Rumień wędrujący to objaw boreliozy. Jak go odróżnić od reakcji alergicznej?

Jak wygląda rumień wędrujący?

Rumień wędrujący przybiera postać czerwonej zmiany na skórze, stopniowo się powiększającej. Zazwyczaj osiąga ponad 5 cm średnicy. Jego kształt określa się jako pierścieniowaty z obecnym w centrum zmiany przejaśnieniem. Rzadziej wykwit jest jednorodnej barwy. Charakterystyczny jest brak świądu i niebolesność. Mnogie rumienie wędrujące obecne w tym samym czasie na skórze świadczą o rozsianej postaci choroby i nie są zwykle związane z licznymi ukąszeniami kleszczy.

Czy rumień wędrujący zawsze oznacza boreliozę?

Rozpoznanie rumienia u pacjenta jest równoznaczne ze stwierdzeniem choroby. Leczenie jest wówczas rozpoczynane od razu, bez konieczności wykonywania dodatkowych badań laboratoryjnych. Istotne jest, że ukąszenie kleszcza w wywiadzie wcale nie jest warunkiem koniecznym do postawienia diagnozy. W rzeczywistości bowiem wiele osób nie zauważa wbitego w skórę pajęczaka, który po pewnym czasie sam odpada. Pacjenci pozostają zatem często nieświadomi przebytego ukąszenia.

Rumień wędrujący – jak długo się utrzymuje?

Rumień wędrujący pojawia się najczęściej 3 do 30 dni po ukąszeniu. Zdarza się jednak, że czas rozwoju choroby wynosi nawet 3 miesiące. Miejsce wczepienia się kleszcza należy zatem obserwować przez dłuższy czas po jego usunięciu. Zgłoszenie się do lekarza z rumieniem wędrującym i wdrożenie odpowiedniego leczenia powoduje ustąpienie zmiany po kilku dniach. Nie jest to jednak równoznaczne z wyleczeniem choroby i nie wolno w związku z tym przerywać antybiotykoterapii.

Nieleczony rumień wędrujący znika samoistnie po 4–12 tygodniach, lecz dalej pojawiać się mogą inne, późne objawy boreliozy. Są one związane z rozprzestrzenianiem się chorobotwórczych krętek przez układ krwionośny i limfatyczny do innych narządów.

Rumień wędrujący a reakcja alergiczna

W miejscu ukąszenia kleszcza może pojawić się również zmiana związana z reakcją alergiczną. Odróżnienie jej od rumienia wędrującego jest niezwykle istotne w diagnostyce boreliozy. Za reakcją alergiczną przemawia szybkie pojawienie się zaczerwienienia, zazwyczaj w ciągu kilku godzin od ukąszenia. Zmiana jest mniejsza, za wielkość bardziej charakterystyczną dla rumienia wędrującego przyjmuje się bowiem wykwity osiągające ponad 5 cm. Dla rumienia typowe jest również występowanie w centrum wykwitu przejaśnienia, które nie pojawia się w przypadku reakcji alergicznych.

Rumień wędrujący u dzieci

Rozpoznanie rumienia wędrującego u dzieci również świadczy o rozwoju boreliozy i wymaga rozpoczęcia antybiotykoterapii bez dodatkowych badań. Leczenie dzieci przebiega podobnie jak leczenie osób dorosłych. Wyjątkiem jest przeciwwskazanie do podawania dzieciom poniżej 12. roku życia antybiotyków z grupy tetracyklin, czyli stosowanej u dorosłych doksycykliny. Jest to związane z ryzykiem przebarwień oraz uszkodzeń uzębienia.

Leczenie rumienia wędrującego

Rumień wędrujący w klasyfikacji chorób ICD-10

Rumień wędrujący sam w sobie nie jest chorobą, ale jedynie objawem. W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 jest mu przypisywany kod A69.2 – choroba z Lyme. To inna nazwa boreliozy.

Badania

Rozpoznanie rumienia wędrującego jest wskazaniem do rozpoczęcia leczenia bez wykonywania dodatkowych badań. Inne objawy boreliozy wymagają natomiast potwierdzenia choroby badaniami serologicznymi. Polegają one na wykryciu we krwi odpowiednich przeciwciał.

• przeciwciała IgM pojawiają się 3-4 tygodnie od zakażenia i znikają po 4-6 miesiącach
• przeciwciała IgG występują później, dopiero po 6-8  tygodniach. Ich obecność we krwi jest jednak wykrywana przez wiele lat po zakażeniu, nawet u osób leczonych.

Badania najlepiej wykonać po upływie 4 tygodni od momentu prawdopodobnego zakażenia.

Testy z krwi

Wiele osób ukąszonych przez kleszcza w obawie przed boreliozą decyduje się na przeprowadzenie testów z krwi pomimo braku jakichkolwiek dolegliwości. Wbrew pozorom dodatnie wyniki badań przy braku objawów choroby nie są jednak podstawą do rozpoznania boreliozy i nie wymagają leczenia.

Antybiotyk

Podstawą leczenia boreliozy jest antybiotykoterapia. Zależnie od występujących dolegliwości stosowane mogą być różne leki. W przypadku rumienia wędrujące najczęściej wykorzystywane są:

• amoksycylina
• aksetyl cefuroksymu
• doksycyklina – przeciwwskazana u dzieci poniżej 12. roku życia i kobiet w ciąży

Terapia trwa zazwyczaj około 14-28 dni. W większości wcześnie zdiagnozowanych przypadków choroby możliwe jest całkowite wyleczenie.

Rumień wędrujący – profilaktyka

Najważniejszym elementem profilaktyki rumienia wędrującego, a zatem również i boreliozy, jest ochrona przed ukąszeniami kleszczy. Należy pamiętać, że wbrew powszechnemu przekonaniu kleszcze wcale nie spadają z drzew. Pajęczaki te nie wspinają się na wysokość większą niż 1,5 m ze względu na trudności w zdobyciu pokarmu. Ukąszonym można zostać zatem nie tylko w lesie, ale także na łąkach lub polach, a nawet w ogródkach czy parkach miejskich. Udając się w takie miejsca, warto zatem pamiętać o noszeniu odzieży z długim rękawem i nogawkami. Ważny jest jasny kolor ubrania, gdyż łatwo zobaczyć na nim intruza. Pomocne mogą okazać się również środki odstraszające kleszcze.

Czy rumień wędrujący jest zaraźliwy?

Rumień wędrujący nie przenosi się z człowieka na człowieka. Jedyną możliwą drogą transmisji boreliozy jest ukąszenie przez kleszcza zakażonego krętkami z rodzaju Borrelia. Uznaje się, że dotyczy to jedynie kilku procent kleszczy. Ryzyko zakażenia rośnie wraz z czasem utrzymywania się pajęczaka w skórze. Najmniejsze jest, gdy usuniemy intruza, jeszcze zanim zdąży nasycić się krwią.

>> Zestawy do usuwania kleszczy, pompka ssąca na kleszcze

Rumień wędrujący nekrolityczny

Nekrolityczny rumień wędrujący to zupełnie inny rodzaj zmian skórnych niż rumień wędrujący pojawiający się w przebiegu boreliozy. Wykwity rumieniowe są rozległe, a na ich powierzchni tworzą się pęcherze wraz ze strupami. Pojawia się świąd oraz bolesność zmian. Łatwo dochodzi do nadkażeń grzybiczych lub bakteryjnych. Najczęstszą lokalizacją są pachwiny, krocze i szpara międzypośladkowa, ale rumień nekrolityczny pojawiać się może również na tułowiu, kończynach czy twarzy.

Przyczyną jego rozwoju w większości przypadków jest nowotwór trzustki aktywny hormonalnie i wydzielający glukagon. Hormon ten jest odpowiedzialny za wzrost stężenia glukozy we krwi, w związku z tym u osób chorych pojawia się również cukrzyca. Do innych, rzadszych przyczyn rumienia nekrolitycznego wędrującego należą marskość wątroby, zapalenie trzustki, guzy nerek lub płuc.