Zapalenie oskrzelików – częste u niemowlaków. Objawy i leczenie

Zapalenie oskrzelików – co to za choroba?

Pełna medyczna nazwa zapalenia oskrzelików to ostre zapalenie oskrzelików. Oskrzeliki są najmniejszymi przewodami w sieci oskrzelowych rurek. Pod wpływem stanu zapalnego nabłonka oskrzelików pogarsza się ich drożność – pokrywający przewody śluz wraz ze złuszczonym nabłonkiem zaczyna zalegać, powstaje obrzęk i martwica oskrzelików, dochodzi do skurczu oskrzeli, co utrudnia oddychanie.

Zapalenie oskrzelików wywołują wirusy – w większości przypadków RSV, rzadziej wirusy paragrypy, grypy, adenowirusy i rynowirusy, szczyt zachorowań przypada na styczeń i luty. Zdarza się jednak, że do zapalenia oskrzelików dochodzi, gdy zachłyśniemy się jedzeniem lub wdychamy toksyczne opary.

Zapalenie oskrzelików częściej u dzieci niż u dorosłych

Zapalenie oskrzelików atakuje głównie dzieci do 2. roku życia, zwłaszcza niemowlaki – pomiędzy drugim a szóstym miesiącem życia. Większe ryzyko zachorowania występuje u wcześniaków, dzieci matek palących, dzieci karmionych sztucznie, uczęszczających do żłobka i nieszczepionych zgodnie z kalendarzem szczepień.

Sporadycznie chorują także dorośli. Zapalenie oskrzelików towarzyszy wtedy zazwyczaj innym chorobom układu oddechowego, takim jak astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc, rozstrzenie oskrzeli lub choroby śródmiąższowe.

Objawy zapalenia oskrzelików

Wirus przenosi się drogą kropelkową, pierwsze objawy zapalenia oskrzelików występują zwykle po dwóch – ośmiu dniach od kontaktu z patogenem i są mało charakterystyczne. Na początku pojawia się bowiem:

• katar,
• kaszel,
• zaczerwienienie gardła,
• niekiedy gorączka.

Jeśli choroba przebiega łagodnie, dolegliwości ustępują samoistnie w ciągu tygodnia. W cięższych przypadkach po około trzech dniach dochodzą:

• płaczliwość,
• rozdrażnienie,
• brak apetytu, łatwa męczliwość przy jedzeniu,
• nudności oraz wymioty,
• duszność,
• problemy z oddychaniem.

Na utrudnienie oddychania wskazują świsty słyszalne podczas wydychania przez dziecko powietrza, przyspieszenie oddychania, zapadanie się skrzydełek nosa oraz widoczna praca dodatkowych mięśni oddechowych, czyli zaciąganie przestrzeni międzyżebrowych, dołków nadobojczykowych i podobojczykowych oraz dołka jarzmowego pod brodą. W skrajnie ciężkich przypadkach mogą się pojawiać okresy bezdechów lub zasinienie skóry wokół  warg.

Jak rozpoznać zapalenie oskrzelików?

W przypadku każdej infekcji u niemowlęcia należy zgłosić się do lekarza. Zwykle rozpoznaje on zapalenie oskrzelików na podstawie samego wywiadu i badania dziecka. Jeśli jednak pojawiają się wątpliwości, specjalista może zlecić wykonanie zdjęcia RTG klatki piersiowej i badań krwi. Dostępne są również szybkie testy wykrywające zakażenie RSV, które odpowiada za większość zapaleń oskrzelików. Nie wymagają one pobierania krwi, jedynie wydzieliny z tylnej ściany gardła lub jamy nosowej.
Lekarz podczas wizyty podejmuje również decyzję, czy pacjent wymaga hospitalizacji. Jest to niezwykle istotne i nie warto nalegać na pozostawienie dziecka w domu. Jeśli jego stan ulegnie nagłemu pogorszeniu i dojdzie do niewydolności oddechowej, w warunkach domowych nie da się dziecku pomóc.

>> Testy na grypę, COVID-19, RSV

Zapalenie oskrzelików – leczenie

Nie istnieje lek, który mógłby wyeliminować wirusa z organizmu. Leczenie zapalenia oskrzelików jest głównie leczeniem objawowym. U dzieci, które mogą być leczone w domu, zaleca się przede wszystkim:

• odpowiednie nawadnianie. Przyspieszony oddech, podwyższona temperatura ciała, wytwarzanie dużej ilości wydzieliny w drogach oddechowych i osłabienie apetytu mogą bowiem łatwo doprowadzić do odwodnienia.
• Należy także regularnie oczyszczać nos, aby ułatwić oddychanie.
• Dziecka nie należy przegrzewać, optymalna temperatura pokoju, w którym przebywa, powinna wynosić około 20°C.

Wielu rodziców pyta lekarza o możliwość włączenia dziecku antybiotykoterapii. W tej sytuacji należy pamiętać, że zapalenie oskrzelików wywołane jest przez wirusa, antybiotyki zaś są skuteczne w leczeniu zakażeń bakteryjnych i nie działają na wirusy. Nie zaleca się zatem podawania ich w przypadku zapalenia oskrzelików. Wyjątkiem są sytuacje, gdy chorobie towarzyszy infekcja bakteryjna, przykładowo zapalenie ucha środkowego.

Dzieci hospitalizowane mogą wymagać dożylnego nawadniania i żywienia pozajelitowego lub za pomocą sondy dożołądkowej. U pacjentów z nasiloną dusznością i niedostatecznym wysyceniem krwi tlenem konieczna jest tlenoterapia. Prowadzi się ją zazwyczaj za pomocą wąsów tlenowych lub przez maseczkę. W wyjątkowo ciężkich przypadkach dziecko może wymagać zaintubowania i prowadzenia wentylacji mechanicznej.

Kiedy do szpitala z zapaleniem oskrzelików?

Niektóre dzieci przechodzą zapalenie oskrzelików łagodnie, nie wpływa ono nawet na ich codzienną aktywność, zaś u innych choroba może zagrażać życiu. W każdym przypadku zachorowania należy więc bacznie obserwować dziecko i zwracać uwagę na każdą zmianę w jego zachowaniu. O pogorszeniu jego stanu i konieczności niezwłocznego zgłoszenia się do szpitala świadczą pojawiające się trudności w oddychaniu, zwiększona liczba oddechów, zaangażowanie dodatkowych mięśni oddechowych, problemy z jedzeniem, odwodnienie, sinica oraz bezdechy. Nie wolno lekceważyć nawet najmniejszych oznak duszności u dziecka, ponieważ zdarzają się śmiertelne przypadki (1% dzieci leczonych w szpitalach).

U kogo zapalenie oskrzelików może mieć ciężki przebieg

Do czynników, które zwiększają ryzyko ciężkiego przebiegu zakażenia, należą:

• wcześniactwo,
• zachorowanie u dziecka w wieku poniżej 6. miesiąca życia,
• przewlekła choroba płuc,
• wrodzone wady serca,
• niedobory odporności,
• choroby nerwowo-mięśniowe.

Jak uchronić dziecko przed zapaleniem oskrzelików?

Najlepszą metodą profilaktyki chorób zakaźnych są szczepienia ochronne. Trwają prace nad szczepionką przeciwko RSV, ale nie jest jeszcze dostępna. Duże znaczenie w zmniejszaniu ryzyka zachorowania u dzieci ma karmienie piersią – zalecany jest co najmniej sześciomiesięczny okres karmienia. Należy pamiętać, by nie narażać dzieci na dym tytoniowy i dokładnie myć i dezynfekować ręce po kontakcie z chorą osobą.

>> Zapalenie oskrzeli – rodzaje. Jak rozpoznać i leczyć zapalenie oskrzeli?