Latające kleszcze to potoczna nazwa strzyżaków jelenich. Owady te pasożytują w sierści saren, jeleni i łosi, mogą jednak żywić się także ludzką krwią i roznosić w ten sposób bakterie. Ukąszeń powinni się wystrzegać zwłaszcza alergicy i osoby z obniżoną odpornością. Jak rozpoznać ugryzienie przez latającego kleszcza i jak mu zaradzić?
Latające kleszcze – czy żyją w Polsce i czy ich ugryzienie jest groźne
W serwisie Apteline.pl zgodnie z wizją Grupy NEUCA zależy nam na przekazywaniu treści najwyższej jakości – sprawdzonych informacji, eksperckiej wiedzy. Dlatego nasze teksty piszą i weryfikują specjaliści – farmaceuci i lekarze.
Latające kleszcze – co to jest?
Latające kleszcze to zwyczajowa nazwa owadów należących do gatunku strzyżak jeleni/sarni (Lipoptena cervi). Potocznie nazywa się je kleszczami ze względu na to, że podobnie jak one żywią się ludzką krwią, jednak jest to jedyna cecha łącząca oba te organizmy. Pasożytują na skórze dziko żyjących przeżuwaczy, głównie saren, jeleni i łosi, ale także bydła, owiec i psów – samice strzyżaków składają w sierści larwy, z których powstają kolejne osobniki (larwy mogą przetrwać do kolejnego roku).
Jak wygląda latający kleszcz
Płaskie ciało strzyżaka jeleniego zabarwione jest na brunatno i osiąga długość do 6 mm. Cechą charakterystyczną strzyżaków jelenich jest obecność skrzydeł długości 6 mm, które odrzucają po przytwierdzeniu się czepnymi odnóżami do skóry żywiciela.
>> Uczulenie na komary – jak się objawia? Czy wymaga leczenia?
Latające kleszcze w Polsce
Strzyżak jeleni należy do rzędu muchówek (w odróżnieniu od kleszczy zaliczanych do pajęczaków). To gatunek rodzimy dla lasów Europy Środkowej i Północnej, ale występuje także w Algierii, Wielkiej Brytanii, północnej części Chin i wschodnich stanach USA. Dorosłe osobniki żeńskie i męskie szukają żywiciela w ciepłe dni, potrafią przemierzać w tym celu odległość 50 metrów. Zmiany zachodzące w środowisku w wyniku działalności gospodarczej człowieka sprawiły, że w ostatnich latach liczebność populacji strzyżaków sarnich znacznie wzrosła.
Ugryzienie przez latającego kleszcza
Mimo że człowiek nie jest dla tego owada żywicielem ostatecznym, coraz częściej zdarzają się przypadki ukąszeń ludzi przez latające kleszcze. Grupą szczególnie narażoną na takie zjawisko są pracownicy lasów, myśliwi, rolnicy i hodowcy zwierząt.
Po ulokowaniu na skórze człowieka (najczęściej w tylnej części głowy i w obrębie karku) strzyżak jeleni nacina ją przy pomocy aparatu gębowego, a następnie przez 15-25 minut połyka wydobywającą się z uszkodzonych naczyń krwionośnych krew.1
Objawy ukąszenia
Efektem ukąszenia przez strzyżaka są niewidoczne lub słabo widoczne, rumieniowe grudki o nieregularnym kształcie wielkości od kilku milimetrów do 2 centymetrów. Zwykle towarzyszy im silny ból i świąd, który może być przyczyną rozdrapywania i wtórnego zakażenia bakteryjnego. Zmiany utrzymują się na skórze około 8 tygodni, choć zdarza się, że znikają dopiero po upływie roku.
>> Komary, meszki, szerszenie, kleszcze – co na ukąszenia?
Czy latające kleszcze są groźne dla człowieka?
Kontakt z latającymi kleszczami skutkuje zwykle obecnością bolesnej i długotrwałej zmiany skórnej. Szczególną ostrożność powinni jednak zachować alergicy, w przypadku których ukąszenie przez latające kleszcze może być przyczyną reakcji alergicznej w postaci silnego rumienia, a nawet reakcji ogólnoustrojowej, w tym problemów z oddychaniem.
Przeprowadzone badania DNA wykazały ponadto, że strzyżaki sarnie są siedliskiem wielu patogenów chorobotwórczych, między innymi należących do rodzaju Bartonella, Anaplasma, Rickettsia, Coxiella i Borrelia, które poprzez kontakt ze śliną owada mogą trafiać do ludzkiego krwiobiegu. Jednak z uwagi na kilkunastominutowy okres żywienia krwią ryzyko transmisji patogenów jest znacznie niższe niż w przypadku kleszczy właściwych, które pozostają w kontakcie z ludzką krwią nawet kilkanaście dni.
>> Test na boreliozę – przyczyny fałszywie dodatnich i ujemnych wyników
Jak chronić się przed latającymi kleszczami?
Aby zminimalizować ryzyko ukąszenia przez latające kleszcze, należy unikać ich siedlisk, szczególnie w okresie największej aktywności (od sierpnia do października). Należy stosować odpowiedni ubiór – długie rękawy i nogawki, wysokie buty, odzież wykonaną ze śliskich materiałów (utrudnia przyczepienie się owada), najlepiej w jasnych kolorach (strzyżaki preferują kolory ciemne). Istotnym elementem ochrony przed latającymi kleszczami jest także stosowanie środków odstraszających (repelentów) oraz dokładna obserwacja ubrań i ciała po powrocie ze spaceru.
>> Repelenty na komary i kleszcze: jak się zabezpieczać przed ukąszeniami?
- Buczek W, Buczek A.M., Bartosik K, Buczek A. Comparison of Skin Lesions Caused by Ixodes ricinus Ticks and Lipoptena cervi Deer Keds Infesting Humans in the Natural Environment. International Journal of Environmental Research and Public Health 2020; 17 (3316): 1-8.
- Gałęcki R, Jaroszewski J, Bakuła T, Xuan X. Molecular characterisation of Lipoptena cervi from environmental samples collected in Poland. International Journal of Parasitology: Parasites and Wildlife 2021; 14: 41-47.
