Celem leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów jest osiągnięcie stanu remisji lub niskiej aktywności choroby. O wyborze stosowanych leków zawsze decyduje lekarz na podstawie indywidualnej oceny stanu pacjenta. Tylko nieliczni chorzy kwalifikują się do najbardziej nowoczesnego leczenia biologicznego, które z racji wysokiej ceny stosowane jest w ograniczonym zakresie, w ramach specjalnych programów lekowych.
Leczenie RZS – leki biologiczne. Jak działa? Dla kogo?
W Polsce leki biologiczne zostały wprowadzone do terapii chorych na RZS w roku 2000. Do dzisiaj są one stosowane w niewielkim zakresie, znacznie rzadziej niż w krajach sąsiednich. Nie tyle wynika to ze względów medycznych, co z powodów ekonomicznych. Wysoka cena tych preparatów sprawia, że ich stosowanie jest ściśle kontrolowane poprzez tzw. programy lekowe. Aby dostać się do programu, czyli skorzystać z refundacji leczenia biologicznego, pacjent musi przejść odpowiednią kwalifikację. Kryteria włączania chorych do leczenia biologicznego w programach lekowych są ustalane przez Ministerstwo Zdrowia wspólnie z ekspertami reumatologii i Polskim Towarzystwem Reumatologicznym. Programy te są sukcesywnie aktualizowane. I choć obecnie obowiązujące coraz bardziej przybliżają się do wytycznych europejskich, jeszcze z nimi się nie pokrywają. A to oznacza, że leczenie biologiczne dla chorych z RZS jest w Polsce dostępne w mniejszym zakresie niż w innych krajach Europy.
Tu kupisz: Leki stosowane w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów
Rodzaje leków biologicznych w RZS
Leki biologiczne produkowane są metodom biologii molekularnej. Dzięki poznaniu najważniejszych białek (cytokin) biorących udział w procesie zapalnym w RZS możliwe stało się stworzenie przeciwciał skierowanych przeciwko nim. Blokując cytokiny lub fragmenty komórek uczestniczących w zapaleniu można przerwać lub zahamować proces zapalny. Leki biologiczne pierwszej generacji bazowały na przeciwciałach uzyskiwanych od myszy, z czasem udało się zsyntetyzować przeciwciała ludzkie, co ogranicza powstanie reakcji alergicznych na te leki. Leki biologiczne działają objawowo – nie leczą z RZS, ale skutecznie hamują zapalenie, a przez to nie pozwalają na dalszy rozwój choroby i destrukcję stawów.
Tu kupisz: Suplementy na stawy
Co leków biologicznych stosowanych w RZS zalicza się:
- Inhibitory TNF α, które blokują cytokinę zapalną TNF odgrywającą kluczową rolę w powstawaniu stanu zapalnego.
- Inhibitory Interleukiny 6, silnej substancji o działaniu zapalnym.
- Inhibitory kostymulacji limfocyta T blokujące pobudzenie limfocytu T, ważnej komórki układu immunologicznego uczestniczącej w reakcjach autoimmunologicznych.
- Inhibitory limfocytu B, komórki produkującej przeciwciała.
Leki biologiczne podawane są dożylnie lub podskórnie. Preparaty podskórne przeznacozne są do samodzielnego podawania przez chorego według instrukcji, po uprzednim przeszkoleniu. Podawane są one w odstępach jedno, dwu lub czterotygodniowych w zależności od rodzaju leku.
Leki biologiczne mają udowodnione kliniczne silne działanie przeciwzapalne. W wyniku leczenia RZS preparatami biologicznymi, znikają lub zmniejszają się obrzęki stawów, normalizują się laboratoryjne wskaźniki stanu zapalnego, zmniejsza się ból w stawach, poprawia się ich ruchomość oraz jakość życia chorego.
Kiedy włącza się lek biologiczny do terapii RZS?
Tu kupisz: Maści przeciwbólowe i rozgrzewające na bóle stawów
Zgodnie z wytycznymi europejskimi lek biologiczny powinien być włączony do leczenia pacjentów z RZS wtedy, gdy tzw. klasyczne leki modyfikujące przebieg choroby nie prowadzą do zmniejszenia ani zahamowania stanu zapalnego. O braku efektów dotychczasowego leczenia mówi się po 6 miesiącach terapii metotreksatem w maksymalnych dawkach lub metotreksatem w połączeniu z innymi lekami, np. sterydami. W indywidualnych przypadkach możliwe jest wcześniejsze włączenie leczenia biologicznego. Dzieje się tak np. wtedy, gdy rokowania pacjenta na remisję od początku są bardzo złe, czyli np. na wczesnym etapie choroby pojawiają się nadżerki stawowe a przeciwciała przeciw cytrulinowe we krwi występują w wysokim stężeniu. Przy podejmowaniu decyzji o włączeniu leku biologicznego lekarz musi brać pod uwagę to, czy czekanie na efekty leczenia konwencjonalnego nie spowoduje trwałych deformacji stawów. Jeśli ryzyko uszkodzeń stawów jest wysokie, może podjąć decyzję o szybszym wprowadzeniu do terapii leków biologicznych. Leki biologiczne najczęściej stosuje się w połączeniu z metotreksatem. Jeśli takie skojarzone leczenie doprowadzi do remisji, powinno być kontunuowane zwykle jeszcze przez około rok. Dopiero kiedy remisja jest utrwalona można próbować zredukować dawkę lub odstawić lek biologiczny i podtrzymywać stan niskiej aktywności choroby jedynie metotreksatem.
Tu kupisz: Plastry przeciwbólowe i rozgrzewające, plastry chłodzące, kompresy żelowe
Leki biologiczne w RZS – kto kwalifikuje się do terapii?
Aby zakwalifikować się do programu lekowego w leczeniu RZS należy udowodnić nieskuteczność dotychczasowej terapii, czyli utrzymywanie się wysokiej aktywności choroby mimo stosowania klasycznych leków modyfikujących przebieg choroby w odpowiednich dawkach. Przed rozpoczęciem leczenia pacjenci przechodzą dodatkowe badania, aby wykluczyć poważne infekcje bakteryjne, grzybicze, wirusowe oraz gruźlicę. Leczenie biologiczne może reaktywować stare zakażenia gruźlicze lub sprzyjać nowym, jak również reaktywować wirusowe zapalenie wątroby typu B. Na powikłania leczenia preparatami biologicznymi narażeni są przede wszystkim pacjenci po 65 roku życia.
Największe korzyści z leczenia biologicznego odnoszą pacjenci z krótszym stażem choroby, to oni mają szansę na remisję wolną od leków.
