Rak jądra dotyka głównie młodych mężczyzn między 20. a 40. rokiem życia – w tej grupie wiekowej to najczęściej występujący nowotwór złośliwy. Im szybsza diagnostyka, tym większe szanse na całkowite wyleczenie raka jądra, dlatego warto wiedzieć, jakie objawy powinny wzbudzić czujność.
Rak jądra – objawy, przyczyny. Czy rak jądra jest wyleczalny?
Rak jądra – komu grozi zachorowanie?
U osób rasy białej rak jądra występuje około cztery razy częściej. Większe prawdopodobieństwo zachorowania dotyczy także osób, które w przeszłości cierpiały na raka jednego jądra lub których ojciec lub brat zmagali się z nowotworem gonady. Do innych czynników ryzyka należą:
wnętrostwo, czyli wada polegająca na umiejscowieniu jądra w jamie brzusznej lub pachwinie,
zespół Klinefeltera,
przebycie operacji przepukliny pachwinowej,
zakażenie wirusem HIV.
Objawy, które powinny zwrócić uwagę
Znajomość objawów występujących w przebiegu raka jądra jest szczególnie ważna. Dzięki niej mężczyźni mogą zwrócić uwagę nawet na niewielkie zmiany w obrębie jąder i odpowiednio szybko zgłosić się do lekarza. Najczęstszym objawem raka jądra jest jego powiększenie. Jądro staje się twardsze i cięższe. Do innych objawów należą:
uczucie ciężkości w mosznie,
zmiana konsystencji jądra,
wyczuwalny guzek,
ból w mosznie,
niepłodność,
nawracające zapalenie jądra lub najądrzy,
ginekomastia, czyli przerost gruczołu piersiowego,
objawy przedwczesnego dojrzewania u chłopców.
Zaawansowana choroba może prowadzić do wystąpienia przerzutów, które powodują mało charakterystyczne dolegliwości. Wystąpić mogą bóle podbrzusza, bóle w okolicy lędźwiowej, bóle kostne, kaszel lub krwioplucie.
>> USG moszny – jak wygląda badanie? Wskazania do jego wykonania, przygotowanie
Jak wykonać samobadanie jąder?
Regularne samobadanie pozwala na szybkie zauważenie nieprawidłowości. Samobadanie zaleca się wykonywać raz w miesiącu, podczas ciepłej kąpieli, która sprzyja rozluźnieniu moszny i mięśni podtrzymujących jądra. Każde jądro należy zbadać osobno, obiema rękami. Badanie powinno być delikatne, ale zdecydowane. Uwagę powinna zwrócić każda obecność guzka, zmiany konsystencji, kształtu lub wielkości narządu.
Rak jądra – do jakiego lekarza się zgłosić?
Specjalistą, do którego warto pójść w razie niepokojących objawów, jest urolog. Do lekarza tej specjalności potrzebujemy skierowania. Wystawić je może lekarz rodzinny. Jeśli stwierdzi on na podstawie wywiadu i ewentualnych badań podejrzenie choroby nowotworowej, ma prawo wystawić kartę DiLO. Uprawnia ona posiadacza do ominięcia zwykłych kolejek i szybszej diagnostyki onkologicznej oraz leczenia. W przypadku prywatnej wizyty u urologa, skierowanie nie jest potrzebne.
Jak rozpoznać raka jądra?
Diagnostyka raka jądra rozpoczyna się od rozmowy z lekarzem i przeprowadzenia dokładnego badania. Podstawowym badaniem jest USG jąder. Pozwala ono na zobrazowanie obecnego guza. W rozpoznaniu choroby istotne są również badania krwi. W tym przypadku zwykła morfologia nie wystarczy. Niektóre nowotwory jądra wydzielają do krwi specyficzne substancje, nazywane markerami raka jądra. Ich oznaczanie przed leczeniem i po nim jest bardzo pomocne w ocenie skuteczności terapii oraz zaawansowania choroby. Markery nie są jednak w pełni swoiste i nie można decydować o rozpoznaniu lub wykluczeniu choroby wyłącznie na ich podstawie.
>> Samobadanie jąder. Jak badać jądra i dlaczego jest to ważne?
Do markerów raka jądra należą:
alfafetoproteina płodowa (AFP) – do jej wzrostu dochodzi w przebiegu nienasieniaków, ale także w raku wątrobowokomórkowym lub w marskości wątroby. Nasieniaki nie wydzielają AFP.
podjednostka beta gonadotropiny kosmówkowej (βHCG) - wydzielana jest szczególnie przez kosmówczakoraka, ale jej wzrost może być też wynikiem rozwoju innych nowotworów germinalnych.
dehydrogenaza mleczanowa (LDH) – jest to najmniej swoisty marker, ale ma istotne znaczenie rokownicze.
Tomografia komputerowa jamy brzusznej i miednicy mniejszej również jest przydatnym badaniem obrazowym. Pomaga ona w ocenie stopnia zaawansowania raka.
Ostateczne rozpoznanie nowotworu stawia się na podstawie badania histopatologicznego usuniętego jądra.
Rodzaje nowotworów jądra
U niewielkiego procenta chorych rak jądra może występować obustronnie. W większości przypadków rak wywodzi się z nabłonka rozrodczego – to tak zwane nowotwory zarodkowe lub germinalne. Rzadziej spotyka się nowotwory niegerminalne, czyli wywodzące się z podścieliska gonad lub sznurów płciowych. Ze względu na budowę histologiczną wyróżnia się dodatkowy podział nowotworów germinalnych i niegerminalnych.
Wśród nowotworów germinalnych wyróżniamy:
nasieniaki,
potworniaki,
raki zarodkowe,
guzy pęcherza żółtkowego,
kosmówczakoraki.
Ze względu na odmienne leczenie podział można uogólnić do nasieniaków i nienasieniaków. Niektóre nowotwory mogą mieć budowę mieszaną. Jeśli utkaniu nasieniaka towarzyszy budowa nienasieniaka, zaliczamy nowotwór do grupy nienasieniaków.
>> Ból jądra – na jakie choroby może wskazywać?
Nowotwory niegerminalne dzielą się na:
nowotwory z komórek Leydiga,
nowotwory z komórek Sertolego,
ziarniszczaki.
Czy rak jądra jest wyleczalny?
Najistotniejszym elementem leczenia raka jądra, niezależnie od jego rodzaju, jest usunięcie jądra, czyli orchidektomia. Zabieg ten przeprowadza się z dostępu pachwinowego, nie usuwa się jąder poprzez nacinanie worka mosznowego. Gonada jest wycinana w całości, razem z najądrzem i podwiązaniem powrózka nasiennego. Istnieje możliwość wszczepienia protezy jądra u osób, które bardzo źle reagują na inny wygląd moszny po zabiegu.
Dalsze leczenie zależny od rodzaju nowotworu. Nasieniaki uzupełniająco leczy się radioterapią. Nienasieniaki natomiast są mało wrażliwe na napromienianie. W tym przypadku zaleca się usunięcie węzłów chłonnych z przestrzeni zaotrzewnowej. Zaawansowany rak jądra może wymagać zastosowania chemioterapii.
Terapia nowotworów jądra niekiedy skutkuje trwałą niepłodnością. To poważny problem, szczególnie w przypadku młodych mężczyzn, niemających jeszcze dzieci. W takiej sytuacji można zalecić zdeponowanie nasienia w banku spermy.
>> Badania profilaktyczne – sprawdź, które wykonać
Przerzuty raka jądra
Nowotwór jądra może tworzyć przerzuty w węzłach chłonnych zaotrzewnowych oraz innych narządach, takich jak płuca, kości, mózg lub wątroba. Niekiedy wywołują one niespecyficzne dolegliwości m.in. zaburzenia neurologiczne, bóle kostne, kaszel, duszność i krwioplucie.
Badaniami wykonywanymi w diagnostyce przerzutów są zdjęcie RTG płuc, tomografia komputerowa klatki piersiowej oraz scyntygrafia kości. Przerzuty niewielkich rozmiarów w węzłach zaotrzewnowych u chorych z nasieniakiem leczy się radioterapią. Pozwala to na wyleczenie bez konieczności dalszej chemioterapii u około 90 proc. mężczyzn. W większości pozostałych przypadków wykorzystuje się chemioterapię.
Rak jądra – rokowania zależą od zaawansowania choroby
Większość chorych na nowotwory jądra rokuje dość dobrze. Oczywiście zależy to od stopnia zaawansowania choroby oraz rodzaju nowotworu. Ogólna przeżywalność roczna u wszystkich mężczyzn z rakiem gonady wynosi 93,7 proc. a 5-letnia 92 proc. Biorąc pod uwagę stopień zaawansowania, trzeba zauważyć, że różnice między wynikami są większe.
W pierwszym stadium nasieniaka 5-letnie przeżycie wynosi 100 proc.
W stadium drugim waha się od 70 do 90 proc.,
W stadium trzecim 5 lat przeżywa około 70 proc. pacjentów.
Markery raka jądra trzeba regularnie oznaczać
Mężczyźni, którzy zakończyli leczenie raka jądra, powinni poddawać się dalszym badaniom kontrolnym przez okres od 5 do 10 lat. Polegają one na regularnym oznaczaniu markerów nowotworowych oraz wykonywaniu badań obrazowych. Pozwala to na wczesne wykrycie ewentualnej wznowy i szybkie rozpoczęcie leczenia.
Czy guzek na jądrze zawsze oznacza raka?
Każda zmiana w obrębie jądra zawsze należy skonsultować z lekarzem i zdiagnozować. Nie każdy guz jądra jest nowotworem złośliwym. W ten sposób objawić się mogą również:
torbiele najądrza – ich przyczyną jest poszerzenie przewodzików odprowadzających w najądrzu. Zazwyczaj leczenie zachowawcze jest wystarczające, nieliczne przypadki wymagają zabiegu chirurgicznego, polegającego na nacięciu moszny i wyłuszczeniu torbieli, która potem poddawana jest badaniu histopatologicznemu, lub na odessaniu jej zawartości i podaniu do środka substancji zlepiającej jej ściany.
wodniaki jądra – to zbiorniki płynu w obrębie osłonki surowiczej jądra. Mogą być wrodzone lub nabyte. Nabyte wodniaki powstają w wyniku zakażenia, urazu, zabiegu w okolicy pachwiny, złośliwego nowotworu lub bez uchwytnej przyczyny. Wrodzone wodniaki zazwyczaj ulegają samoistnemu wchłonięciu. Nabyte natomiast mogą wymagać operacyjnego usunięcia.
żylaki powrózka nasiennego – to poszerzenia żył splotu wiciowatego oraz żyły jądrowej. Najczęściej występują po lewej stronie.
zapalenie najądrza i jądra – bywa, że towarzyszą mu obrzęk jądra oraz jego tkliwość. Przyczyną mogą być choroby przenoszone drogą płciową lub drobnoustroje wywołujące zapalenie dróg moczowych. Leczenie zazwyczaj opiera się na antybiotykoterapii
przepukliny pachwinowe – mogą schodzić do moszny i powodować wyczuwalny w niej guz. Zazwyczaj mamy wtedy do czynienia z przepukliną pachwinową skośną.
