USG tarczycy – kiedy wykonać i jak przebiega badanie? Interpretacja wyników

Na czym polega USG tarczycy?

Gruczoł tarczycy pełni zasadniczą rolę w gospodarce hormonalnej organizmu. Produkuje hormony (trijodotyroninę, tyroksynę i kalcytoninę), które m.in. regulują metabolizm, wpływają na układ nerwowy i mają kluczowe znaczenie w prawidłowym rozwoju płodu. Wszelkie anomalie w funkcjonowaniu tarczycy mogą powodować zmęczenie, senność, osłabienie, zmiany masy ciała czy dolegliwości m.in. ze strony układu pokarmowego. Z kolei tarczyca jest odpowiedzialna za gospodarkę wapniowo-fosforanową i produkcję witaminy D.

USG tarczycy pozwala ocenić:

• objętość oraz wielkość gruczołu,
• echogeniczność i jednorodność miąższu,
• czy w obrębie gruczołu nie występują guzki, torbiele, cysty lub zmiany ogniskowe,
• dynamikę wzrostu zmian w tarczycy,
• stan gruczołu po zabiegach operacyjnych.

Badanie ultrasonograficzne opiera się na działaniu fal ultradźwiękowych. Są one emitowane przez głowicę sondy. Fale przenikają przez powłoki skórne, wnikają do wnętrza badanej struktury, rozchodzą się i natrafiając na różne tkanki, ulegają odbiciu i wracają do głowicy. Obraz przekazywany jest do monitora w czasie rzeczywistym, dzięki czemu wyniki uzyskane za pomocą ultrasonografu są dokładne i precyzyjne.

USG tarczycy – kiedy należy wykonać badanie?

Na badanie ultrasonograficzne kieruje zazwyczaj lekarz endokrynolog lub ginekolog w przypadku nieprawidłowych wyników badań laboratoryjnych (głównie TSH, fT3, fT4), przeciwciał anty-TPO lub -TG. Do innych wskazań do wykonania USG tarczycy należą:

• występowanie objawów charakterystycznych dla niedoczynności lub nadczynności tarczycy,
• choroby tarczycy w rodzinie,
• kontrola zdiagnozowanych chorób tarczycy,
• monitorowanie stanu po usunięciu guzów lub zmian nowotworowych,
• diagnoza w kierunku choroby Gravesa-Basedowa lub Hashimoto,
• dalsze monitorowanie wcześniej rozpoznanych zmian w obrębie gruczołu (np. torbieli).

USG tarczycy powinna wykonywać każda dorosła osoba niemająca żadnych objawów przynajmniej raz na trzy lata. Jest to profilaktyka nowotworów tego gruczołu, które wykryte odpowiednio wcześnie dają 90% szans na całkowite wyzdrowienie.

USG tarczycy – jak się przygotować?

Badanie USG tarczycy nie wymaga specjalnego przygotowania. Jest bezbolesne, szybkie i przeprowadza się je bez znieczulenia. Może być wykonane o dowolnej porze dnia, niekoniecznie na czczo.

Tarczyca jest gruczołem położonym w dolnej części szyi. Aby umożliwić do niej łatwy dostęp, należy założyć na badanie wygodne ubranie o sporym dekolcie lub takie, które można łatwo podciągnąć. Należy również zrezygnować z biżuterii tj. naszyjnik czy długie kolczyki, gdyż mogą utrudniać dostęp głowicy. Mężczyźni o długiej brodzie mogą być proszeni o zgolenie lub przycięcie zarostu.

Na badanie warto również zabrać wszystkie poprzednie badania tarczycy. Przydatne mogą być m.in. badania z krwi lub inne obrazowe.

>> Niedoczynność tarczycy – badania diagnostyczne, zasady leczenia

Jak przebiega badanie USG tarczycy?

Przed przystąpieniem do badania lekarz przeprowadzi z badanym szczegółowy wywiad. Zazwyczaj dotyczy zgłaszanych dolegliwości, przebytych chorób lub dotychczas wykonanych badań.

W trakcie USG pacjent leży na leżance z lekko podniesioną szyją. Osoba wykonująca smaruje odpowiedni obszar żelem, który ułatwia przenikanie fal i przesuwanie sondy z głowicą. Jest ona przykładana w różnych miejscach i pod różnym kątem po to, aby jak najdokładniej zobrazować gruczoł.

Jeżeli lekarz zaobserwuje niepokojące zmiany, dokładnie mierzy je i ocenia, a następnie zapisuje wynik. Badanie trwa kilkanaście minut, choć czas może się nieco wydłużyć, jeżeli w obrazie będą widoczne liczne zmiany. Po zakończeniu USG pacjent otrzymuje wynik w postaci zdjęć i dokładnego opisu.

USG tarczycy – interpretacja wyniku

Właściwa interpretacja wyników badań powinna należeć do lekarza specjalisty (najczęściej endokrynologa), który dokona jej na podstawie fachowej wiedzy.

Prawidłowy gruczoł tarczycowy w obrazie USG powinien być jednorodny, tzw. normoechogeniczny. Jeżeli jest niejednorodny, mogą występować w jego obrębie zmiany patologiczne, niekoniecznie widoczne w obrazie ultrasonograficznym.

Objętość tarczycy wynosi ok. 18 ml u kobiet i 25 ml u mężczyzn. Wynik powyżej może wskazywać na rozwój wola tarczycy (powstającego często na skutek wzmożonej produkcji hormonu tyreotropowego w przysadce mózgowej). Zbyt mała tarczyca sugeruje z kolei choroby autoimmunologiczne.

W opisie badania może pojawić się również informacja o tzw. obszarach bezechowych, które sugerują gromadzenie się płynu. Z reguły wskazuje to na obecność cyst i/lub torbieli – niegroźnych zmian, które należy obserwować.

USG tarczycy pozwala także wykryć zmiany w postaci guzków, które powinny być poddane dalszej diagnozie. Co prawda sam obraz nie wystarczy, aby jednoznacznie stwierdzić, czy zmiana ma charakter złośliwy. Niemniej pewne jej cechy wskazują na potrzebę poszerzenia diagnostyki o konkretne badania, tj.:

• nierówne granice,
• nieregularny kształt,
• wzmożone przepływy,
• mikrozwapnienia.

USG tarczycy – jak się zachować po badaniu?

Po wykonaniu USG – niezależnie od jego wyniku – należy udać się do specjalisty. Oceni on obraz i zaproponuje odpowiednią terapię, obserwację zmian lub dalszą diagnozę. Ostatnia opcja jest szczególnie wskazana, gdy badanie USG nie jest wystarczające, aby określić np. charakter zmian. W przypadku guzków tarczycy niezbędna może być np. biopsja grubo- lub cienkoigłowa wykonywana pod kontrolą USG.

>> Przeciwciała anty-TG – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie

USG tarczycy – skutki uboczne po badaniu

USG tarczycy jest bezinwazyjne, bezbolesne i szybkie do przeprowadzenia. Nie powoduje żadnych komplikacji dla zdrowia, ponieważ fale ultradźwiękowe są całkowicie obojętne. Po zakończeniu badania można powrócić do normalnej aktywności.

USG tarczycy – czy można wykonać u kobiet w ciąży?

W ciąży może dojść do znacznych zachwiań w produkcji hormonów tarczycy, co jest bardzo niebezpieczne dla rozwijającego się płodu i matki (indukuje nadciśnienie tętnicze, predysponuje do odklejenia się łożyska). W przypadku nieprawidłowych wyników hormonów tarczycy, które kontroluje się już w I trymestrze, wskazana jest diagnostyka w postaci USG tarczycy. Fale ultradźwiękowe są bezpieczne dla rozwijającego się organizmu, dlatego USG może być wielokrotnie powtarzane.

USG tarczycy – czy można wykonać u dzieci?

Wskazania do wykonania USG tarczycy u dziecka są analogiczne do wskazań dla osób dorosłych. Najczęstszym powodem ich zlecania są nieprawidłowości w wynikach hormonów tarczycy. W przypadku dzieci unormowanie zaburzeń tych hormonów jest szczególnie istotne, gdyż tarczyca ma kluczowe znaczenie dla rozwijającego się organizmu. Pełni wiele funkcji, m.in. wpływa na rozwój układu nerwowego, dlatego zaburzenia w jej obrębie mogą skutkować m.in. zaburzeniami rozwojowymi.

>> Domowe testy diagnostyczne - także w kierunku zaburzeń pracy tarczycy

USG tarczycy – cena badania

Jeżeli badany nie posiada skierowania od specjalisty, będzie musiał wykonać badanie USG prywatnie. Jego koszt wynosi od 150 złotych w górę.