Bradykardia, czyli wolne bicie serca – jakie ma objawy, czy jest niebezpieczna?

Co to jest bradykardia?

Prawidłowa praca mięśnia sercowego wynosi od 60 do 100 uderzeń na minutę w zależności od indywidualnych czynników. O bradykardii mówimy, gdy częstotliwość pracy serca spada poniżej 60 uderzeń na minutę. Najczęściej wolna praca serca wynika z intensywnego i regularnego wysiłku fizycznego, mówimy wówczas o bradykardii fizjologicznej, i nie jest to objaw choroby. Bradykardia fizjologiczna występuje zwykle u sportowców i młodych osób, nie powoduje żadnych objawów i nie wymaga leczenia, bowiem serce pracuje w taki sposób, że równowaga organizmu jest zachowana.
Spowolnienie akcji serca jest patologiczne, gdy powoduje niedotlenienie organizmu, i ten stan wymaga leczenia. Zależne jest ono od przyczyny wolnej pracy serca.

Bradykardia u sportowców

U wyczynowych sportowców serce w stanie spoczynku może się kurczyć nawet 40 razy na minutę i nie jest to chorobliwe.

Bradykardia – objawy

Bradykardia nie zawsze daje objawy, zależą one też od nasilenia zaburzeń rytmu serca (u osób ze stałą bradykardią objawy są łagodniejsze niż u osób, u których serce pracuje wolniej tylko czasami). Na nasilenie objawów bradykardii mają wpływ także choroby towarzyszące, w szczególności kardiologiczne.
Najczęściej występujące objawy bradykardii wynikają z niedotlenienia organizmu (wolniejsza akcja serca oznacza wolniejsze pompowanie krwi i tym samym rozprowadzanie tlenu), są to:

• osłabienie,
• zawroty głowy,
• niska tolerancja wysiłku,
• duszność,
• zaburzenia pamięci, uwagi, koncentracji,
• omdlenia.
• W skrajnej sytuacji może dojść do całkowitego zaniku pracy serca, tzw. asystolii. Jest to stan bezpośrednio zagrażający życiu i wymaga  natychmiastowej pomocy medycznej.

W przypadku problemów z sercem należy zawsze zasięgnąć porady lekarza.

Czy bradykardia jest niebezpieczna?

Wolna praca serca nie zawsze świadczy o rozwijającej się chorobie serca, jednak zawsze wymaga diagnostyki i oceny przez lekarza. Patologiczna bradykardia może być niebezpieczna i prowadzić np. do omdleń, które są niebezpieczne zwłaszcza u seniorów (mogą powodować urazy i złamania). Wolna praca serca może spowodować niedotlenienie organizmu wraz z poważnymi konsekwencjami, jak udar mózgu, zator obwodowy, zatrzymanie krążenia. Dlatego wszystko zależy od tego, czy wolna akcja serca jest stanem fizjologicznym, czy pojawia się nagle.

Bradykardia – kiedy wzywać pomoc?

Zawsze w przypadku bólu w klatce piersiowej, duszności, uczucia niepokoju, omdlenia, a także nieregularnej akcji serca należy skonsultować się z lekarzem. W przypadku, kiedy stan chorego się pogarsza, należy wezwać pogotowie lub udać się niezwłocznie do szpitalnego oddziału ratunkowego (SOR).

Bradykardia zatokowa

Bradykardia zatokowa wynika z dysfunkcji węzła zatokowego, czyli odcinka mięśniowego wprawiającego serce w ruch. Może wystąpić fizjologicznie u sportowców, podczas snu lub w wyniku nadmiernego napięcia nerwu błędnego, wpływającego na pracę serca i innych narządów w organizmie. Jednak bradykardia zatokowa może mieć związek z wadami zastawek serca, przyjmowaniem leków (beta-blokerów lub leków antyarytmicznych), z niedoczynnością tarczycy, a nawet zawałem serca. Może wynikać także z niewydolności węzła zatokowego.
Najczęściej bradykardia zatokowa objawia się zmęczeniem, zawrotami głowy, omdleniami, dusznościami lub trudnościami w koncentracji. Może również nie dawać żadnych objawów.
Leczenie bradykardii zatokowej prowadzone jest tylko wtedy, kiedy wynika z patologii. Kiedy praca serca jest bardzo wolna, koniecznie może okazać się wszczepienie rozrusznika serca. Jest to jednak ostateczność, poprzedzona dokładną diagnostyką, która obejmuje badanie EKG dla oceny rytmu serca oraz inne badania, mające wykluczyć niedoczynność tarczycy oraz zaburzenia elektrolitowe, które również mogą spowalniać pracę serca.

Bradykardia a nerwica

Nerwica lękowa podobnie jak ataki paniki może dawać objawy do złudzenia przypominające problemy z sercem, zaburzeniem jego pracy. Poza objawami psychotycznymi pojawiają się objawy somatyczne, w tym przyspieszenie lub spowolnienie akcji serca, kłucie w klatce piersiowej, bóle brzucha, nudności, duszności. Pacjenci mogą pomylić objawy zaburzeń lękowych z rzeczywistymi problemami z układem krążenia. Jeśli jednak podejrzewają nawet związek objawów z zaburzeniami psychicznymi, należy udać się do lekarza, aby wykluczyć problemy z sercem.

>> Zespół lęku uogólnionego – jak go odróżnić od zwykłej troski o bliskich? Test, przyczyny, leczenie

Bradykardia a stres

Stres może wpływać na nerwowy układ autonomiczny, odpowiedzialny za regulację częstotliwości akcji serca, który w sytuacji stresowej może się aktywować, co prowadzi na ogół do wzrostu tętna. Jeśli jednak stres jest przewlekły, to może wpływać na układ współczulny i powodować spowolnienie pracy serca. Stres jest tylko jedną z możliwych przyczyn bradykardii, natomiast zawsze warto nauczyć się zarządzania stresem i technik relaksacyjnych. 

>> Jak się uspokoić? Metody relaksacyjne, leki i zioła na uspokojenie

Inne przyczyny bradykardii

Przyczyn wolnej akcji serca jest wiele, mogą także nakładać się na siebie. To m.in.:

• hipotermia (spadek temperatury ciała poniżej 35 stopni),
• niewydolność serca,
• hipoglikemia,
• choroba węzła zatokowego i bloki serca,
• nadmierny wysiłek fizyczny,
• nadciśnienie tętnicze,
• choroba niedokrwienna serca,
• przyjmowane leki, m.in. stosowane w leczeniu arytmii serca oraz beta-blokery,
• alkohol lub inne używki.

Diagnostyka bradykardii

Diagnostyka bradykardii rozpoczyna się od zmierzenia pulsu oraz ciśnienia tętniczego krwi – można to wykonać za pomocą ciśnieniomierza, puls można zmierzyć także samemu, licząc pulsowanie na tętnicy szyjnej lub na nadgarstku. Jeśli pomiary odstają od normy, należy umówić się do lekarza – najpierw rodzinnego, a następnie ze skierowaniem do kardiologa. W przychodni POZ lekarz rodzinny zaleca wykonanie elektrokardiografii (EKG), czyli badania pracy serca. Jest to bezbolesne i szybkie badanie, a jego zapis lekarz interpretuje praktycznie od razu. Jeśli bradykardia występuje przewlekle, to EKG jest w stanie potwierdzić problem. Jeśli bradykardia występuje okresowo, konieczne jest założenie pacjentowi na dobę holtera EKG, mierzącego pracę serca. W rzadkich sytuacjach lekarz może zalecić założenie podskórnego rejestratora, który monitoruje pracę serca przez dłuższy czas. 
Problemami z układem krążenia zajmuje się lekarz kardiolog, do którego należy się udać po wizycie u lekarza pierwszego kontaktu i wykonaniu wszystkich zleconych badań. W ramach diagnostyki należy wykonać także badania krwi wraz z oceną hormonów tarczycy, aby wykluczyć potencjalne przyczyny schorzenia.

>> Jaki powinien być prawidłowy puls. Czym grozi za wysoki lub za niski puls?

Bradykardia – leczenie

Leczenie bradykardii polega na stymulacji serca do prawidłowej pracy. Do leków stosowanych w tym celu zaliczamy atropinę, dopaminę, adrenalinę oraz teofilinę, sporadycznie także glukagon (kiedy wolna praca serca jest spowodowana przedawkowaniem leków kardiologicznych). Do pobudzenia serca wykorzystuje się również specjalne elektrody przyczepiane na skórę. Można także leczyć bradykardię poprzez wszczepienie stymulatora serca. Nowatorską metodą jest zastosowanie w leczeniu bezelektrodowych stymulatorów pracy serca, które umieszcza się bezpośrednio w sercu pacjenta.

Czy można samemu przyspieszyć pracę serca?

Najskuteczniejszym sposobem na przyspieszenie akcji serca z kategorii metod domowych jest odpowiednia aktywność fizyczna – nie nadmierna, ale dopasowana do organizmu (zbyt duży wysiłek może tylko pogłębić niedotlenienie). To np. spacer w miarowym tempie. Należy także zadbać o organizm od środka – unikać używek, stresu, a także tłuszczów pochodzenia zwierzęcego, które wpływają negatywnie na układ krążenia. Najlepszymi dietami, będącymi jednocześnie formą profilaktyki chorób cywilizacyjnych, są dieta DASH i dieta śródziemnomorska.

>> Co pić rano zamiast kawy, żeby się obudzić?