Przedawkowanie witaminy D – czy jest możliwe, jakie są objawy?

Czy można przedawkować witaminę D?

Przedawkowanie witaminy D pozyskiwanej przez organizm dzięki syntezie skórnej nie jest możliwe, ponieważ światło słoneczne degraduje nadmiar witaminy D w ciele. Nie zdarza się również przedawkowanie witaminy D z pożywieniem. Dieta stanowi uzupełnienie syntezy skórnej, może pokrywać maksymalnie 20 proc. dziennego zapotrzebowania na witaminę D, a właściwe przyswajanie tego związku z pożywienia wymaga też odpowiedniej ilości tłuszczu i wapnia w posiłkach.

Przedawkowanie suplementów z witaminą D

Przedawkowanie witaminy D jest jednak możliwe wskutek nadmiernej lub niekontrolowanej suplementacji:

• Gdy pacjenci przyjmują witaminę D bez porozumienia z lekarzem, nie kontrolując stężenia witaminy D w surowicy krwi i przekraczając dawki zalecane dla swojego wieku i masy ciała. Zdarza się również, że przedawkowanie witaminy D wynika z niewłaściwej informacji producenta o suplemencie – w Stanach Zjednoczonych odnotowano liczne przypadki znaczącej różnicy między rzeczywistą dawką witaminy D w suplemencie, a tą deklarowaną przez producenta. Jeden z opisanych suplementów zawierał 2,6 miliona jednostek zamiast 2000, przez co pacjenci co dzień przekraczali zalecaną dawkę 1300 razy!
• Rzadko zdarza się, że organizm sam nadmiernie produkuje metabolity witaminy D. Taki stan rozwija się w chorobach ziarniniakowych (np. sarkoidozie), niektórych chłoniakach czy w chorobach wrodzonych, jak zespół Williamsa – Beurena.

Objawy przedawkowania witaminy D

Przedawkowanie suplementów z witaminą D powoduje hiperwitaminozę D, nazywaną również zatruciem witaminą D czy jej toksycznością. Pacjenci najczęściej zgłaszają wówczas objawy takie jak:

• zaburzenia żołądkowo-jelitowe, jak biegunka, zaparcia, bóle brzucha,
• nudności i nawracające wymioty,
• zaburzenia łaknienia,
• dezorientacja,
• senność, apatia,
• wielomocz,
• polidypsja (wzmożone pragnienie),
• odwodnienie,
• bóle głowy,
• bóle stawowo-mięśniowe oraz bóle kości,
• pobudzenie nerwowe.

Skutki przedawkowania witaminy D

U osób poważnie przekraczających zalecane dzienne dawki witaminy D zagrożeniem są hiperkalcemia i hiperfosfatemia, czyli odpowiednio stan podwyższonego poziomu wapnia i stan podwyższonego poziomu  fosforu we krwi. (Jedną z licznych funkcji, jakie witamina D pełni w naszym organizmie, jest bowiem udział w metabolizmie wapnia i fosforanów. A gdy są nadmiernie wchłaniane z przewodu pokarmowego, odkładają się w nerkach, sercu i płucach.) Niektóre powikłania hiperkalcemii, a pośrednio również hiperfosfatemii, to:

• kamica nerkowa z napadami kolki nerkowej,
• choroba wrzodowa,
• przerost lewej komory serca,
• niewydolność nerek,
• tężyczka,
• przyspieszony rozwój miażdżycy. 

Ciężka, zagrażająca życiu hiperkalcemia rozpoznawana bywała w ciągu ostatniego dziesięciolecia na całym świecie u niemowląt z podejrzeniem krzywicy, którym przepisywano duże dawki witaminy D bez pomiaru stężenia we krwi kalcydiolu (produktu przemiany witaminy D w organizmie).

>> Witaminy dla mężczyzn – które składniki wspierają płodność i kondycję fizyczną?

Przedawkowanie witaminy D – co robić?

Każdy pacjent przyjmujący profilaktycznie preparaty z witaminą D powinien omówić dawkę suplementu lub leku z lekarzem i co jakiś czas kontrolować stężenie kalcydiolu we krwi. W przypadku niepokojących objawów mogących wskazywać na hiperwitaminozę i hiperkalcemię, zwłaszcza u pacjentów przewlekle stosujących bardzo duże dawki preparatów witaminy D, należy zwrócić się do lekarza po skierowanie na badania biochemiczne.

Leczenie zatrucia wskutek przedawkowania witaminy D oraz rozwijającej się na tym podłożu hiperkalcemii jest możliwe i polega m.in. na podawaniu kroplówek pomagających wydalić wapń. W niektórych przypadkach pacjent może potrzebować hemodializy. W większości przypadków przewlekłego przedawkowania witaminy D pacjent wraca do zdrowia bez poważnych komplikacji.        

Ile witaminy D potrzebujemy, by nie przedawkować?

Preparaty witaminy D od września do kwietnia powinni przyjmować wszyscy, a przez cały rok – seniorzy i pacjenci z niedoborami potwierdzonymi w badaniach laboratoryjnych. Za optymalne, średnie stężenie witaminy D w organizmie dorosłego człowieka uznaje się poziom powyżej 30–50 ng/ml (>75–125 nmol/l).

>> Hiperwitaminoza. Czym grozi nadmiar witamin w diecie?

Suplementacja witaminy D – zalecane dawki:

• noworodki i niemowlęta do 6. miesiąca życia: 400 IU/dobę,
• niemowlęta od 6. do 12. miesiąca życia: 400 – 600 IU/dobę,
• dzieci od 1. do 10. roku życia: 600 do 1000 IU/dobę – poza okresem maj-wrzesień, przy wystarczającej ekspozycji na światło słoneczne,
• dzieci otyłe od 1. do 10. roku życia: 1600 – 4000 IU/dobę,
• młodzież od 11. roku życia oraz dorośli do 65. roku życia : 800 – 2000 IU/dobę – poza okresem maj-wrzesień, przy wystarczającej ekspozycji na światło słoneczne,
• nastolatki i osoby dorosłe z otyłością: 1600 – 4000 IU/dobę,
• osoby między 65. a 75. roku życia: 800 – 2000 IU/dobę przez cały rok,
• seniorzy powyżej 75. roku życia: 2000 – 4000 IU/dobę przez cały rok,
• osoby otyłe powyżej 75. roku życia: 4000 – 8000 IU/dobę w zależności od stopnia otyłości.

Szacuje się, że niedobory witaminy D występują stale lub okresowo nawet u 80 proc. Polaków i wszystkie te osoby powinny uzupełniać braki suplementacją. Zawsze należy to jednak omówić z lekarzem i przestrzegać zaleconych dawek.

>> Witamina D – obalamy mity na jej temat