Choroba zwyrodnieniowa stawów (artroza) - przyczyny i leczenie

Choroba zwyrodnieniowa wynika ze zużywania się i zwyrodnienia tkanek chrząstki stawowej, warstwy podchrzęstnej kości, płynu stawowego, torebki stawowej, więzadeł i mięśni, czyli wszystkich tkanek budujących staw. W przebiegu choroby, w jej zaawansowanym stadium,  poza uszkodzeniami chrząstki dochodzi do przebudowy kości z tworzeniem wyrośli kostnych, stwardnienia warstwy podchrzęstnej oraz do powstawania torbieli podchrzęstnych. Chrząstka stawowa pełni rolę amortyzatora na styku kości. Jeśli z jakichś powodów jest jej mniej lub jest ona gorszej jakości, zaczynamy odczuwać bóle w stawach i jest to pierwszy krok w rozwoju choroby zwyrodnieniowej. Do uszkodzeń kolejnych struktur – kości pod chrząstką, torebki stawowej, wiązadeł, ścięgien i mięśni – dochodzi wraz z czasem trwania choroby. Charakterystyczne dla artrozy są okresy zaostrzeń i remisji. Choroba zwyrodnieniowa stawów to jedna z najczęstszych przyczyn orzekania o niepełnosprawności.

Sprawdź: Suplementy na stawy

Objawy choroby zwyrodnieniowej stawów

Do najbardziej charakterystycznych objawów choroby zwyrodnieniowej stawów zalicza się:

• ból stawów – najbardziej charakterystyczny jest tzw. ból startowy, który pojawia się na początku ruchu. Ból narasta podczas aktywności fizycznej oraz przy zmianie pogody. Zaawansowanej postaci choroby pojawia się także ból spoczynkowy (np. w nocy).
• sztywność stawów – sztywność pojawia się po dłuższym bezruchu (po nocy, po przebywaniu przez dłuższy czas w tej samej pozycji)
• ograniczenie ruchomości w stawie – niemożność pełnego rozprostowania łokcia czy kolana. Zdarza się, że ograniczenia te powstają nagle, w wyniku oderwania się fragmentu chrząstki stawowej.
• „trzeszczenie” w stawach – brak dostatecznej ilości zdrowej chrząstki powoduje, że podczas ruchy kości trą o siebie, co objawia się charakterystycznym trzeszczeniem.
• poszerzone obrysy stawów – wynikające z wysięków oraz typowych dla zwyrodnienia wyrośli kostnych.

Tu kupisz: Maści przeciwbólowe i rozgrzewające

Profilaktyka zwyrodniania stawów

Choroba zwyrodnieniowa stawów determinowana jest przez wiele czynników, zarówno takich na które nie mamy wpływu, jak i takich które możemy modyfikować. Do pierwszej grupy zaliczyć należy wiek – jest to choroba seniorów, a nie ludzi młodych (choć pierwsze objawy mogą pojawić się między 40. a 60. rokiem życia); płeć żeńską – kobiety chorują częściej i choroba bywa u nich bardziej zaawansowana, niedobór estrogenów, zwiększoną gęstość kości oraz obciążenie genetyczne. Czynniki ryzyka, na które mamy wpływ:

• masa ciała – im większa, tym bardziej obciąża stawy. Redukcja masy to konieczność, by złagodzić ból wynikający z niszczenia chrząstki oraz powstrzymać progresję zwyrodnienia. W wielu przypadkach wystarczy schudnąć, by ból stawów całkowicie ustąpił
• siedzący tryb życia i brak kondycji – to osłabia mięśnie otaczające staw i zaburza płynność ruchu
• sporty obciążające stawy – podnoszenie ciężarów, piłka nożna, zapasy, taniec zawodowy to aktywności, które powodują niekorzystne przeciążenia
• praca w określonej pozycji – wymagająca częstego klęczenia, długiego stania itp.
• dysplazje stawów, urazy – które wymagają rehabilitacji, stosowania wkładek ortopedycznych czy interwencji chirurgicznych
• choroby przewlekłe – cukrzyca, RZS, osteoporoza

Jak leczyć chorobę zwyrodnieniową stawów

Aby zahamować zmiany zwyrodnieniowe konieczne jest postępowanie wielotorowe, zależne od stopnia ich zaawansowania. Choroba zawsze wymaga modyfikacji stylu życia – redukcji nadwagi, zmiany pracy jeśli wymaga ona długotrwałego przeciążenia stawów, nieuprawiania obciążających stawy sportów, a zastąpienie ich aktywnościami, które wzmacniają mięśnie wokół stawu oraz poprawiają zakres ruchu. Warto korzystać też z odciążającego sprzętu ortopedycznego – wkładek do butów, ortez, kul oraz obuwia ortopedycznego. Wyeliminowanie czynników, które prowadzą do zwyrodnienia, w połączeniu z farmakoterapią i fizykoterapia w wielu przypadkach pozwalają uniknąć leczenie operacyjnego.

Czytaj więcej: Co na ból? Jakie leki stosować w bólu ostrym i przewlekłym?

Leki stosowane przy chorobie zwyrodnieniowej mają za zadanie łagodzić dolegliwości bólowe.

• paracetamol – jest stosowany do łagodzenia słabego i umiarkowanego bólu, należy pamiętać, by nie przekraczać maksymalnej dawki, czyli 4 g paracetamolu na dobę;
• niesteroidowe leki przeciwzapalne – ich zadaniem jest uśmierzenie bólu i zmniejszenie stanu zapalnego; mogą być podawane doustnie, domięśniowo lub miejscowo na skórę; po NLPZ należy sięgnąć wówczas, gdy terapia paracetamolem nie przynosi poprawy; ze względu na ryzyko działań niepożądanych (uszkodzenie nerek, wątroby, wrzody – zapalenie błony śluzowej przewodu pokarmowego) należy przestrzegać dawkowania i nigdy nie stosować jednocześnie dwóch leków z tej grupy;
• opioidy – stosuje się w okresach zaostrzenia choroby, przy silnych bólach zawsze w porozumieniu z lekarzem i tylko przez pewien czas (mają działanie uzależniające).
• Wolno działające preparaty na chorobę zwyrodnieniową, niektóre dostępne tylko na receptę, poprawiające funkcję stawu , modyfikujące strukturę , działające także przeciwbólowo. Zawierają one siarczan chondroityny, siarczan glukozaminy, kwas hialuronowy.

Sprawdź: Leki na ból mięśni i stawów

Suplementy przy bólu stawów

Wśród suplementów diety, które mają udowodnione korzystne działanie przy chorobie zwyrodnieniowej wymienić należy preparaty z siarczanem glukozaminy, składnikiem naturalnie występującym w mazi stawowej płynie stawowym. Glukozamina zatrzymuje wodę w tkankach łącznych, dzięki czemu są giętkie i sprężyste. Preparaty z glukozaminą należy przyjmować przez dłuższy czas. Glukozaminę można też dostarczać organizmowi wraz z dietą bogatą w skorupiaki i owoce morza. W płynie maziowym i chrząstce stawowej obecny jest też kwas hialuronowy – kolejny składnik preparatów wspomagających stawy. Kwas ten ma właściwości przeciwzapalne, amortyzujące drgania i ciężary mechaniczne, pomaga w utrzymaniu lepkości płynu maziowego oraz gładkiej powierzchni chrząstki. Obok glukozaminy substancją często spotykaną w preparatach wspierających kondycję stawów jest chondroityna. Jej zadaniem jest ochrona powierzchni stawowych przed uszkodzeniem oraz zapewnienie elastyczności tkankom. Chondroityna jest jednym z głównych składników chrząstki stawowej, jej zadaniem jest ograniczenie tarcia pomiędzy elementami kostnymi stawu.

Badania na temat suplementów diety na stawy nie są jednoznaczne. Niemniej istnieją przesłanki, że stosowanie równocześnie siarczanu glukozaminy i siarczanu chondroityny może zahamować rozwój choroby zwyrodnieniowej stawów, zmniejszyć dolegliwości bólowe oraz przyczynić się do regeneracji chrząstki.