Reumatoidalne zapalenie stawów – objawy, badania, leczenie. Co to jest RZS?

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS, dawniej: gościec przewlekle postępujący) to najczęściej występująca choroba autoimmunologiczna (dotyka około 1 na 100 osób). Na RZS chorują częściej kobiety, zazwyczaj pomiędzy 20. a 40. rokiem życia.

RZS powoduje nieswoiste, symetryczne zapalenia stawów – charakterystycznym objawem jest obrzęk stawów stóp i rąk, ale w przebiegu RZS mogą również wystąpić zapalenia innych stawów.

Reumatoidalne zapalenie stawów przebiega z okresami przejściowej remisji choroby i zaostrzeń objawów. Jeśli reumatoidalne zapalenie stawów nie jest leczone lub jest leczone niewłaściwie, to może prowadzić do destrukcji stawów, ciężkiej niesprawności i uszkodzenia narządów objętych zapaleniem.

Kapsułki CollaFlex Suplement diety CollaFlex składa się z odpowiednio dobranych składników wspomagających utrzymanie prawidłowej kondycji stawów zwłaszcza u sportowców, osób starszych oraz młodzieży, szczególnie w fazie szybkiego wzrostu. CollaFlex zawiera Collatrin, który wzbogacony jest o składniki macierzy międzykomórkowej tkanki chrzęstnej takich jak: kolagen typu II, siarczan chondroityny i kwas hialuronowy.   ZAMÓW I ODBIERZ

>>> Stawy, reumatyzm, osteoporoza - żele, tabletki, maści

Reumatoidalne zapalenie stawów – przyczyny

Przyczyny reumatoidalnego zapalenia stawów nie są do końca poznane. Istotą RZS jest stan zapalny, który rozpoczyna się wewnątrz stawu, ale nie wiadomo, jaki konkretnie czynnik sprawia, że w błonie maziowej stawu pojawia się zapalenie. W wyniku reumatoidalnego zapalenia stawów dochodzi do powiększania się błony maziowej i niszczenia przylegających struktur, takich jak ścięgna, więzadła, kości i chrząstki.

Czynniki ryzyka reumatoidalnego zapalenia stawów

Co prawda przyczyny reumatoidalnego zapalenia stawów nie są do końca poznane, ale wiadomo, że na pojawienie się choroby mogą mieć wpływ czynniki zewnętrzne. Podejrzewa się, że RZS pojawia się w wyniku zakażenia wirusowego lub bakteryjnego.

Reumatoidalne zapalenie stawów – co zwiększa ryzyko RZS?:

• płeć (kobiety chorują częściej);
• palenie papierosów;
• zaburzenia układu immunologicznego;
• silny stres;
• czynniki genetyczne.

Reumatoidalne zapalenie stawów – objawy wczesne

• ból stawów po przebudzeniu;
• sztywność mięśni;
• obrzęki;
• zmęczenie;
• utrata wagi;
• brak apetytu;
• stan podgorączkowy.

Wczesne objawy reumatoidalnego zapalenia stawów nie są dokuczliwe, co sprawia, że chorzy zgłaszają się do lekarza dopiero na kolejnym etapie rozwoju choroby. W RZS występuje symetryczne przewlekłe zapalenie stawów.

Jakie są objawy reumatoidalnego zapalenia stawów?

• sztywność mięśni;
• osłabienie mięśni;
• zaniki mięśni;
• obrzęki;
• tkliwość stawu na dotyk i uścisk;
• ograniczenie ruchomości stawów;
• przykurcze stawów;
• problemy z wyprostowaniem palców;
• ból karku;
• zawroty głowy;
• zaburzenia równowagi;
• zaburzenia mowy;
• drętwienie;
• mrowienie palców;
• niemożność zaciśnięcia dłoni w pięść.

Guzki reumatoidalne w RZS

Konsekwencją długo trwającej choroby jest deformacja stawów oraz liczne guzki reumatoidalne nad stawami. Guzki podskórne są bezbolesne, często pojawiają się w okolicy stawów rąk oraz w miejscach poddawanych uciskowi mechanicznemu (mogą jednak wystąpić w innych miejscach, np. na oponach mózgowych). Zgrubienia pojawiające się na stawach w niektórych przypadkach mogą utrudniać poruszanie.

Guzki pod skórą mogą być objawem innych chorób, takich jak: toczeń rumieniowaty, dna moczanowa, zesztywniające zapalenie stawów, ziarniniak obrączkowaty, włókniaki, tłuszczaki.

Jak wyglądają guzki reumatoidalne? 

Zmiany pozastawowe i inne objawy RZS

Reumatoidalne zapalenie stawów to choroba układowa - atakuje również inne narządy, daje objawy pozastawowe. RZS może zająć m.in. układ nerwowy, naczynia krwionośne, nerki, serce i płuca.

• choroby serca i miażdżyca – u osób z RZS istnieje większe ryzyko rozwoju miażdżycy, choroby niedokrwiennej serca; mogą wystąpić: zapalenie osierdzia, kardiomiopatia, bóle w klatce piersiowej, duszność w czasie wysiłku.
• układ oddechowy – objawy ze strony płuc to m.in. duszność, ból w klatce piersiowej, zapalenie płuc, zapalenie opłucnej.
• oczy – powikłaniem RZS może być zespół suchości, a w konsekwencji: zaburzenia widzenia, uczucie ciała obcego pod powiekami.
• nerki – nie tylko RZS, ale też leki stosowane przy RZS mogą przyczynić się do chorób nerek.
• zapalenie naczyń – w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów może dojść do zapalenia w obrębie niemal każdego narządu. Do powikłań naczyniowych zaliczane są m.in.: polineuropatie, uszkodzenie nerwu obwodowego, martwica skóry, zgorzel palców.

Reumatoidalne zapalenie stawów – badania

Badania laboratoryjne to element diagnostyki RZS, kontroli choroby i prognozowania stopnia zaawansowania zapalenia. Badania obrazowe umożliwiają wykrycie stopnia zaawansowania zmian zapalnych.

RZS – badania laboratoryjne:

• autoprzeciwciała anty-CCP, anty-CCP (przeciwciała przeciw cyklicznemu cytrulinowanemu peptydowi);
• RF (czynnik reumatoidalny);
• morfologia krwi – oznaczenie wskaźników białka c-reaktywnego (CRP) i/lub odczynu Biernackiego (OB); podwyższone wyniki OB, CRP mogą wskazywać na trwający stan zapalny.

RZS – badania obrazowe:

• zdjęcia radiologiczne (RTG) zajętych stawów (najczęściej RTG stóp i rąk);
• ultrasonografia;
• rezonans magnetyczny;
• tomografia komputerowa.

Badanie RTG stosowane w diagnostyce reumatoidalnego zapalenia stawów może wykazać obecność ubytków kostnych, zmiany w szparach stawowych, zwężenie szpar stawowych, zmniejszenie gęstości kości, zniekształcenia stawów. Badania USG i rezonans magnetyczny mogą wskazywać na zmiany zapalne wcześniej niż badanie RTG. Tomografia komputerowa zalecana jest w niektórych przypadkach - jako badanie uzupełniające (np. w ocenie zmian kręgosłupa szyjnego).

Reumatoidalne zapalenie stawów – leczenie

Leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów polega przede wszystkim na łagodzeniu objawów choroby. W wyborze metody leczenia RZS pomóc może skala punktowa klasyfikacji reumatoidalnego zapalenia stawów. Lekarz bierze pod uwagę czas trwania objawów, liczba zajętych stawów, wyniki badań (wskaźniki ostrej fazy zapalnej oraz wyniki badań serologicznych). Badania powinno powtarzać się cyklicznie, tak aby stale monitorować postęp choroby.

Czym leczyć reumatoidalne zapalenie stawów?

W leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów stosowane są niesteroidowe leki przeciwzapalne (w RZS leki pierwszego rzutu), glikokortykosteroidy (leki hamujące wytwarzanie cytokin), leki modyfikujące przebieg choroby (LMPCh), leki biologiczne. Leczenie RZS powinno być uzupełnione rehabilitacją, fizjoterapią, opieką pielęgniarską, opieką psychologiczną, a czasami leczeniem chirurgicznym.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne w leczeniu RZS

Niesteroidowe leki przeciwzapalne stosowane są na początku choroby (przed wprowadzeniem leków modyfikujących przebieg RZS i do czasu uzyskania odpowiedzi na leczenie lekami modyfikującymi) oraz w momentach zaostrzenia objawów reumatoidalnego zapalenia stawów. Leki z tej grupy mają właściwości przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i przeciwzapalne. Do najczęściej stosowanych NLPZ zalicza się pochodne kwasu propionowego - ibuprofen, naproksen, flurbiprofen, ketoprofen.

Przykładowe leki stosowane przy RZS z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych:

• ibuprofen;
• Nimesulid.
• ketoprofen;
• Diklofenak;
• Naproksen.

Glikokortykosteroidy w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów

Zanim zaczną działać leki modyfikujące przebieg choroby (LMPCh) w leczeniu RZS stosowane są również glikokortykosteroidy. Dawki steroidu - ze względu na działania niepożądane - powinny być jak najszybciej zastąpione lekami modyfikującymi przebieg choroby. Steroidy (np. prednizolon, metyloprednizolonchorego) mogą być również podawane bezpośrednio do wewnątrz stawu objętego zmianami powstałymi w wyniku rozwoju reumatoidalnego zapalenia stawów.

Leki modyfikujące przebieg choroby w RZS

Lekiem pierwszego wyboru jest metotreksat (antagonista kwasu foliowego), który hamuje przemianę kwasu foliowego w aktywne substraty, niezbędne do syntezy DNA, RNA oraz białek, a co za tym idzie wzrostu i rozmnażania komórek. Środki modyfikujące przebieg choroby hamują powstawanie komórek zapalnych - na efekty działania leków trzeba czekać ok. 4-8 tygodni.

Przykładowe LMPCh stosowane w leczeniu RZS:

• metotreksat;
• sulfasalazyna;
• cyklosporyna;
• chlorochina;
• sole złota.

Reumatoidalne zapalenie stawów – leki biologiczne

Leki biologiczne w leczeniu RZS stosowane są już od kilku lat - ich stosowanie wskazane jest, gdy półroczna terapia RZS nie przynosi rezultatów. Najlepsze efekty stosowania leków biologicznych można uzyskać, podając je we wczesnej fazie rozwoju reumatoidalnego zapalenia stawów (mogą zahamować postęp RZS i zapobiegać dalszym uszkodzeniom stawów).

Przykładowe leki stosowane w RZS: abatacept, certolizumab, etanercept, adalimumab, rytuksymab, tocilizumab.

RZS a leki przeciwbólowe

W niektórych przypadkach w leczeniu objawowym RZS i w momencie nasilenia objawów choroby stosuje się również leki przeciwbólowe (np. opioidy, paracetamol).

Reumatoidalne zapalenie stawów – leczenie domowe

Domowe sposoby leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów to m.in. stosowanie odpowiedniej diety oraz leczenie ziołami. W leczeniu RZS stosowane są zarówno okłady, jak i napary z ziół.

Zioła i rośliny stosowane w leczeniu RZS:

• gorczyca biała;
• wiązówka błotna;
• arnika górska;
• wierzba biała;
• kora wierzby.

Reumatoidalne zapalenie stawów – dieta

Dieta w reumatoidalnym zapaleniu stawów powinna być bogata w kwasy tłuszczowe omega-3 (korzystnie wpływają na kondycję stawów i funkcjonowanie mózgu). Jadłospis warto wzbogacić o produkty bogate w kolagen i wapń (RZS zwiększa ryzyko osteoporozy). Dieta osób z RZS powinna być oparta na warzywach i owocach, należy dostarczać produkty bogate w potas (np. soki: z marchwi, pomarańczowy, pomidorowy, czerwonej porzeczki), a ubogie w sód (unikać soli kuchennej) oraz kontrolować wartość energetyczną posiłków, zapobiegając nadwadze i otyłości.

Produkty zalecane w RZS:

• tłuste ryby morskie;
• owoce i warzywa;
• nasiona roślin strączkowych;
• produkty pełnoziarniste.

Reumatoidalne zapalenie stawów – leczenie w uzdrowisku

• kąpiele siarczkowo-siarkowodorowe;
• kąpiele solankowe;
• okłady z pasty borowinowej;
• termoterapia;
• elektroterapia (jonoforeza z leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych);
• magnetoterapia;
• ultradźwięki (lub fonoforeza);
• masaże;
• światłolecznictwo;
• psychoterapia;
• terenoterapia,
• kinezyterapia (ćwiczenia indywidualne i grupowe).

Ważnym elementem terapii RZS jest stałe monitorowanie leczenia oraz cykliczne wykonywanie badań diagnostycznych i edukacja chorych.