Astma oskrzelowa, inaczej dychawica oskrzelowa, to przewlekła choroba, której nie można wyleczyć.
Podczas astmy oskrzela, długotrwale objęte stanem zapalnym, zwężają się, przez co chory oddycha z trudnością, ma duszności i męczący kaszel. Na wypadek nagłego ataku astmy zawsze powinien mieć przy sobie leki.
Astma oskrzelowa – co to za choroba?
Astma oskrzelowa, czasem nazywana dychawicą oskrzelową, to przewlekła choroba, której nie można wyleczyć, można jedynie łagodzić jej objawy. Podczas astmy w oskrzelach długotrwale występuje stan zapalny, przez co w drogach oddechowych dochodzi do trwałych zmian. Następuje proces włóknienia, przerost mięśni gładkich, komórek tkanki łącznej, komórek błony śluzowej, przez co oskrzela się zwężają (tzw. obturacja oskrzeli). W nadmiarze też produkowana jest wydzielina śluzowa. U chorych dochodzi do zaostrzeń astmy – napadów duszności lub kaszlu. Objawy te występują lub nasilają się często na skutek bodźca: alergenu, zakażenia wirusowego lub bakteryjnego.
Stopień choroby określa się na ogół w czterostopniowej skali:
- astma sporadyczna, łagodna – z objawem zaostrzenia rzadziej niż raz w tygodniu;
- astma przewlekła lekka z objawami zaostrzenia częściej niż raz w tygodniu, ale rzadziej niż raz dziennie;
- astma przewlekła umiarkowana, gdzie objawy występują codziennie, a nawet zaburzają sen i utrudniają dzienną aktywność;
- astma przewlekła ciężka z objawami codziennymi i znacznym utrudnieniem funkcjonowania.
Szacuje się, że na astmę choruje 340 milionów ludzi na świecie. U dzieci do okresu dojrzewania na astmę oskrzelową częściej chorują chłopcy, wśród dorosłych choroba częściej występuje u kobiet.
Rodzaje astmy
Astma oskrzelowa może być:
Jest także astma zawodowa. Wówczas astma oskrzelowa rozwija się poprzez narażenie w trakcie pracy na szkodliwe czynniki (mogą tak działać np. izocyjaniany, pył drzewny, pył zbożowy, kalafonia, mąka).
Objawy astmy
Objawy astmy to przede wszystkim:
- nasilona duszność, trudności w oddychaniu, wynikające z nich zmęczenie, zadyszka,
- świszczący oddech,
- ucisk w klatce piersiowej,
- męczący kaszel pojawiający się nagle, utrzymujący się (może być suchy lub mokry),
- trudności z mówieniem przez kaszel lub duszność,
- wyraźna praca przepony, mięśni klatki piersiowej, szybki oddech.
Podczas choroby dochodzi do zaostrzania się objawów – zwykle pod wpływem infekcji dróg oddechowych, ekspozycji na alergeny, na skutek stresu lub intensywnego wysiłku fizycznego. Wpływ ma także zmiana temperatury otoczenia, silne emocje, zanieczyszczenia powietrza (np. smog). Objawy astmy mogą nasilić się nawet przez alergeny obecne w pożywieniu. Zaostrzenia dzielimy na nagłe i gwałtowne (napad astmy) lub rozwijające się powoli, przewlekle.
Co robić, kiedy dojdzie do zaostrzenia się astmy?
Pacjenci chorzy na astmę powinni zawsze mieć przy sobie lek rozszerzający oskrzela oraz lek przeciwzapalny, najczęściej w postaci wziewnej. Podanie leków powinno pomóc i uspokoić oddech, zmniejszyć duszność – jeśli jednak tak się nie dzieje, należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem lub wezwać pogotowie.
Należy pamiętać, że osoby odczuwające duszność mogą zacząć wpadać w panikę, a wtedy objawy astmy mogą się nasilić. Warto, aby osoba cierpiąca na astmę unikała czynników drażniących, ekspozycji na alergeny (roztocza, kurz, pyłki traw) oraz zanieczyszczenia środowiska (dym tytoniowy, smog, dym z ogniska).
>> Co pyli w czerwcu? Rośliny, które mogą wywołać alergię
Nieleczona astma oskrzelowa
Astma jest chorobą, której nie da się wyleczyć, ale można kontrolować jej objawy, a przez to poprawić komfort funkcjonowania pacjenta i umożliwić mu aktywne życie. Nieleczona astma prowadzi do ataków, które mogą być zagrożeniem życia.
Do jakiego lekarza się zgłosić z astmą oskrzelową?
Jeśli pojawia się duszność lub męczący kaszel, należy pójść do lekarza pierwszego kontaktu lub w przypadku dziecka do pediatry. Lekarz wykluczy infekcję, a także inne choroby, jak mukowiscydoza czy przewlekła obturacyjna choroba płuc (POCHP). Leczenie astmy prowadzi pulmonolog (lekarz specjalizujący się w chorobach układu oddechowego) lubi alergolog, jeżeli astma jest związana z reakcjami alergicznymi). Do tych specjalistów kieruje lekarz POZ.
Astma oskrzelowa – diagnostyka
Astma oskrzelowa diagnozowana jest na podstawie wywiadu z pacjentem, badania przedmiotowego (osłuchowego – słychać szmery) oraz badania spirometrycznego. Spirometria polega na tym, że pacjent bierze głęboki wdech, a następnie wydmuchuje powietrze przez specjalny ustnik do spirometru. Urządzenie mierzy objętość i pojemność wydychanego powietrza.
Jeśli lekarz podejrzewa, że astma jest spowodowana alergią, może zdecydować o wykonaniu testów prowokacyjnych, które polegają na celowej ekspozycji chorego w bezpiecznych warunkach na działanie czynnika, który prawdopodobnie powoduje napad astmy.
>> Alergia krzyżowa – co jeszcze ją wywołuje prócz brzozy? Tabela z alergenami
Leczenie astmy oskrzelowej
Leczenie astmy uzależnione jest od stopnia zaawansowania choroby. W większości przypadków chorzy przyjmują leki na stałe, nawet jeśli nie występują objawy, i stosują doraźną pomoc w trakcie ataku zaostrzenia.
- Leki podtrzymujące dobry stan chorego, kontrolujące przebieg choroby – sterydy wziewne (glikokortykosteroidy, grupa leków o silnym działaniu przeciwzapalnym, immunosupresyjnym i przeciwalergicznym), leki przeciwleukotrienowe oraz długo działające beta-2-mimetyki.
- Środki doraźne, nazywane też objawowymi, używane są w przypadku nagłego skurczu oskrzeli i duszności. To m.in. krótko działające antycholinergiki, krótko działające beta-mimetyki (te ostatnie powinny być podane razem z wziewnymi sterydami, najlepiej jako leki łączone w jednym inhalatorze). W przypadku zaostrzeń niekiedy stosowane są doustne sterydy.
- Gdy astma ma podłoże alergiczne, niezbędne jest zastosowanie leków przeciwalergicznych oraz unikanie ekspozycji na bodźce wywołujące zaostrzenie.
- Ciężka postać astmy może być wskazaniem do zastosowania leków biologicznych, czyli białek modulujących odpowiedź układu odpornościowego (np. mepolizumab, omalizumab, dupilumab).
>> Sterydy do nosa na alergię – co to za leki?
Co to jest astma oskrzelowa kontrolowana?
Jeśli objawy występują nie częściej niż dwa razy w tygodniu i w związku z tym leki doraźne są stosowane nie częściej niż dwa razy w tygodniu oraz nie dochodzi do zaostrzeń i objawów nocnych, można mówić, że choroba jest pod kontrolą.
Przyczyny astmy oskrzelowej
Przyczyny wystąpienia choroby są bardzo różne:
- Uwarunkowania genetycznie – jest większa szansa na wystąpienie astmy u osób, w których rodzinie występowały alergie czy astma w przeszłości.
- Do choroby predysponują także płeć żeńska, rasa czarna, nadmierna masa ciała, otyłość, wcześniactwo, niska masa urodzeniowa.
- Życie w zanieczyszczonym środowisku, narażenie na smog, dym papierosowy (także palenie przez matkę w czasie ciąży), alergeny, stosowanie niektórych leków (np. kwasu acetylosalicylowego – aspiryny).
- Nie bez znaczenia są także infekcje przebyte w dzieciństwie, takie jak zapalenie oskrzelików, albo częste infekcje dróg oddechowych.
Czy astmie można zapobiec?
Nie istnieje profilaktyka rozwoju astmy, natomiast wśród zaleceń wymienia się zapobieganie ekspozycjom na alergeny, karmienie niemowlęcia piersią, unikanie otyłości, unikanie dymu tytoniowego, a także prowadzenie zdrowego i aktywnego trybu życia.
>> Czy astma przeszkadza w seksie?