Wcześniactwo – czym charakteryzuje się i jak rozwija się wcześniak?

Wcześniak to dziecko urodzone po 22. tygodniu ciąży, jednak przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży. Ponadto za wcześniaka uważa się do celów statystycznych dziecko, które ma więcej niż 500 g. Urodzenie się przed 32. tygodniem określane jest jako skrajne wcześniactwo. Te dzieci, które rodzą się przed 28. tygodniem ciąży, mają zdecydowanie mniejsze szanse na przeżycie, wykazują wysoki wskaźnik chorobowy.

Czytaj więcej: Retinopatia wcześniacza - przyczyny. Jak ją rozpoznać?

Wcześniactwo – przyczyny

Każda ciąża może zakończyć się urodzeniem wcześniaka, ponieważ mechanizm porodu przedwczesnego nie zawsze jest jasny, na ryzyko wcześniactwa nakłada się bardzo dużo czynników, na które nie zawsze kobieta ma wpływ. Czynniki zwiększające ryzyko urodzenia wcześniaka dzieli się na czynniki społeczne i czynniki medyczne.

Ryzyko urodzenia wcześniaka – czynniki społeczne:

• używki (papierosy, alkohol, narkotyki),
• niedożywienie,
• zbyt krótką przerwę pomiędzy kolejnymi ciążami (wcześniactwo wtedy dotyczy drugiej ciąży),
• ciężką pracę fizyczną,
• pracę powyżej 40 godzin tygodniowo,
• wiek matki poniżej 16 lat,
• wiek matki powyżej 36 lat,
• niewłaściwą opiekę prenatalną,
• brak wsparcia najbliższych,
• niskie wykształcenie,
• niski status socjoekonomiczny.

Czytaj więcej: Alkohol i ciąża - związek wysokiego ryzyka

Ryzyko urodzenia wcześniaka – czynniki medyczne:

• niewydolność szyjki macicy (przedwczesne rozwieranie się szyjki macicy),
• zakażenia dróg moczowych i płciowych,
• poprzednią ciążę zakończoną porodem przedwczesnym,
• wady macicy,
• choroby zakaźne,
• krwawienia z dróg rodnych,
• ciąża mnoga,
• przewlekłe stosowanie glikokortykosteroidów,
• przedwczesne odpływanie płynu owodniowego,
• patologie łożyska,
• cukrzyca,
• nadciśnienie,
• anemia.

 Objawy wcześniactwa

 Noworodek po urodzeniu podlega ocenie dojrzałości morfologicznej. Kilka cech świadczy o tym, że noworodek jest wcześniakiem.

Cechy świadczące o wcześniactwie to:

• obecność mazi płodowej, która zanika dopiero około 36. tygodnia ciąży;
• niedorozwój skóry, która jest cienka, z niedorozwiniętą tkanką tłuszczową podskórną,
• meszek płodowy, który zanika od 28. tygodnia ciąży,
• małżowina uszna jest pozbawiona chrząstki przed 34. tygodniem ciąży,
• jądra u płodów męskich zstępują do moszny dopiero około 37. tygodnia ciąży.

 Lekarz bada również wiele cech neurologicznych. Noworodek donoszony ma przygięte kończyny w stawach. Wygląda jak żabka. Wcześniak natomiast ma wyprostowane kończyny. Kąt zgięcia dłoni wynosi przeszło 90 stopni, kąt podkolanowy jest prosty (180 stopni).

Czytaj więcej: Rozwój wcześniaka - waga, karmienie, cechy wcześniactwa

 Problemy wcześniaków

 Nauki medyczne, w tym neonatologia, prężnie się rozwijają. Dlatego też szanse na przeżycie wcześniaka są obecnie dużo większe niż jeszcze kilka lat wcześniej. Pierwszym problemem jest niedojrzałość płuc dziecka, co z kolei przekłada się często na problemy z oddychaniem. Wcześniactwo wiąże się z urodzeniem dziecka mającego niedojrzały układ nerwowy, wzrok, a także większość innych układów. Każdy tydzień w łonie matki polepsza rokowanie dziecka. Mimo nowoczesnego sprzętu nie da się zapewnić dziecku warunków całkowicie imitujących środowisko wewnątrzmaciczne. Wcześniak narażony jest na bodźce zewnętrzne w postaci dźwięku, światła, wykonywanych przy nim zabiegów.

Czytaj więcej: Karmienie wcześniaka. Jak karmić wcześniaka piersią?

Istotnym problemem wcześniaków jest zaburzenie rozwoju psychoruchowego. Opieka rehabilitacyjna rozpoczęta jest już w pierwszych dniach w inkubatorze, a obejmuje ona przede wszystkim właściwe ułożenie wcześniaka.

 Pielęgnacja wcześniaka

 Z powodu zaburzonego napięcia mięśniowego i aktywności ruchowej wcześniaków konieczne jest układanie ich z wykorzystaniem tzw. gniazdek z różnych poduszeczek czy pieluch. Wcześniaki urodzone przed 34. tygodniem ciąży mają niewykształcony odruch ssania, wobec tego nie ma możliwości, by były karmione piersią. Nie ma jednak przeciwwskazań, by matka odciągała pokarm z piersi, który następnie podawany jest dziecku przez specjalną sondę do żołądka. Przed wypisem z oddziału rodzice otrzymują od lekarza szczegółowe instrukcje dotyczące pielęgnacji i koniecznych wizyt lekarskich i rehabilitacji. Wszystko bowiem zależy od tego, w którym tygodniu urodziło się dziecko, jakie ma stwierdzone zaburzenia rozwojowe.

Czytaj więcej: Pielęgnacja wcześniaka. Jak pielęgnować wcześniaka w domu?

 Rozwój wcześniaka

 Oceniając początkowy rozwój dziecka, bierze się pod uwagę pewne normy czasowe wielu kamieni milowych – to, kiedy dziecko zaczęło siadać, chodzić, mówić itd. Jednak w przypadku dzieci urodzonych przedwcześnie konieczne jest wyliczenie tzw. wieku skorygowanego. Polega to na tym, że od wieku metrykalnego odejmuje się liczbę tygodni, o które wcześniej urodziło się dziecko. Konieczna jest ściślejsza obserwacja wcześniaków niż zdrowych noworodków donoszonych. Rozwój wcześniaków charakteryzuje się znacznymi okresami przyspieszeń i zahamowań psychoruchowych. Należy spodziewać się, że wcześniak zdecydowanie dłużej niż dziecko urodzone o czasie będzie miał problemy z utrzymaniem pozycji siedzącej czy chodzeniem. Częste w tej grupie są również zaburzenia wzroku i słuchu. Powszechnym problemem neurologicznym jest porażenie dziecięce, czyli trwałe uszkodzenie struktur mózgu, które upośledza rozwój psychoruchowy dziecka.

Czytaj więcej: W jaki sposób cukrzyca ciążowa wpływa na rozwój dziecka?