Tyroksyna (T4) – normy, wyniki i ich interpretacja, wskazanie do badania

Co to jest tyroksyna (T4)?

Tyroksyna jest hormonem, a właściwie prohormonem produkowanym, magazynowanym i uwalnianym z komórek pęcherzykowych tarczycy. Do jej wytworzenia potrzebna jest tyrozyna (aminokwas, który odpowiada za syntezę wielu hormonów).

Tyroksyna pozbawiona jednego atomu jodu przekształca się w trijodotyroninę (T3), która charakteryzuje się znacznie wyższą aktywnością metaboliczną. Wydzielanie obydwu związków jest ściśle kontrolowane przez układ tarczyca — przysadka mózgowa — podwzgórze. Odbywa się to na drodze tzw. ujemnego sprzężenia zwrotnego. Zbyt wysokie stężenie T3 i T4 wpływa na zahamowanie produkcji hormonów regulatorów w przysadce i podwzgórzu, a w konsekwencji na obniżenie ich poziomu we krwi.

>> Trijodotyronina (T3) – kiedy należy wykonać badanie? Normy, wyniki i ich interpretacja

Tyroksyna, obok innych hormonów produkowanych w tarczycy, pełni wiele istotnych funkcji:

• w okresie płodowym i noworodkowym bierze udział w rozwoju m.in. układu szkieletowego i nerwowego,
• w późniejszym okresie wraz z innymi czynnikami reguluje płodność i proces laktacji,
• reguluje procesy metaboliczne, w tym rozpad tłuszczów i wchłanianie glukozy,
• bierze udział w produkcji somatotropiny i glikokortykosteroidów,
• wpływa na pracę i siłę mięśni.

>> Domowe testy diagnostyczne, także na poziom hormonów tarczycy

Tyroksyna (T4) – kiedy należy wykonać badanie?

Wskazaniem do wykonania badania poziomu tyroksyny jest podejrzenie jej nadczynności lub niedoczynności. Objawy wskazujące na niedoczynność, które może zgłaszać pacjent, to:

• senność,
• spowolnienie i zły nastrój,
• sucha i szorstka skóra,
• zmniejszony apetyt,
• zaparcia.

Do symptomów charakterystycznych dla nadczynności należą z kolei:

• nagła utrata wagi,
• przewlekłe zmęczenie,
• bezsenność,
• nadmierna potliwość.

Badanie poziomu tyroksyny wykonuje się nie tylko w podejrzeniu nadczynności lub niedoczynności tarczycy. Wskazaniem do jego przeprowadzenia jest również diagnostyka:

• guzków tarczycy,
• przerośniętego gruczołu tarczycowego — wola,
• niepłodności u kobiet,
• choroby Hashimoto,
• schorzeń przysadki.

Oznaczenie wykonuje się ponadto u pacjentów, którzy mają zdiagnozowane choroby tarczycy (np. nowotwory) oraz nieprawidłowe wartości TSH.

Tyroksyna (T4) – jak się przygotować do badania jej poziomu?

Do badania należy podejść na czczo, pamiętając o prawidłowym nawodnieniu. Przed pobraniem należy poinformować lekarza o przewlekle przyjmowanych lekach. Jest to bardzo ważne, ponieważ niektóre leki, np. terapia hormonalna mogą mieć wpływ na wynik badania. Ponadto tyroksyna wykazuje zmienność dobową, więc, aby badanie było miarodajne, należy je wykonywać zawsze w podobnej porze.

>> Leczenie i dieta w chorobie Hashimoto

Jak przebiega badanie tyroksyny (T4)?

Krew jest pobierana przez doświadczony personel, najczęściej z żyły w zgięciu łokciowym. Badania jest szybkie i praktycznie bezbolesne. Przed wkłuciem skórę należy przemyć środkiem antyseptycznym. Bezpośrednio po nim pacjent może wrócić do domu.

Tyroksyna (T4) – interpretacja wyniku

W organizmie człowieka 99% tyroksyny znajduje się w postaci związanej z różnymi białkami. Kompleksy te są nieaktywne biologicznie. Pozostała część T4 to tzw. wolna tyroksyna (fT4) – niezwiązana z żadnymi czynnikami, pełni wspomniane wyżej funkcje.

W trakcie badania oznacza się nie tylko tyroksynę (T4), ale również wolną tyroksynę (fT4). Normy dla tych dwóch hormonów są następujące:

• 58-154 nmol/l dla T4,
• 11,8-24,6 pmol/l dla fT4.

W praktyce diagnostycznej samo badanie tyroksyny nie jest wystarczające dla postawienia prawidłowej diagnozy. Dlatego lekarz specjalista z reguły zleca wykonanie całego pakietu, który zawiera oznaczenie: T3 (trijodotyroninę), fT3, fT4 oraz TSH. Wyniki są dostępne już następnego dnia.

>> Niedoczynność tarczycy – badania diagnostyczne, zasady leczenia

Wysoki poziom tyroksyny

Poziom tyroksyny należy interpretować na podstawie innych wskaźników. Podwyższony wynik T4 przy obniżonym TSH wskazuje na pierwotną nadczynność tarczycy. Z kolei TSH podwyższone lub w granicach normy wskazuje na nadczynność wtórną.

Najczęstszym powodem nadczynności tarczycy jest choroba Gravesa-Basedowa, która wykazuje podłoże autoimmunologiczne. Do innych czynników należą nowotwory wydzielające hormony tarczycy oraz wole toksyczne.

Niski poziom tyroksyny

Niski poziom tyroksyny wskazuje na niedoczynność tarczycy, wynikający z różnych jednostek chorobowych. Do najczęstszych czynników, które powodują niedoczynność, należą:

• choroba Hashimoto – autoimmunologiczne zapalenie tarczycy,
• niektóre choroby przysadki mózgowej,
•  przebyte promieniowanie w okolicach szyi.

Tyroksyna (T4) – co po badaniu?

Badania powinny być zinterpretowane przez lekarza endokrynologa, który na podstawie wszystkich wyników zaleci właściwą terapię lub dalszą diagnostykę.

W przypadku niedoboru tyroksyny w organizmie lekarz z reguły zleca przyjmowanie leków ją zawierających. W postaci farmakologicznej tyroksyna występuje jako sól sodowa lewoskrętnej tyroksyny – tzw. l-tyroksyna. Jest ona stosowana w każdej postaci niedoczynności, niezależnie od etiologii. Przyjmując ją, należy pamiętać, że wchłania się w górnym odcinku przewodu pokarmowego, a jej absorbcja jest największa, gdy lek przyjmuje się na czczo.

Tyroksyna (T4) – czy można wykonać u kobiet w ciąży?

Tyroksyna obok innych hormonów tarczycy pełni szczególnie ważną rolę w przebiegu ciąży i rozwoju płodu. Jej stężenie jest systematycznie kontrolowane, gdyż niedobór może spowodować:

• przedwczesny poród,
• krwotok poporodowy,
• poronienie,
• przedwczesne oddzielenie łożyska,
• nieodwracalne zaburzenia układu nerwowego u płodu.

W stwierdzonych niedoborach hormonu u kobiet ciężarnych lekarz zaleca przyjmowanie l-tyroksyny.

Podwyższone wartości tyroksyny w pierwszym trymestrze, przy jednoczesnym braku objawów, nie wymagają leczenia.

>> Niedoczynność tarczycy w ciąży – skutki, wpływ na dziecko

Tyroksyna (T4) – czy można wykonać u dzieci?

Normy tyroksyny, zwłaszcza jej wolnej frakcji, są inne dla dzieci niż dla osób dorosłych. Wynoszą odpowiednio:

• 22-49 pmol/l dla noworodka,
• 9-20 pmol/l dla kilkulatka,
• 9-17 pmol/l dla nastolatka.

Objawy nadczynności lub niedoczynności tarczycy u dzieci będą podobne jak u dorosłych. Wyrównanie nieprawidłowości jest o tyle istotne, że hormony tarczycy pełnią szczególnie ważną rolę w rozwoju m.in. układu nerwowego.

Tyroksyna (T4) – cena badania

Cena badania tyroksyny nie należy do wysokich. Oscyluje w granicach 20 złotych. Oczywiście komplet badań, zwłaszcza w chorobach, kiedy należy jej stan kontrolować dosyć często, może stanowić spory wydatek. Dlatego w celu wykonania badań należy udać się do lekarza pierwszego kontaktu, który wystawi odpowiednie skierowanie.