Rak jelita grubego – objawy, badania, leczenie

Rak jelita grubego – objawy i stadia zaawansowania

Rak jelita grubego najczęściej lokalizuje się w odbytnicy, jednak może występować w każdym odcinku jelita grubego. Rozwija się w większości przypadków na podłożu polipa gruczolakowego. Sam polip nie jest nowotworem złośliwym, może jednak z czasem ulec transformacji nowotworowej, dlatego zazwyczaj zalecane jest jego usunięcie. W ocenie zaawansowania raka jelita grubego uwzględniany jest stopień nacieku ściany jelita, obecność przerzutów w węzłach chłonnych oraz przerzutów w odległych narządach. W uproszczeniu schemat wygląda następująco:

• stopień 0 – zmiana nowotworowa jest ograniczona jedynie do błony śluzowej ściany jelita;
• stopień I – rak nacieka na ścianę jelita głębiej, może zajmować warstwę podśluzową, nie przekracza warstwy błony mięśniowej;
• stopień II – rak przekracza ścianę jelita i nacieka na sąsiednie narządy;
• stopień III – przerzuty nowotworowe obecne są w węzłach chłonnych;
• stopień IV – przerzuty występują w odległych narządach, takich jak wątroba czy płuca.

Początkowo nowotwór jelita grubego może pozostawać bezobjawowy. Wraz z postępem choroby pojawiają się dolegliwości takie jak:

• ból brzucha
• utrata apetytu
• spadek masy ciała
• zmiana rytmu wypróżnień
• krew w kale
• ołówkowate stolce
• guz wyczuwalny przez skórę brzucha
• niedrożność przewodu pokarmowego

Czy tomografia jamy brzusznej wykryje raka jelita grubego?

Najistotniejszym badaniem umożliwiającym ocenę stanu jelita grubego, zobrazowanie zmian oraz pobranie materiału do badań jest kolonoskopia. Jest to badanie endoskopowe, polegające na wprowadzeniu przez odbyt cienkiego aparatu, który obrazuje wnętrze jelita. Przesuwa się go w świetle przewodu pokarmowego poprzez odbytnicę, esicę, zstępnicę, poprzecznicę i wstępnicę, czyli całe jelito grube. Wykrycie polipu podczas kolonoskopii jest wskazaniem do jego usunięcia i poddania badaniu histopatologicznemu. Wycięcie zmiany jest nazywane polipektomią i można wykonać je podczas kolonoskopii. Ustalenie ostatecznego rozpoznania możliwe jest jedynie po badaniu histopatologicznym pobranych wycinków.
Do innych wykonywanych badań należą tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny jamy brzusznej i miednicy. Umożliwiają one ocenę stopnia zaawansowania nowotworu, czyli wielkość guza, naciekanie pobliskich narządów oraz zajęcie węzłów chłonnych.

>> Tomografia komputerowa jamy brzusznej – na czym polega badanie? Wskazania, jak się przygotować

Rak jelita grubego a morfologia krwi

Wiele osób wykonuje morfologię krwi, myśląc, że wykryje wszelkie nieprawidłowości w organizmie. Jest to oczywiście bardzo ważne badanie i zdecydowanie warto powtarzać je regularnie, lecz nie pozwala na pewne zdiagnozowanie wszystkich chorób. W przypadku raka jelita grubego mogą pojawić się w morfologii pewne odchylenia, jednak nie można na ich podstawie rozpoznać ani wykluczyć raka. Zmianą w morfologii, która może pojawiać się w przebiegu nowotworu jelita grubego, jest niedokrwistość mikrocytarna. Jest to stan, w którym dochodzi do obniżenia wartości hemoglobiny, czerwonych krwinek (RBC), średniej objętości erytrocytu (MCV) oraz średniego stężenia hemoglobiny w erytrocytach (MCHC). Choroba nowotworowa nie jest jedyną możliwą przyczyną odchyleń tego typu, lecz warto wziąć ją pod uwagę w diagnostyce. Najlepiej, aby wyniki morfologii interpretował lekarz, który zadecyduje o konieczności wykonania innych badań.

Markery raka jelita grubego

Markerami nowotworowymi określa się substancje, których stężenie znacznie częściej wzrasta u osób chorujących niż u osób zdrowych. W przypadku raka jelita często dochodzi do wzrostu CEA, zwanego antygenem rakowo-płodowym. Wykonywanie badania stężenia CEA nie jest jednak rutynowo zalecane. Ma ono niewielką wartość podczas wykrywania nowotworu, gdyż jest mało swoiste. Do podwyższenia wartości CEA może bowiem dochodzić także u kobiet ciężarnych, w stanach zapalnych wątroby, chorobach płuc, stanie zapalnym trzustki, chorobie wrzodowej lub w przebiegu innych nowotworów. Badanie poziomu CEA jest zalecane w monitorowaniu chorych po leczeniu raka jelita grubego. Wzrost jego stężenia w takiej sytuacji może sugerować nawrót choroby.

Rak jelita grubego – przyczyny. Kto może zachorować?

Najwięcej zachorowań na raka jelita grubego dotyczy osób po 75. roku życia. Mężczyźni chorują około dwa razy częściej niż kobiety. Nowotwór ten może wystąpić u każdego, jednak istnieją pewne czynniki ryzyka. Należą do nich:

• nadmierna masa ciała
• mała aktywność fizyczna
• spożywanie alkoholu
• palenie papierosów
• spożywanie pokarmów bogatych w tłuszcze zwierzęce oraz czerwone mięso
• zachorowania na raka jelita grubego w rodzinie
• cukrzyca
• akromegalia
• pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego
• choroba Leśniowskiego – Crohna

Czy rak jelita grubego jest dziedziczny?

Rak jelita grubego może wystąpić u osób, u których w rodzinie nie występowały żadne przypadki choroby, ale nowotwór u krewnych, zwłaszcza pierwszego stopnia, czyli rodziców lub dzieci, zwiększa ryzyko zachorowania. Istnieją także dziedziczne zespoły genetyczne związane z występowaniem raka jelita grubego, a niekiedy również innych nowotworów.

1. Zespół Lyncha – jest to najczęstsza przyczyna raka jelita grubego uwarunkowanego genetycznie. U osób obciążonych mutacją w wieku 60 lat ryzyko zachorowania wynosi 60%. Wzrasta także prawdopodobieństwo raka endometrium, jajnika, żołądka, trzustki, jelita cienkiego, dróg żółciowych, mózgu, skóry oraz układu moczowego.
2. Rodzinna polipowatość jelita grubego – ryzyko zachorowania na nowotwór jelita grubego około 40. roku życia wynosi aż 100%. W jelicie grubym osób z mutacją obecne są tysiące polipów, które mają tendencję do transformacji w nowotwór złośliwy. Wzrasta także ryzyko zachorowania na raka brodawkowatego tarczycy, raka nadnercza, trzustki, żołądka, dwunastnicy oraz ośrodkowego układu nerwowego.
3. Zespół Peutza–Jeghersa – cechuje się obecnością charakterystycznych plam na skórze w okolicy ust, twarzy, narządów płciowych oraz rąk, a także polipów w układzie pokarmowym. Mutacja jest związana z częstszym występowaniem raka jelita grubego, cienkiego, żołądka, sutka oraz jajnika.

>> Czerwone suche plamy na ciele

Rak jelita grubego – leczenie

Podstawą w leczeniu nowotworów jelita grubego jest wycięcie guza wraz z częścią jelita oraz usunięcie węzłów chłonnych. Do innych metod wykorzystywanych w leczeniu raka jelita grubego należy radioterapia, chemioterapia oraz radiochemioterapia. Leczenie przed zabiegiem operacyjnym stosowane jest u niektórych chorych na raka odbytnicy w celu zmniejszenia guza i polega na radioterapii lub radiochemioterapii. Zastosowanie ma często także leczenie uzupełniające głównie pod postacią chemioterapii. Jest ona zalecana, gdy stwierdzone zostają przerzuty w węzłach chłonnych lub odległych narządach.

Profilaktyka raka jelita grubego

Profilaktykę nowotworu jelita grubego można podzielić na działania mające na celu zmniejszenie ryzyka zachorowania oraz działania umożliwiające wczesne wykrycie choroby.

Do czynników zmniejszających ryzyko zachorowania należą:

• dieta bogata w błonnik
• regularna aktywność fizyczna
• unikanie niedoborów witaminy D i wapnia

Wczesne wykrycie niepokojących zmian w jelicie jest możliwe podczas kolonoskopii. Niezwykle ważne jest jej regularne wykonywanie. W Polsce istnieje program badań przesiewowych, opierający się na wykonywaniu kolonoskopii co 10 lat u osób w wieku od 50. do 65. roku życia. W zależności od wyniku badania kolejna kolonoskopia może być jednak zlecona po krótszym czasie. Badań w młodszym wieku oraz częściej wykonywanych wymagają osoby obciążone mutacjami genetycznymi lub dodatnim wywiadem chorobowym w rodzinie.

Rak jelita grubego – przerzuty i rokowania

Rak jelita grubego najczęściej przerzutuje do wątroby. Dzieje się tak, gdyż krew z jelit jest zbierana przez żyłę wrotną, biegnącą właśnie do wątroby. Drugą częstą lokalizacją przerzutów są płuca.
Rokowania w chorobie nowotworowej jelita grubego zależne są od stopnia zaawansowania zmiany w momencie jej wykrycia. W przypadku rozpoznania raka in situ, czyli ograniczonego jedynie do błony śluzowej ściany jelita, przeżywalność 5-letnia wynosi 100%. W I stopniu zaawansowania określana jest na poziomie 85-100%, w stopniu II na poziomie 50-80%, w stopniu III na poziomie 30-60%, zaś w stopniu IV jedynie na poziomie 5%. Wyniki te dowodzą, jak bardzo istotna jest odpowiednia profilaktyka choroby i regularne wykonywanie badań.

>> Badania profilaktyczne – sprawdź, które wykonać