alergicznej. Sama atopia nie jest chorobą, ale w jej wyniku mogą pojawić się takie schorzenia, jak atopowe zapalenie skóry, astma oskrzelowa czy alergiczny nieżyt nosa. Wytwarzanie przeciwciał przeciwko substancjom, które same w sobie nie są dla człowieka niebezpieczne, nie jest dla organizmu obojętne. Prowadzi do powstawania reakcji zapalnych, które są przyczyną choćby wymienionych wyżej chorób.

Osoby ze skłonnością do atopii zwykle reaguję alergicznie na szereg różnych substancji, rzadziej na tylko jeden alergen.

Czytaj również: Atopowe zapalenie skóry u niemowląt – pierwsze kroki z chorobą

Częstotliwość występowania atopii

Atopię stwierdza się u 1–3 proc. osób dorosłych i 10–15 proc. dzieci. Dysproporcja pomiędzy grupą dorosłych a grupą dzieci pokazuje, że z atopii najczęściej się wyrasta lub z czasem jej objawy stają się dużo łagodniejsze. Od kilkudziesięciu lat wzrasta jednak odsetek osób borykających się z chorobami atopowymi, co łączone jest z wpływem czynników środowiskowych. Do atopii najbardziej skłonne są osoby żyjące w miastach o wysokim stopniu zanieczyszczenia.

Rodzaje chorób atopowych

Najczęściej nieprawidłowa reakcja organizmu na kontakt z alergenem dotyczy tych narządów, które mają z alergenem bezpośredni kontakt, a zatem skóry, układu oddechowego i przewodu pokarmowego. Do schorzeń o podłożu atopowym należą:

Astma oskrzelowa– reakcja na uczulający chorego alergen następuje w drogach oddechowych. Alergen powoduje skurcz oskrzeli i wzrost ich reaktywności. W efekcie chory ma napady kaszlu, występujące również w nocy lub w określonych porach roku, kiedy jest narażony na wyższe stężenia alergenu, zwłaszcza powietrznopochodnego, czyli np. w okresie pylenia roślin.

Pokrzywka atopowa – reakcja skóry na alergen, w wyniku której skóra jest zaczerwieniona i tworzą się na niej wypukłe pęcherze. Zazwyczaj ustępuje samoistnie, po pewnym czasie od wyeliminowania alergenu.

Atopowe zapalenie spojówek – stan zapalny spojówki, czyli delikatnej błony, która pokrywa cienką warstwą oko oraz powiekę od wewnętrznej strony. Objawia się łzawieniem, zaczerwienieniem, pieczeniem i swędzeniem oczu oraz opuchnięciem powiek.

Atopowy nieżyt nosa, uszu lub zatok – proces zapalny obejmujący błonę śluzową nosa, trąbek słuchowych i ucha środkowego i/lub zatok i gardła. Chory kicha, przysłowiowo „leje mu się z nosa”, czasem występuje również jego niedrożność.

Genetyczna skłonność do atopii

Liczne badania populacyjne, w szczególności obserwacje prowadzone na bliźniętach jedno- i dwujajowych, potwierdzają, że skłonność do atopii jest dziedziczna. Sposób jej dziedziczenia jest złożony, kilkugenowy. Ryzyko, że dziecko odziedziczy skłonność do atopii od jednego rodzica, wynosi około 30 proc. Jeżeli oboje rodzice są atopikami, ryzyko to wzrasta do 70 proc. Wszystkie choroby atopowe łączy nieprawidłowa reakcja na alergen, stąd osoby nadmiernie reagujące na alergeny zwykle cierpią na kilka chorób atopowych.

Czytaj także: Diagnostyka AZS: badania laboratoryjne i testy skórne

Na atopię trzeba patrzeć szerzej, także w kontekście dziedziczenia skłonności do nieprawidłowej reakcji na alergen. Dla przykładu po rodzicu, który ma stwierdzone atopowe zapalenie skóry (AZS), dziecko może odziedziczyć atopię, która objawi się u niego atopowym nieżytem nosa.

Profilaktyka atopii

Wielu rodziców chciałoby ustrzec swoje dzieci przed atopowym zapaleniem skóry i innymi chorobami atopowymi, zwłaszcza jeśli sami przebyli je w młodości. O ile nie jesteśmy w stanie wyeliminować czynnika genetycznego, który jest przekazywany z pokolenia na pokolenie, o tyle można eliminować inne czynniki, które mogą mieć przełożenie na skłonność do atopii. Do głównych działań profilaktycznych w tym zakresie zalicza się:

• karmienie piersią do 6. miesiąca życia,
• niepalenie tytoniu w ciąży – skutki palenia tytoniu w ciąży są dalekosiężne, a możliwość rozwoju chorób atopowych jest jednym z nich,
• unikanie smoguprzez kobiety w ciąży i małe dzieci – smog jest groźny dla każdego człowieka. Wysokie stężenia pyłów powodują nasilenie alergii i astmy oraz problemy oddechowe,
• unikanie wysokiej ekspozycji kobiety w ciąży na alergeny powietrzne (głównie roztocza kurzu domowego), jeśli jest na nie uczulona. Jeśli ciężarna nie jest obciążona atopią w wywiadzie, to zbędne jest unikanie popularnych alergenów w ramach zapobiegania chorobom alergicznym.