Nadczynność tarczycy, inaczej hipertyreoza, wynika z zaburzeń hormonalnych. Występuje u 1–2% dorosłych Polaków, u dzieci rozwija się bardzo rzadko. Objawy są bardzo charakterystyczne, więc nadczynność tarczycy może zostać szybko zdiagnozowana. Nieleczona pogarsza stan całego organizmu i wpływa na płodność.
Nadczynność tarczycy – jak wygląda leczenie choroby?
W serwisie Apteline.pl zgodnie z wizją Grupy NEUCA zależy nam na przekazywaniu treści najwyższej jakości – sprawdzonych informacji, eksperckiej wiedzy. Dlatego nasze teksty piszą i weryfikują specjaliści – farmaceuci i lekarze.
Co to jest nadczynność tarczycy?
Tarczyca jest niewielkim gruczołem położonym w przedniej części szyi, przylegającym do tchawicy. Składa się z dwóch płatów połączonych cieśnią. Tarczyca odpowiada za produkcję dwóch hormonów: tyroksyny (T4) oraz trijodotyroniny (T3). Hormony te wpływają na metabolizm, termoregulację, pracę układu sercowo-naczyniowego, nerwowego oraz trawiennego, regulację gospodarki wapniowo-fosforanowej, a nawet na rozwój płodu.
Nadczynność tarczycy związana jest ze wzmożoną produkcją trijodotyroniny i tyroksyny. Z kolei produkcja tych hormonów regulowana jest przez przysadkę mózgową i hormon, który wytwarza, czyli tyreotropinę (TSH). To właśnie TSH stymuluje komórki tarczycy do produkcji hormonów. Im więcej hormonów tarczycy we krwi, tym stężenie TSH jest niższe (zasada działania polega na sprzężeniu zwrotnym).
Nadczynność tarczycy – przyczyny
Do głównych przyczyn nadczynności tarczycy należy choroba Gravesa – Basedowa, w której przebiegu organizm produkuje charakterystyczne autoprzeciwciała. Są to tzw. immunoglobuliny klasy G (IgG) nazywane TRAb, a ich działanie jest zbliżone do działania tyreotropiny. Wśród innych przyczyn nadczynności tarczycy wymienić trzeba guzki tarczycy – guz autonomiczny tarczycy, wole guzkowe nadczynne, zwane również chorobą Plummera. W sporadycznych przypadkach nadczynność może rozwinąć się w wyniku leczenia zbyt wysokimi dawkami hormonów tarczycy.
Główne objawy nadczynności tarczycy
Objawy nadczynności tarczycy są bardzo różne, czasami występują pojedynczo, a czasami pojawia się wiele objawów. Pierwszym sygnałem, że choroba może się rozwijać, jest utrata masy ciała przy jednoczesnym wzmożonym apetycie. Osoba chora jest na ogół zaskoczona nagłym chudnięciem i rozpoczyna proces diagnostyczny. Często pojawiają się biegunki o charakterze przewlekłym lub nawracającym, które wynikają z szybszej pracy jelit.
Do innych objawów nadczynności tarczycy zaliczamy:
- uczucie duszności,
- spadek tolerancji na wysokie temperatury,
- ogólne osłabienie,
- osłabienie siły mięśniowej, łatwą męczliwość. Wysiłek fizyczny i psychiczny jest bardzo obciążający, dlatego pacjent często unika wszelkich aktywności, co dodatkowo osłabia siłę mięśniową.
Zbyt wysoki poziom hormonów tarczycy objawia się także:
- drżeniem rąk,
- zaburzeniami snu – od bezsenności przez trudności zasypianiem po koszmary senne,
- nadpobudliwością (wzmożone pobudzenie nerwowe),
- kołataniami serca,
- tachykardią (przyspieszenie pracy serca do ponad 100 uderzeń w ciągu 1 minuty),
- zwiększeniem amplitudy między ciśnieniem skurczowym a rozkurczowym (ciśnienie skurczowe podwyższone, a rozkurczowe obniżone),
- pojawieniem się szmeru skurczowego nad koniuszkiem serca,
- dodatkowymi skurczami nadkomorowymi.
>> Bradykardia, czyli wolne bicie serca – jakie ma objawy, czy jest niebezpieczna?
Nadczynność tarczycy a wygląd
Wystąpienie nadczynności tarczycy zmienia wygląd zewnętrzny, ponieważ pojawiają się:
- nadmierna potliwość,
- ocieplona, gładka, zaczerwieniona i wilgotna skóra (reakcja obronna organizmu na wzmożony metabolizm),
- łojotokowe zapalenie skóry (ŁZS) najczęściej w konkretnych miejscach: na twarzy i owłosionej skórze (głowa, genitalia, klatka piersiowa) połączone z nadmiernym wypadaniem włosów,
- nadmiar sebum,
- zatkane ujścia gruczołów łojowych,
- łamliwość paznokci, pofałdowania i pomarszczenia na płytce paznokci.
W cięższych przypadkach może dochodzić do wytrzeszczu oczu czy powiększenia się tarczycy (pojawienie się woli tarczycowych). Wole tarczycy to powiększenie gruczołu tarczowego, które może być widoczne gołym okiem jako zwiększenie obwodu szyi lub być widoczne tylko w badaniu ultrasonograficznym (USG).
Jakie badania wykonać? Diagnostyka nadczynności tarczycy
W pierwszej kolejności wszelkie problemy ze zdrowiem należy zgłaszać do lekarza rodzinnego lub internisty. Przeprowadzi on dokładny wywiad i może już skierować pacjenta na badania, czyli w tym przypadku:
oraz wystawi skierowanie na konsultację do endokrynologa. To właśnie endokrynolog zajmuje się diagnozowaniem i leczeniem zaburzeń hormonalnych mających związek z tarczycą, w tym choroby Gravesa – Basedowa. Endokrynolog wystawia skierowanie na badania, na które nie ma możliwości skierować lekarz rodzinny, np. na badania oceniające obecność przeciwciał TRAb charakterystycznych dla choroby Gravesa – Basedowa. Endokrynolog wykonuje także USG tarczycy lub jej biopsję w razie wątpliwości diagnostycznych.
Nadczynność tarczycy w badaniu USG – wyniki
Badanie ultrasonograficzne tarczycy jest jednym z podstawowych badań wykorzystywanych do diagnostyki chorób tego gruczołu. Samo USG nie ocenia aktywności hormonalnej – w tym celu niezbędne jest wykonanie badań z krwi. Dostarcza jednak istotnych informacji dotyczących struktury, wielkości oraz unaczynienia tarczycy.
- W przypadku nadczynności tarczycy najczęściej obserwuje się powiększenie gruczołu (wole) z obniżoną echogenicznością i niejednorodnym obrazem miąższu. Echogeniczność to pojęcie używane w opisach badań ultrasonograficznych, oznaczające zdolność struktury do odbijania fal dźwiękowych. Obraz o obniżonej echogeniczności nazywany jest hipoechogenicznym i jest jaśniejszy od otoczenia. Obniżona echogeniczność może wskazywać na proces zapalny lub autoimmunologiczny, który często towarzyszy nadczynności – jak ma to miejsce w chorobie Gravesa-Basedowa. Struktura miąższu bywa rozproszona, z licznymi drobnymi ogniskami hipoechogenicznymi.
- W badaniu USG możliwa jest również ocena przepływów krwi przez naczynia krwionośne. Jest to tzw. ultrasonografia dopplerowska. Dla nadczynności tarczycy, zwłaszcza w chorobie Gravesa-Basedowa, charakterystyczne jest wzmożone unaczynienie tarczycy i widoczny intensywny przepływ krwi. Wynika to ze zwiększonego metabolizmu wywołanego nadmiarem hormonów.
- W przypadku nadczynności wywołanej pojedynczym guzkiem autonomicznym (tzw. gruczolak toksyczny) w USG widoczna jest dobrze ograniczona zmiana ogniskowa o wzmożonym unaczynieniu. Pozostały miąższ tarczycy jest prawidłowy lub wykazuje cechy zaniku.
>> Torbiel szyszynki – objawy. Czy stres powoduje torbiele szyszynki?
Leczenie nadczynności tarczycy
Leczenie nadczynności tarczycy ma na celu zmniejszenie produkcji hormonów tarczycy oraz złagodzenie objawów. O wyborze metody leczenia powinno się decydować wspólnie z lekarzem. Należy bowiem wziąć pod uwagę przyczynę nadczynności, wiek chorego, plany rozrodcze oraz ewentualne choroby współistniejące. Do metod leczenia nadczynności tarczycy zaliczamy:
- Leczenie farmakologiczne – polega na przyjmowaniu leków, które hamują wytwarzanie hormonów tarczycy, nazywanych lekami tyreostatycznymi. Do substancji o takim działaniu należą tiamazol oraz propylotiouracyl.
- Leczenie jodem radioaktywnym – stosowane może być w chorobie Gravesa – Basedowa, wolu guzkowym toksycznym i autonomicznym guzku. Radioaktywny jod niszczy komórki tarczycy produkujące hormony. W wyniku tego leczenia może dojść do trwałej niedoczynności tarczycy i chory może wymagać przyjmowania do końca życia hormonów tarczycy.
- Leczenie chirurgiczne tarczycy – polega na usunięciu części lub całej tarczycy. Zabieg taki nazywa się tyreoidektomią całkowitą lub częściową. Wskazaniem do leczenia chirurgicznego jest duże wole uciskające tchawicę, podejrzenie nowotworu lub nietolerancja leków tyreostatycznych.
>> Inozytol na tarczycę, PCOS, insulinooporność. Jak działa ta substancja witaminopodobna?
Nadczynność tarczycy – dieta
W nadczynności tarczycy metabolizm organizmu ulega przyspieszeniu, co wpływa na zwiększone zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze. Dieta odgrywa istotną rolę wspomagającą leczenie. Pomaga łagodzić objawy oraz wspiera regenerację organizmu. Należy jednak pamiętać, że nawet idealnie zbilansowana, zdrowa dieta nie zastąpi leczenia.
- Zaleca się, aby osoby z nadczynnością tarczycy zwiększyły wartość energetyczną diety o 15-30% w stosunku do normy. Na szczególną uwagę zasługuje odpowiednia podaż białka. Powinna ona wynosić ok. 1,2–1,5 g/kg masy ciała. Do dobrych źródeł białka należą ryby, chude mięso, nabiał oraz rośliny strączkowe.
- Nadczynność tarczycy może prowadzić do utraty masy kostnej, warto więc zadbać również o odpowiednią podaż wapnia i witaminy D3. Wapń znajduje się w produktach takich jak mleko, jogurt, ser, tofu i warzywa zielone. W przypadku witaminy D3 konieczna może być suplementacja.
- Nieodłącznym elementem zdrowej diety jest również odpowiednie nawodnienie. Osoby z nadczynnością tarczycy powinny wypijać 2-2,5 litra wody dziennie.
Nieleczona nadczynność tarczycy
Nadczynność tarczycy wymaga leczenia, jeśli się go zaniecha, dochodzi do rozregulowania całego organizmu, przez co pojawiają się kolejne problemy zdrowotne.
Nadczynność tarczycy a wpływ na płodność
Zaburzenia pracy tarczycy, szczególnie nieleczone, mogą znacząco wpływać na płodność, zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Hormony tarczycy odgrywają ważną rolę w regulacji układu rozrodczego, a ich nadmiar może prowadzić do zaburzeń hormonów płciowych, cyklu menstruacyjnego oraz funkcji gonad.
Nadczynność tarczycy a miesiączka
U kobiet nadczynność tarczycy może skutkować zaburzeniami cyklu miesiączkowego, takimi jak nieregularne miesiączki, skrócenie fazy lutealnej cyklu, co utrudnia implantację zarodka, lub nawet brakiem miesiączki. Dodatkowo nadmiar hormonów tarczycy może zaburzać wydzielanie hormonów przysadkowych (FSH, LH), co skutkuje brakiem owulacji lub jej nieprawidłowym przebiegiem.
Nadczynność tarczycy u mężczyzn
Mężczyźni chorujący na nadczynność tarczycy mogą zmagać się z obniżeniem poziomu testosteronu, zaburzenia libido i erekcji, a także może dochodzić u nich do obniżenia jakości nasienia i zmniejszenia liczby plemników.
Nadczynność tarczycy w ciąży
U kobiet ciężarnych nadczynność tarczycy zwiększa ryzyko poronienia, porodu przedwczesnego, stanu przedrzucawkowego, niskiej masy urodzeniowej dziecka oraz nadczynności tarczycy u noworodka (w przypadku choroby Gravesa).
Inne choroby tarczycy
Do najczęstszych chorób tarczycy należą niedoczynność oraz nadczynność tego gruczołu. Inne częste choroby to wole, któremu mogą towarzyszyć guzki tarczycy, guzki tarczycy bez wola, czyli nieprawidłowa struktura tarczycy, oraz nowotwory tarczycy i zapalenia tarczycy.
