Fosfataza kwaśna (AcP) zaliczana jest do enzymów występujących w tkankach całego organizmu, a zwłaszcza w gruczole krokowym. Stąd też inna jej nazwa – fosfataza sterczowa. Badania na poziom fosfatazy kwaśnej pomagają w diagnostyce chorób gruczołu krokowego (np. guzy prostaty), a także tkanki kostnej.
Fosfataza kwaśna AcP w organizmie – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie
Co to jest fosfataza kwaśna?
Fosfataza kwaśna to enzym zaliczany do hydrolaz i odpowiedzialny za rozkład monoestrów fosforanów w środowisku kwaśnym, czyli o niskim pH. Na skutek hydrolizy dochodzi do modyfikacji budowy rozmaitych białek, które następnie biorą udział w wielu kluczowych dla organizmu procesach. W związku z tym praca AcP jest niezbędna do prawidłowej regulacji licznych procesów na poziomie komórkowym.
Kwaśne fosfatazy zlokalizowane są w wielu strukturach układu żywego, w tym w wątrobie, śledzionie, czerwonych krwinkach (erytrocytach), nerkach i kościach. Warto jednak zaznaczyć, że największa ilość tego enzymu znajduje się w gruczole krokowym (nawet kilkaset razy więcej niż innych płynach ustrojowych). Dlatego też zdecydowana większość badań, które mają na celu oznaczenie stężenia fosfatazy kwaśnej, służy do diagnostyki chorób prostaty, w tym nowotworów.
Zbyt wysoki poziom fosfatazy kwaśnej jest jednym z ważniejszych markerów przerzutowych guzów prostaty. Badanie AcP jest cenną profilaktyką dla każdego mężczyzny powyżej 40. roku życia. Ma to związek z faktem, że nowotwory gruczołu krokowego rozwijają się latami, początkowo nie dając żadnych specyficznych objawów. Ponadto oznaczenie fosfatazy kwaśnej jest przydatnym narzędziem diagnostycznym w przypadku osteoporozy (monitorowanie aktywności osteoklastów).
>> Jak dbać o prostatę? Badania, seks, dieta, suplementy na prostatę
Fosfataza kwaśna – kiedy należy wykonać badanie?
Wskazaniem do wykonania oznaczenia fosfatazy kwaśnej są:
- podejrzenie łagodnego rozrostu gruczołu krokowego,
- podejrzenie gruczolaka lub nowotworu prostaty,
- monitorowanie leczenia przerzutowego raka prostaty,
- złamania patologiczne kości,
- osteoporoza,
- zaburzenia gospodarki wapniowej.
Pacjenci, u których wykonuje się oznaczenie stężenia fosfatazy kwaśnej, często zgłaszają się do gabinetów lekarskich z objawami, które mogą sugerować raka prostaty lub chorobę tkanki kostnej. W tym pierwszym przypadku charakterystycznymi symptomami są m.in. duża częstotliwość mikcji (strumień jest słaby, przerywany), ból podczas oddawania moczu, problemy z erekcją, a także obecność krwi w moczu lub nasieniu. W przypadku chorób kości z kolei często zgłaszanymi objawami są np. ból, uszkodzenia stawów, dyskomfort podczas poruszania się, tkliwość, sztywność kręgosłupa oraz tendencja do częstych złamań.
Należy podkreślić jednak, że samo badanie AcP może okazać się niewystarczające do pełnej diagnostyki chorób gruczołu krokowego. Aby uzyskać pełniejszy obraz zdrowia pacjenta, lekarz dodatkowo zleca wykonanie oznaczenia markera PSA (antygen sterczowy). Nie inaczej jest w przypadku chorób kości. Rzetelną diagnozę daje na ogół połączenie oznaczenia fosfatazy kwaśnej z markerami resorpcji kości np. pomiar wapnia w moczu.
>> Leki, suplementy, zioła na prostatę
Fosfataza kwaśna– jak się przygotować do badania jej poziomu?
Materiałem biologicznym, z którego dokonuje się oznaczenia fosfatazy kwaśnej, jest krew. W związku z tym do badania należy przygotować się tak samo, jak do rutynowej morfologii. Ważne jest to, aby zgłosić się na pobranie w godzinach porannych na czczo (8-12 godzin po ostatnim posiłku). Należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych przewlekle lekach.
Na dobę przed badaniem nie zaleca się picia alkoholu, palenia papierosów ani uprawiania sportu. Wszystko to może wpływać na zafałszowanie wyniku. Dodatkowo przed samym pobraniem warto odpocząć w pozycji siedzącej przez 10-15 minut.
Aby ułatwić pielęgniarce pobranie krwi, na godzinę przed badaniem dobrze jest wypić szklankę wody. Nawodni to żyły, usprawni wkłucie i przepływ materiału biologicznego do probówki.
Jak przebiega badanie?
Pobranie krwi jest rutynowe, bezpieczne i nieinwazyjne. Materiał biologiczny pobierany jest z żyły łokciowej i umieszczony w specjalnej probówce z cytrynianem (zapobiega to krzepnięciu krwi). Następnie próbka oddawana jest do laboratorium, gdzie podlega szczegółowej analizie. Wynik najczęściej uzyskuje się na drugi dzień roboczy.
Fosfataza kwaśna – interpretacja wyniku
Prawidłowe wartości fosfatazy kwaśnej w organizmie uzależnione są od laboratorium, w którym dokonywana jest analiza, jednakże mieszczą się one w zakresie od 0 U/l do 10 U/l. Warto jednak pamiętać, że przy interpretacji wyniku lekarz bierze pod uwagę czynniki indywidualne, w tym wiek, płeć i historię chorobową.
Wysoki poziom fosfatazy kwaśnej
Podwyższony poziom fosfatazy kwaśnej najczęściej wskazuje na zapalenie lub nowotwór gruczołu krokowego. Przejściowa nadwyżka tego enzymu może pojawić się po badaniu per rectum, którym dochodzi do mechanicznego nacisku na prostatę.
Wysoki poziom fosfatazy kwaśnej występuje ponadto w:
- chorobie Pageta,
- szpiczaku mnogim,
- akromegalii,
- trombopatii,
- białaczce granulocytowej,
- osteolizie,
- nadczynności przytarczyc.
Co ciekawe, u dzieci w okresie intensywnego wzrostu, poziom fosfatazy kwaśnej jest fizjologicznie podwyższony.
Niski poziom fosfatazy kwaśnej
Niski poziom fosfatazy kwaśnej zaliczany jest do normalnych wartości zakresu referencyjnego i nie stanowi powodów do obaw.
Fosfataza kwaśna – co po badaniu?
Po pobraniu materiału biologicznego można wrócić do wykonywania codziennych czynności.
Fosfataza kwaśna – możliwe powikłania po badaniu
Pobranie krwi jest bezpieczną i rutynową procedurą. Niemniej jednak zdarza się, że pacjent doświadcza uczucia dyskomfortu, zaczerwienienia i tkliwości w miejscu wkłucia. Możliwe jest także pojawienie się siniaka. Aby zmniejszyć ryzyko powikłań, warto przyłożyć w miejsce pobrania jałowy gazik.
Niektóre osoby mają tendencję do omdleń lub osłabienia podczas pobierania krwi. O takich skłonnościach należy poinformować pielęgniarkę. Wykona ona wówczas badanie w pozycji leżącej.
Fosfataza kwaśna – czy badanie można wykonać u kobiet w ciąży?
Badanie można wykonywać u kobiet w ciąży, jednakże wykonuje się je stosunkowo rzadko.
Fosfataza kwaśna – czy można wykonywać u dzieci
Oznaczenie poziomu fosfatazy kwaśnej można wykonywać u dzieci. Należy wówczas odnieść wynik dla zakresu referencyjnego dla danej grupy wiekowej.
Fosfataza kwaśna – cena
Jeśli badanie na oznaczenie fosfatazy kwaśnej zlecone jest przez lekarza, podlega pełnej refundacji w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ). Osoby, które nie mają aktywnego ubezpieczenia zdrowotnego lub chcą wykonać badanie “na własną rękę”, powinny liczyć się niewielkim kosztem. Cena badania AcP mieści się w zakresie od 10 do 12 złotych.
Zobacz, gdzie wykonasz badanie w Świecie Zdrowia:
