Urwany kleszcz – co zrobić, gdy kleszcz się urwie?

Dlaczego kleszcz tak dobrze trzyma się skóry?

Mocne przytwierdzenie do skóry kleszcz zawdzięcza rozwiniętemu aparatowi gębowemu (tzw. hypostom – to kłujący ryjek uzbrojony w zakrzywione ząbki umożliwiające zakotwiczenie w skórze) i szczękoczułkom przecinającym skórę żywiciela.

Ślina kleszcza pełni funkcję kleju, stabilizuje wkłucie. Bardzo często ukłucie kleszcza pozostaje niezauważone i nie jest odczuwalne. Tę właściwość kleszcz zawdzięcza substancji znieczulającej, która znajduje się w ślinie i jest wtłaczana w skórę.

>> Usuwanie kleszcza – wybierz najlepszy przyrząd do pozbycia się kleszczy

Co zrobić, gdy kleszcz się urwie?

Zależnie od tego, który fragment nadal tkwi w skórze, zaleca się ponowną próbę usunięcia lub obserwację połączoną z odkażaniem:

• gdy w skórze pozostaje cała główka z wtopionym aparatem gębowym i fragmentem tułowia (w nim znajdują się ślinianki ze śliną będącą nośnikiem patogenów jak krętki Borrelia) - w tym przypadku należy spróbować usunąć pozostałość kleszcza, np. za pomocą pęsety z wąskimi końcami, chwytając kleszcza jak najbliżej skóry,
• gdy w skórze tkwi fragment aparatu gębowego bez głowy i tułowia – pozostawienie kleszcza nie zwiększa ryzyka zakażenia pod warunkiem, że miejsce po kleszczu zostanie odkażone i nie będzie z niego usuwany nieszkodliwy fragment, co grozi nadkażeniem.

Niezależnie czy usuwamy całego kleszcza, czy tylko jego fragment, należy pamiętać, że miejsce ugryzienia należy zawsze odkazić! Oczyszczamy środkami do odkażania ran (np. jodyną, roztworem oktenidyny, środkami do dezynfekcji, jak chusteczki nasączone alkoholem izopropylowym lub spraye z tą substancją).

>> Zestawy do usuwania kleszczy

Czym usunąć urwanego kleszcza?

Resztki kleszcza ze skóry usuwamy pęsetą lub szczypczykami z wąskimi końcami. Ewentualnie może pomóc jałowa i jednorazowa igła do strzykawek. Oprócz tego można posiłkować się gotowymi zestawami i przyrządami do usuwania kleszczy jak:

• kleszczołapki (wygodne przy usuwaniu urwanego kleszcza u dzieci, a także zwierząt domowych, u których sierść może utrudniać dokładne uchwycenie kleszcza),
• przyrząd z lassem (pozwala objąć pozostałości kleszcza tuż przy skórze),
• pompą próżniową do usuwania kleszczy (przypomina strzykawkę).

>> Borelioza – objawy, leczenie. Jak wygląda rumień po kleszczu?

Objawy po usunięciu urwanego kleszcza u dzieci i dorosłych

Miejsce po usunięciu kleszcza należy obserwować przez kilka dni. Niekiedy urwany kleszcz pozostały w skórze lub usunięty może dawać objawy w postaci lekkiego rumienia w miejscu ugryzienia. Inne niepokojące objawy, na które należy zwrócić uwagę, to gorączka, silny ból głowy, dreszcze, złe samopoczucie. W razie ich wystąpienia należy zasięgnąć porady lekarza!

>> Szczepionka na kleszczowe zapalenie mózgu − jak działa i kto może ją stosować?

Czym grozi pozostawienie urwanego kleszcza?

Nie warto odwlekać konieczności usunięcia kleszcza, należy go usunąć najlepiej zaraz po zauważeniu. Im krócej kleszcz pozostaje w skórze, tym niższe ryzyko wystąpienia choroby odkleszczowej lub miejscowego zakażenia skóry (zwykle przeniesienie czynników zakaźnych w ciągu pierwszych 24 godzin jest mało prawdopodobne). W Polsce występują m.in. kleszcze pospolite będące nosicielem boreliozy (inaczej choroba z Lyme) i kleszczowego zapalenia mózgu dla człowieka, rzadziej zarażają anaplazmozą i babeszjozą.

>> Test na boreliozę

Jak nie urwać kleszcza? Błędy przy usuwaniu

• Niewłaściwe uchwycenie kleszcza za pomocą pęsety zbyt daleko od skóry - objęcie części tułowia, co prowadzi do zgniecenia i wciśnięcia w skórę płynów ustrojowych owada lub oderwania jedynie fragmentu ciała.
• Stosowanie zbyt grubej pęsety, która uniemożliwia uchwycenie jedynie kleszcza,
• lub akcesoriów nieprzeznaczonych do tego celu, jak igła do szycia (mogą być zbyt cienkie, zbyt grube, a niekiedy nosić ślady rdzy, co stwarza dodatkowe ryzyko zachorowania na tężec) używanie paznokci.
• Zbyt gwałtowne szarpnięcie kleszcza lub powolny, niezdecydowany ruch.
• Usuwanie kleszcza wzdłuż skóry.
• Wykręcanie, wydrapywanie kleszcza (nie sprzyja usunięciu całego kleszcza, powoduje fragmentację).
• Kleszcza nie można wyciskać ze skóry - to nie jest pryszcz.

>> Neuroborelioza - jak ją rozpoznać i leczyć?

Urwany kleszcz – często zadawane pytania

Czy urwany kleszcz żyje? 

Wszystko zależy od tego, która część ciała kleszcza została urwana i jaki jego fragment pozostaje wtopiony w skórę. Uszkodzenie w obrębie głowy i/lub tułowia jest śmiertelne dla kleszcza.

Czy kleszcz usunięty w całości żyje?

Tak, dlatego ważne jest, aby dokładnie go zgnieść. Wiele kleszczy (w tym nasze krajowe) zawiera twardą osłonę chitynową, która jest odporna na uszkodzenia mechaniczne.

Czy urwany kleszcz odrasta? 

Kleszcze nie mają zdolności odrastania niezależnie od gatunku i rodzaju żywiciela (człowiek, kot, pies itd).

Czy urwany kleszcz sam wypadnie ze skóry? 

Jest to mało prawdopodobne ze względu na budowę aparatu gębowego kleszcza i jego przytwierdzenie do skóry. Jeśli w skórze został mały fragment, np. jedno z odnóży, pozostałości kleszcza zostaną usunięte wraz ze złuszczaniem się naskórka.

>> Jak zabezpieczyć się przed ugryzieniem komarów, kleszczy i innych owadów?