Badanie ASO – co to jest? Co oznacza podwyższone ASO u dzieci?

ASO – co to jest?

Badanie ASO wykonuje się w przypadku występowania podejrzenia zakażenia paciorkowcami. Ocenia ono stężenie antystreptolizyny O (czyli właśnie ASO) we krwi pacjenta. To swoiste przeciwciała wytwarzane przez układ odpornościowy chorego skierowane przeciwko egzotoksynie O, produkowanej w dużej ilości przez bakterie z grupy paciorkowców Streptococcus pyogenes. Są to patogeny odpowiedzialne przede wszystkim za rozwój anginy, róży i szkarlatyny. Do powikłań zakażenia paciorkowcem zaliczamy rozwój gorączki reumatycznej (częsty zwłaszcza u pacjentów z nieleczoną anginą), a także ostre zapalenie kłębuszków nerkowych z upośledzeniem funkcji nerek. Przeciwciała ASO pojawiają się w surowicy krwi od 1 do 3 tygodni od zakażenia paciorkowcem, przy czym najwyższe stężenie osiągają od 3 do 6 tygodni od momentu zakażenia.

Dlaczego wykonuje się badanie krwi ASO?

W przypadku anginy badanie ASO ma ograniczone zastosowanie – lekarz najczęściej diagnozuje chorobę na podstawie objawów klinicznych oraz na podstawie ewentualnego wymazu mikrobiologicznego. Do objawów anginy wywołanej przez paciorkowce należą silny ból gardła, gorączka, czerwone, rozpulchnione migdałki z charakterystycznym ropnym nalotem, ból głowy, brak kataru i kaszlu, nagły początek choroby, znaczne powiększenie przednich szyjnych węzłów chłonnych. 

Badanie ASO jest szczególnie przydatne w diagnostyce:

• róży,
• szkarlatyny,
• ostrego zapalenia wsierdzia,
• streptokokowego szoku toksycznego,
• ostrej gorączki reumatycznej,
• ostrego zapalenia kłębuszkowego nerek.

Szkarlatyna (płonica) na samym początku choroby bardzo przypomina anginę, ale z czasem pojawiają się dodatkowe objawy, jak wysypka skórna (drobnoplamista, typowy jest brak zmian skórnych na obszarze pomiędzy nosem a górną wargą – tzw. trójkąt Fiłatowa) oraz liniowych wybroczyn w zgięciach stawów (tzw. linie Pastii). Z kolei róża objawia się nagłym obrzękiem, zaczerwienieniem, bólem i ociepleniem zajętych obszarów skóry oraz wystąpieniem objawów grypopodobnych, w tym też gorączki.

Jednak najbardziej niebezpiecznym powikłaniem zakażenia paciorkowcem jest gorączka reumatyczna, którą można rozpoznać, m. in. wykonując badanie ASO. Do najczęstszych oznak gorączki reumatycznej zaliczamy stan zapalny dużych stawów, objawiający się bólem i obrzękiem, zapalenie tkanek serca (zapalenie wsierdzia, zapalenie osierdzia, zapalenie mięśnia sercowego), co daje powikłania w postaci zaburzeń pracy serca, bloku przedsionkowo-komorowego czy też przewlekłego rozwoju niedomykalności zastawek. Innym objawem jest też pląsawica Sydenhama, czyli mimowolne skurcze mięśni, pojawienie się zaburzeń neurologicznych oraz wystąpienie zmian skórnych pod postacią guzków podskórnych Meyneta lub rumienia brzeżnego. Objawy gorączki reumatycznej pojawiają się w ciągu 3 tygodni od zakażenia paciorkowcowego do nawet kilku miesięcy po chorobie.

W wyniku powikłań zakażenia paciorkowcem rozwinąć może się także ostre poinfekcyjne kłębuszkowe zapalenie nerek (KZN). Do typowych objawów zalicza się uogólniony obrzęk, nagłe pojawienie się nadciśnienia tętniczego, obecność krwi w moczu, nudności i wymioty, zaburzenia snu, złe samopoczucie. Choroba może powodować zaburzenia funkcji nerek i rozwój ostrego ich uszkodzenia.

Badanie ASO u dzieci

Badanie ASO przeprowadza się najczęściej u dzieci, ponieważ należą one do grupy szczególnie zagrożonej wystąpieniem poważnych powikłań po zakażeniu paciorkowcem. Szczyt zapadalności na gorączkę reumatyczną przypada na grupę wiekową pomiędzy 6. a 15. rokiem życia. Natomiast szczyt zachorowań na ostre zapalenie kłębuszków nerkowych przypada na wiek między 2. a 12. rokiem życia. Wykonanie testu ASO oraz zdiagnozowanie zakażenia paciorkowcem odpowiednio wcześniej może zapobiec rozwojowi groźnych powikłań.

Badanie ASO u dorosłych

Badanie wykonuje się również u dorosłych w przypadku podejrzenia zakażenia paciorkowcami dla monitorowania leczenia zakażenia oraz przy podejrzeniu wystąpienia powikłań po zakażeniu. Badanie na obecność przeciwciał ASO można wykonać także dla oceny nosicielstwa.

ASO – na czym polega badanie?

Badanie ASO jest testem ilościowym, polega na pomiarze stężenia antystreptolizyny O w próbce krwi żylnej. Badanie można wykonać z krwi oraz w formie wymazu mikrobiologicznego w przypadku zakażenia błon śluzowych. W razie objawów klinicznych, którym towarzysz niewielki przyrost ASO, test należy powtórzyć po upływie 2 tygodni.

Jak się przygotować do badania ASO?

Badanie nie wymaga specjalnego przygotowania, nie trzeba być na czczo, można je wykonać o dowolnej porze dnia. Na badanie ASO skierowanie wystawia lekarz rodzinny lub inny specjalista – jest ono wtedy refundowane przez NFZ. W przypadku chęci wykonania badania prywatnie jego koszt wynosi około 20 zł.

Wyniki ASO u dorosłych i dzieci

Stężenie ASO do 200 IU/ml uważane jest za prawidłowe. Bakteria ta występuje powszechnie, dlatego u większości osób będzie występować umiarkowana ilość przeciwciał. U 5 proc. populacji poziom ASO jest stale podwyższony, natomiast u 20 proc. przeciwciała w ogóle się nie wytwarzają.

ASO podwyższone

Za podwyższone uważa się:

• w przypadku dorosłych ASO powyżej 250 IU;
• w przypadku dzieci ASO powyżej 333 IU.

Wynik badania ASO a leczenie

Wynik powinien interpretować lekarz, bowiem normy dla ASO są różne dla pacjentów w różnym wieku.

• Podwyższony wynik ASO należy zawsze interpretować w odniesieniu do stanu klinicznego chorego oraz innych wyników.
• Ujemny wynik lub bardzo niskie ASO oznacza, że w organizmie nie wystąpiło zakażenie paciorkowcami, co można dodatkowo potwierdzić, wykonując OB i morfologię krwi.

Leczenie uzależnione jest zawsze od potwierdzonej choroby, a także momentu zakażenia i różni się w zależności od stanu pacjenta i występujących objawów. O leczeniu zawsze decyduje lekarz, który bierze pod uwagę także inne parametry.