Adrenalina to hormon kojarzący się głównie z odpowiedzią organizmu na stres. Fizjologicznie jej poziom w organizmie jest niski, a utrzymujące się wysokie stężenie adrenaliny we krwi może świadczyć o poważnych chorobach. Jakie objawy są wskazaniem do wykonania badania adrenaliny? Czy trzeba się do niego przygotować? Jaka jest norma adrenaliny i co oznaczają odstępstwa?
Adrenalina — na czym polega badanie i kiedy je wykonać? Przygotowanie, normy i interpretacja
Co to jest adrenalina?
Adrenalina (epinefryna) to tzw. hormon stresu. Należy do katelochamin i wydzielana jest w czasie zagrożenia, intensywnych przeżyć emocjonalnych i pobudzenia nerwowego. Jej zadaniem jest mobilizacja organizmu do podjęcia wysiłku — szybkiej analizy, reakcji (np. ucieczki).
W sytuacjach stresowych wysyłany jest sygnał z mózgu do rdzenia nadnerczy, który produkuje i wyrzuca do krwi znaczące ilości adrenaliny, co pozwala po kilku sekundach uzyskać efekt działania.
>> Wstrząs anafilaktyczny – czy jest niebezpieczny? Przyczyny i objawy anafilaksji
Adrenalina powoduje wyostrzenie zmysłów, poprawia koncentrację, przyspiesza reakcje i krążenie krwi, wzmacnia napięcie mięśni i podwyższenie progu bólu. Jej wyrzut wiążący się z pojedynczymi sytuacjami zagrożenia jest pożądaną reakcją organizmu, jeśli jednak stale utrzymuje się zbyt wysokie stężenie adrenaliny we krwi, mogą pojawić się dolegliwości takie jak:
- przyspieszona praca serca;
- skoki ciśnienia;
- nadciśnienie tętnicze;
- przewlekłe napięcie mięśni;
- choroby układu sercowo-naczyniowego (zwiększające ryzyko zawału serca lub udaru);
- cukrzyca (adrenalina powoduje wzrost stężenia glukozy we krwi).
W określonych okolicznościach specjalista może zlecić pacjentowi wykonanie badania poziomu adrenaliny w osoczu krwi lub w moczu.
Adrenalina — kiedy należy wykonać badanie?
Głównym wskazaniem do wykonania badania poziomu adrenaliny we krwi jest występowanie nadciśnienia tętniczego, którego nie da się wyjaśnić po przeprowadzeniu standardowej diagnostyki schorzenia. Często okazuje się bowiem, że przyczyną jest wydzielana w nadmiarze adrenalina. Zazwyczaj ma to związek z obecnością guza chromochłonnego nadnerczy, który wytwarza katelochaminy. Objawy zwykle mają wtedy charakter napadowy, tzn. pojawiają się nagle i mogą ustępować samoistnie. Zaleca się więc wykonanie badania stężenia poziomu adrenaliny, jeśli u pacjenta obserwuje się napadowe występowanie symptomów, takich jak:
- skoki ciśnienia tętniczego;
- kołatanie serca i występowanie częstoskurczów;
- napadowa potliwość, często połączona z poblednięciem;
- drżenia nerwowo-mięśniowe;
- bóle głowy.
>> Kołatanie serca (palpitacje) – objaw stresu czy poważnej choroby? Jak się uspokoić?
Jak się przygotować do badania adrenaliny?
Do badania adrenaliny nie trzeba się specjalnie przygotowywać. Najbardziej miarodajne wyniki uzyskuje się z krwi pobranej w trakcie napadu objawów lub w krótkim czasie po ich ustaniu. Jeśli pacjenci nie są w trakcie obserwacji szpitalnej, może być to utrudnione. Wówczas w przypadku planowanego badania zaleca się jedynie, aby pacjent przed pobraniem krwi unikał spożywania pokarmów mogących zafałszowywać wyniki (kawa, herbata, banany, czekolada, orzechy, alkohol) oraz powstrzymał się od palenia tytoniu. Pacjenci przyjmujący na stałe leki powinni poinformować o tym lekarza, ponieważ niektóre z nich mogą wpływać na oznaczenia. Zaleca się, aby przed samym badaniem pacjent odpoczął (przynajmniej 15 min po dotarciu do punktu pobrań) i spróbował się nie denerwować.
Podobne zalecenia dotyczą pacjentów, u których przeprowadzana jest dobowa zbiórka moczu. Badanie moczu pozwala wyeliminować czynnik stresowy, jednak wartość diagnostyczna badania jest znacznie mniejsza niż badanie krwi w trakcie wystąpienia objawów napadowych.
Jak przebiega badanie poziomu adrenaliny?
Najkorzystniejsze jest wykonanie badania adrenaliny z krwi pacjenta w trakcie napadu nadciśnienia lub krótko po nim. Przy planowanych badaniach korzystne jest pobieranie krwi od pacjenta pozostającego w pozycji leżącej (pozwalającej się zrelaksować). Najlepiej, aby pacjent pozostawał w niej przez min. 15 minut przed pobraniem.
Do badania pobiera się krew z żyły łokciowej. Adrenalina jest bardzo nietrwałym materiałem, dlatego transport do laboratorium odbywa się na lodzie.
Przy prowadzeniu dobowej zbiórki moczu konieczne jest stosowanie się do dokładnych instrukcji z laboratorium. Mocz należy zbierać przez 24 godziny i przechowywać w lodówce. Do moczu dodaje się odpowiednią ilość odczynnika stabilizującego otrzymanego wcześniej z laboratorium.
Adrenalina — normy i odstępstwa
Adrenalina jest niestabilnym parametrem, a jej stężenie we krwi ulega naturalnym wahaniom. Najniższe stężenie adrenaliny we krwi obserwuje się w trakcie snu. Ponieważ w badaniach u osób niewidomych nie wykryto różnic, uznaje się, że istotne znaczenie ma bodziec wzrokowy.
Wartości referencyjne adrenaliny zależą od laboratorium, w którym wykonywane jest badanie. Zwykle mieszczą się w granicach 240-480 pmol/L.
Wysoki poziom adrenaliny
Bardzo wysoki poziom adrenaliny we krwi lub moczu (nawet 4-5 razy powyżej normy) pozwala z dużym prawdopodobieństwem podejrzewać obecność guza chromochłonnego lub (rzadziej) tzw. zwojaka współczulnego. Nieznacznie podwyższony poziom adrenaliny we krwi może wynikać z przewlekłego stresu (ale również stresu w trakcie pobrania krwi), kwasicy, hipoglikemii, spożywania określonych pokarmów lub przyjmowania leków. Ponieważ głównym powodem wykonywania badania jest podejrzenie guza chromochłonnego (lub wykluczenie jego obecności), uzyskanie wyników wskazujących na nieznaczne odstępstwa od normy nie mają większego znaczenia klinicznego.
>> Stres to jeden z czynników chorób serca
Niski poziom adrenaliny
Niski poziom adrenaliny we krwi (lub moczu) jest pożądanym i fizjologicznym stanem i właściwie nie diagnozuje się niedoboru. W przypadku niedoczynności nadnerczy (spowodowanej chorobą lub wynikającej z pooperacyjnego braku rdzenia nadnerczy) organizm kompensuje niedobory katecholamin czynnością nerwów sympatycznych.
Adrenalina — postępowanie po badaniu
W przypadku badania krwi należy odpowiednio ucisnąć i zabezpieczyć miejsce wkłucia (plaster).
Po zakończeniu dobowej zbiórki moczu należy zmierzyć całkowitą objętość uzyskanego materiału. Następnie mocz trzeba dokładnie wymieszać i odlać odpowiednią porcję do specjalnego pojemnika, który należy dokładnie opisać (zgodnie z wytycznymi z laboratorium) i dostarczyć do laboratorium.
Czas oczekiwania na wynik badania zależy od laboratorium. Zazwyczaj trwa 1-3 dni.
Skutki uboczne po badaniu adrenaliny
Pojawienie się krwiaka w okolicy wkłucia jest jedynym możliwym skutkiem ubocznym po badaniu adrenaliny.
Adrenalina — przeciwwskazania do wykonania badania
Ponieważ badanie wiąże się tylko z koniecznością pobrania krwi lub zbiórką moczu, nie ma przeciwwskazań zdrowotnych do jego wykonania.
Badanie poziomu adrenaliny we krwi lub moczu może być bezpiecznie wykonywane u kobiet w ciąży i dzieci.
Adrenalina — cena badania
Cena badania adrenaliny (w osoczu lub w moczu) zależy od województwa, miasta i punktu pobrań i wynosi od 100 do 150 zł. Jeśli pacjent posiada skierowanie od lekarza z publicznego zakładu opieki, badanie jest refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia.
