FT3, czyli wolna trójjodotyronina – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie

Co to jest FT3?

Hormon trójjodotyronina (FT3) zaliczany jest do gruczołów tarczycy, jednak w rzeczywistości większość tego związku produkowana jest poza obszarem tego narządu. Miejscem jego syntezy są tkanki obwodowe, gdzie dochodzi do procesu konwersji polegającego na odjodowaniu (czyli odłączeniu cząsteczki jodu) od FT4, czyli tyroksyny.

FT3 ma działanie wielokierunkowe i odpowiada za m.in.:

• pracę mięśnia sercowego,
• prawidłowe działanie układu pokarmowego,
• funkcjonowanie układu nerwowego,
• bilans wodny organizmu,
• metabolizm węglowodanów i lipidów,
• fizjologiczną aktywność nerek.

Zdecydowana większość FT3, która znajduje się w ustroju pozostaje nieaktywna, co oznacza, że jest związana z określonymi białkami. Aktywny wpływ na ludzki organizm wykazuje jedynie forma niezwiązana, czyli wolna. I to właśnie jej poziom określany jest w badaniach i służy jako narzędzie diagnostyczne w chorobach tarczycy, a także płodności.

Schorzenia tarczycy dają bardzo niespecyficzne objawy, które mogą wskazywać również na inne choroby. Dlatego tak ważne jest rutynowe sprawdzanie poziomu FT3. Co więcej, samo oznaczenie wolnej trójjodotyroniny może okazać się niewystarczające do postawienia rzetelnej diagnozy. Zaleca się, aby jednocześnie zbadać poziom FT4 i TSH. Jeśli wyniki okażą się nieprawidłowe, najczęściej dodatkowo należy oznaczyć antygeny anty-TPO i anty-TG.

>> Niedoczynność tarczycy – najczęstsze objawy tego schorzenia

FT3 – kiedy należy wykonać badanie?

W zdecydowanej większości przypadków oznaczenie poziomu FT3 jest rutynowym wskazaniem w podejrzeniu nadczynności lub niedoczynności tarczycy. Ponadto, badanie to wykonuje się w celu określenia rokowania u pacjentów ze stwierdzoną chorobą Gravesa-Basedowa, a także monitorowania postępów leczenia lewotyroksyną.

Pacjenci, zgłaszający się lekarzy, bardzo rzadko podejrzewają u siebie choroby tarczycy. Symptomy są bowiem mało specyficzne i mogą przypominać zwykłe zmęczenie, stres czy efekt niedosypiania.

Objawami niedoczynności tarczycy są:

• ospałość w ciągu dnia,
• uczucie chronicznego zmęczenia,
• idiopatyczny wzrost masy ciała,
• zaburzenia lękowe,
• problemy z koncentracją i pamięcią,
• zatwardzenia,
• uczucie zimna,
• suchość i bladość skóry,
• spowolnienie akcji serca,
• problemy z płodnością,
• wypadanie włosów,
• obrzęki kończyn.

Objawami nadczynności tarczycy są:

• wytrzesz oczu,
• wole tarczowe,
• idiopatyczna utrata wagi,
• zwiększenie akcji serca – kołatanie,
• większa potliwość,
• zaburzenia cyklu miesiączkowego u kobiet,
• ciągłe uczucie ciepła,
• drżenie rąk,
• nadpobudliwość.

>> Choroba Hashimoto – jakie są jej przyczyny i jak przebiega?

FT3 – jak się przygotować do badania jego poziomu?

Ze względu na to, że wolna trójjodotyronina podlega dobowym wahaniom, najlepiej jest oznaczyć jej poziom w godzinach porannych. Zaleca się stawić w punkcie pobrań na czczo (8-12 godzin po ostatnim posiłku), jednak nie jest to warunek konieczny. Materiałem biologicznym jest krew pobierana z żyły łokciowej. Przed pobraniem warto napić się wody, co ułatwi pielęgniarce wkłucie.

Nie zaleca się wykonywania oznaczenia FT3 będąc w trakcie leczenia za pomocą preparatów heparynowych.

Jak przebiega badanie?

Badanie krwi wykonuje się w pozycji siedzącej lub leżącej i trwa kilka minut. Materiał biologiczny pobierany jest do probówki, której ścianki pokryte są cytrynianem, co ma zapobiegać krzepnięciu krwi. Następnie próbka badana trafia do laboratorium, a tam poddawana jest szczegółowej analizie.

>> Nadczynność tarczycy – przebieg choroby, główne przyczyny

FT3 – interpretacja wyniku

Zakresy referencyjne dla wartości FT3 uzależnione są nie tylko od wieku i płci, ale również od laboratorium, w którym wykonuje się oznaczenie. Dokładana analiza obejmuje również FT4 i TSH, dlatego też musi podjąć się jej doświadczony endokrynolog.

Noworodek – 2,65-9,68 pmol/l

Dzieci od 1. do 2. roku życia – 3,30-8,95 pmol/l

Dzieci od 2. do 6. roku życia – 3,69-8,46 pmol/l

Dzieci od 6. do 11. roku życia – 3,88-8,02 pmol/l

Młodzież od 11. do 20. roku życia – 3,93-7,70 pmol/l

Dorośli – 3,1-6,80 pmol/l

Parametru, jakim jest FT3 nie można interpretować samodzielnie, a jedynie w porównaniu z FT4 i stężeniem TSH. W przypadku niedoczynności tarczycy, obniżeniu ulegają wartości FT3 i FT4, przy jednoczesnym wzroście TSH. Odwrotnie jest w przypadku nadczynności tarczycy – wówczas spadkowi stężenia TSH towarzyszy podwyższenie FT3 i FT4.

Wysoki poziom FT3

Podwyższony poziom FT3 może świadczyć o:

• nadczynności tarczycy, co może być skutkiem choroby Gravesa-Basedowa, guza przysadki, wczesnej fazy choroby Hashimoto, gruczolaka, zapalenia tarczycy czy też nowotworu tego gruczołu,
• ciąży,
• przewlekłym leczeniu za pomocą tyroksyny, preparatów zawierających jod, leków przeciwpadaczkowych, glikokortykosteroidów, heparyny czy propranololu.

Niski poziom FT3

Obniżony poziom FT3 może świadczyć o:

• niedoczynności tarczycy, co może być skutkiem choroby Hashimoto, wrodzonych wad w syntezie hormonu, guzów przysadki, choroby autoimmunologicznej lub amyloidozy,
• jednoczesnym stosowaniu radioterapii,
• niedoborze jodu,
• leczeniu litem lub tyroksyną.

Niedoczynność tarczycy znacznie utrudnia zajście w ciążę, dlatego wartość FT3 i FT4 bierze się pod uwagę w diagnostyce problemów z płodnością.

FT3 – co po badaniu?

Badanie FT3 jest całkowicie bezinwazyjne i dlatego tuż po pobraniu krwi, można bez obaw powrócić do wykonywania codziennych obowiązków.

FT3 – możliwe powikłania po badaniu

Pobranie krwi jest zabiegiem rutynowym, a większość pacjentów znosi je bardzo dobrze. W rzadkich przypadkach w miejscu wkłucia może pojawić się siniak, niewielki obrzęk oraz uczucie tkliwości. Ponadto niektórzy podczas badania mają tendencję do omdleń, o czym należy poinformować pielęgniarkę. W takich przypadkach pobranie krwi zostanie przeprowadzone w pozycji leżącej.

FT3 – czy badanie można wykonać u kobiet w ciąży?

Oznaczenie poziomu FT3 można wykonywać w ciąży. Należy jednak pamiętać, że wyniki należy odnieść do wartości referencyjnych dla tej grupy. Czasami wynik może być zaburzony przez wysoki poziom gonadotropiny kosmówkowej, która reguluje poziom THS na zasadzie sprzężenia zwrotnego.

FT3 badanie – czy można wykonać u dzieci?

Badanie na poziom FT3 można wykonywać u dzieci, w tym noworodków i niemowląt. Wynik należy jednak odnieść do wartości referencyjnej dla danej grupy wiekowej.

FT3 badanie – cena

Badanie na oznaczenie poziomu FT3 może zlecić zarówno pediatra, jak i internista oraz endokrynolog. Wówczas koszt oznaczenia jest w pełni refundowany przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). Osoby bez aktywnego ubezpieczenia zdrowotnego, a także chcące wykonać badanie w prywatnych placówkach muszą liczyć się z poniesieniem pewnego kosztu. Cena FT3 oscyluje w granicach 35-45 złotych, co uzależnione jest od danej placówki.

Zobacz, gdzie wykonasz badanie w Świecie Zdrowia:

>> FT3