Fosfor (P) – na czym polega badanie poziomu tego pierwiastka? Normy, wskazania, przygotowanie

Co to jest fosfor?

Fosfor (P) to cenny pierwiastek, który stanowi 1% masy całego ciała człowieka. Największe jego stężenie znajduje się w kościach, a następnie w mięśniach, ośrodkowym układzie nerwowym i krwi obwodowej. Dzienne zapotrzebowanie tego makroelementu u dorosłego człowieka, bez względu na płeć wynosi ok. 700 mg. Największe jego ilości znajdują się w jajach, rybach, mięsie, podrobach, roślinach strączkowych, produktach mlecznych i bananach.

Najważniejszymi funkcjami, które spełnia fosfor są:

• udział w procesach mineralizacji kości i zębów,
• modulowanie przepływem impulsów nerwowych w obwodowym i ośrodkowym układzie nerwowym,
• stymulacja metabolizmu białek,
• zachowanie równowagi kwasowo-zasadowej,
• budowanie struktur DNA i RNA,
• ułatwianie wchłaniania witamin z grupy B,
• kształtowanie funkcji poznawczych.

Mimo że przyswajalność fosforu z pożywieniem jest bardzo duża, to nadal diagnozuje się niedobory tego pierwiastka. Jego ilość w organizmie uzależniona jest jednak nie tylko od sposobu odżywiania się, ale także od gospodarki hormonalnej i prawidłowej pracy nerek. Zbyt mała ilość fosforu w diecie może świadczyć o m.in. nadczynności przytarczyc, zaburzeniach elektrolitowych, zespole Cushinga i niedoborach witaminy D. Także zbyt duże stężenie tego makroelementu w surowicy może być oznaką wielu schorzeń, w tym np. zaburzeń czynności nerek, zakażenia ogólnoustrojowego, a także kwasicy ketonowej.

Fosfor – kiedy należy wykonać badanie?

Zaburzenia poziomu fosforu we krwi są dość powszechne. Jednakże wskaźnik ten nie jest specyficzny dla konkretnej jednostki chorobowej, a zarówno jego niedobór, jak i nadmiar w surowicy, może wskazywać na kilka jednostek chorobowych.

Wskazaniami do wykonania badania poziomu fosforu są:

• podejrzenie chorób przytarczyc i tarczycy,
• alkoholizm,
• niektóre schorzenia nerek,
• diagnostyka chorób kości,
• podejrzenie kamicy nerkowej,
• monitorowanie stanu zdrowia pacjentów po dializie.

Aby móc stwierdzić, jaka jest przyczyna niedoboru fosforu, często należy wykonywać dodatkowe oznaczenia, w tym poziomu wapnia, witaminy D, magnezu, hormonów tarczycy (T3 i T4), parathormonu, kreatyniny, badanie moczu oraz gazometrię.

>> Ból nerek – przyczyny i objawy bólu nerek. Profilaktyka chorób nerek

Fosfor – jak się przygotować do badania jego poziomu?

Materiałem biologicznym do oznaczenia poziomu fosforu jest krew pobierana z żyły łokciowej. W związku z tym do badania należy przygotować się tak samo, jak do każdej, rutynowo wykonywanej morfologii.

Do punktu pobrań należy zgłosić się na czczo (minimum 8-12 godzin po ostatnim posiłku). Należy również pamiętać o tym, aby na 2-3 doby przed badaniem powstrzymać się od picia alkoholu, palenia papierosów i intensywnego wysiłku fizycznego. Wszystko to mogłoby zafałszować wynik oznaczenia. Tuż przed samym badaniem warto napić się szklankę wody (nawadnia to żyły i ułatwi pobranie krwi) i odpocząć w pozycji siedzącej.

Należy poinformować lekarza o wszystkich, przewlekle przyjmowanych lekach, w tym także suplementach diety i preparatach witaminowych.

>> Choroby alkoholowe wątroby – rodzaje, profilaktyka i leczenie

Jak przebiega badanie?

Krew, z której wykonywane jest oznaczenie poziomu fosforu, pobierana jest z żyły łokciowej. Materiał biologiczny umieszcza się w probówce z cytrynianem, co zapobiega krzepnięciu krwi. Następnie próbka poddawana jest szczegółowej analizie w laboratorium. Wynik można odebrać na drugi dzień roboczy.

Fosfor – interpretacja wyniku

Zakresy referencyjne dla fosforu różnią się w zależności od płci i wieku. W związku z tym wynik należy skonsultować indywidualnie z lekarzem, które weźmie pod uwagę wiele zmiennych, w tym historię chorobową.

Noworodki chłopcy – 3,9-6,9 mg/dl

Noworodki dziewczynki – 4,3-7,7 mg/dl

Niemowlęta – 3,7-6,5 mg/dl

Dzieci od 1. do 3. roku życia – 3,4-6,0 mg/dl

Dzieci od 3. do 6. roku życia – 3,2-5,5 mg/dl

Dzieci od 6. do 9. roku życia – 3,0-5,4 mg/dl

Mężczyźni od 12. do 15. roku życia – 2,9-5,1 mg/dl

Kobiety od 12. do 15. roku życia – 2,8-4,8 mg/d

Mężczyźni od 15. do 18. roku życia – 2,7-4,9 mg/dl

Kobiety od 15. do 18. roku życia – 2,5-4,8 mg/dl

Dorośli – 2,5-4,5 mg/dl

Wysoki poziom fosforu

Zbyt wysoki poziom fosforu może świadczyć o:

• nadmiernym spożyciu tego pierwiastka wraz z dietą (w tym żywności wysoko przetworzonej bogatej w fosforany),
• nadmiarze witaminy D w organizmie,
• rozpadzie mięśni,
• ciężkiej kwasicy,
• urazach mechanicznych,
• ciężkich zakażeniach organizmu,
• niewydolności nerek,
• niedoczynności przytarczyc.

Hiperfosfatemia znacznie zwiększa ryzyko rozwoju niektórych chorób sercowo-naczyniowych, w tym miażdżycy. Jest to związane z odkładaniem się wapnia w naczyniach krwionośnych.

>> Niedoczynność tarczycy – najczęstsze objawy tego schorzenia

Niski poziom fosforu

Zbyt niski poziom fosforu może świadczyć o:

• zaburzeniu wchłaniania substancji odżywczych,
• przewlekłych biegunkach i wymiotach,
• żywieniu pozajelitowym,
• niedoborze witaminy D,
• długotrwałym przyjmowaniu niektórych leków, w tym glikokortykosteroidów, moczopędnych, obniżających ciśnienie tętnicze krwi i zobojętniających kwas żołądkowy.

Hipofosfatemia jest zjawiskiem stosunkowo rzadkim, ze względu na łatwą przyswajalność tego pierwiastka z pożywieniem.

Fosfor – co po badaniu?

Pobranie krwi jest badaniem bezpiecznym i bezinwazyjnym. Po jego wykonaniu można wrócić do uprzednio wykonywanych czynności.

Fosfor – możliwe powikłania po badaniu

Morfologia jest badaniem dobrze tolerowanym przez większość pacjentów. Jedyne możliwe powikłania to tkliwość, zaczerwienienie, uczucie swędzenia i siniak w miejscu wkłucia igły. Niektóre osoby podczas pobierania krwi doznają chwilowego osłabienia lub omdlenia. Warto poinformować o tych tendencjach pielęgniarkę, która wykona badanie w pozycji leżącej.

Fosfor – czy badanie można wykonać u kobiet w ciąży?

Oznaczenie poziomu fosforu we krwi można wykonywać u kobiet w ciąży. Warto jednak pamiętać, że zakres referencyjny dla tej grupy jest inny niż dla innych dorosłych. Kobieta spodziewająca się dziecka potrzebuje powiem więcej fosforu – ok. 1000 -1250 mg dziennie. Jest to związane z zapotrzebowaniem płodu i wsparciem rozwoju jego układu kostno-szkieletowego.

Fosfor badanie – czy można wykonać u dzieci?

Badanie na stężenie fosforu można bezpiecznie wykonywać u dzieci, w tym u noworodków i niemowlaków.

Fosfor badanie – cena

Jeśli badanie na oznaczenie poziomu fosforu we krwi jest wydawane z polecania lekarza, wówczas koszt refundowany jest w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ). Osoby, które nie posiadają ubezpieczenia zdrowotnego lub wykonują badania w prywatnych placówkach, muszą liczyć się z koniecznością poniesienia niewielkiego kosztu. Średnia cena badań na poziom fosforu wynosi 15 złotych.